تصویر زخم های او

شعرهای ناظم حكمت تصویر زخم های او است زخم هایی كه ریشه در دردها و حسرت های بزرگ انسانی دارد درد عشق, درد آزادی و درد انسانیت اینها است كه ناظم حكمت را به سمت طغیان شاعرانه هدایت می كنند او برای این شاعری جهانی شد كه در شعر و زندگی اش خود را به انسان و انسانیت مسئول می دانست

● درباره مجموعه تلگرافی كه شبانه رسید سروده ناظم حكمت

رسول یونان علاقه ای ویژه به ناظم حكمت بزرگترین شاعر ادبیات تركیه دارد. این را می توان از ترجمه های متعدد رسول یونان از حكمت و معرفی این شاعر جهانی به مخاطبان علاقه مند به ادبیات جهان فهمید. از آنجا كه یونان خود شاعری است با تجربه و دارای سبك كار تثبیت شده، توانسته مترجمی موفق برای شعرهای ناظم حكمت باشد.

تسلط رسول یونان بر زبان تركی استانبولی و شناخت درست و دقیق از زندگی و اندیشه حكمت سبب شده تا شعرهای ترجمه شده شاعر ملی تركیه برای شعرخوانان امروزی دلنشین باشد. اخیراً مجموعه شعری از ناظم حكمت توسط «نشر مینا» منتشر شده است با نام «تلگرافی كه شبانه رسید» كه مترجم آن رسول یونان است. «تلگرافی كه...» از مجموعه شعرهای شاعری كه مضامین آثار او برگرد عشق و مبارزه می چرخد و شعرهای این كتاب هم خارج از این حیطه نیست. ناظم حكمت با نگاه موشكافانه و حساس خود در دو مضمون عشق و زندگی توانست به تجربه شعرهایی با معیارهای جهانی دست بزند و نام خود را در كنار شاعران بزرگی همچون پاز، هیوز، ریتسوس و... قرار دهد.

مجموعه شعر «تلگرافی كه...» شامل سه بخش است كه هر بخش جذابیت خاص خود را دارد. بخش نخست معرفی این شاعر ترك است. بخش دوم اختصاص به اظهارنظر شخصیت های ممتاز ادبی درباره ناظم حكمت است و بخش سوم شعرهای موجود در این مجموعه شعر است. در ادامه مرور كوتاهی خواهم داشت بر هر كدام از سه بخش این كتاب.

● از حبس خانگی تا همنشینی با جهانی ها

برای درك بهتر شعرهای هر شاعر جهانی و فهم صحیح از فلسفه فكری - احساسی او، باید زندگی آن شاعر را شناخت و در جریان دوره های مختلف فكری - احساسی او و نحوه تحول آنها قرار گرفت. رسول یونان با درك درست این تفكر، بخش نخست این كتاب را با عنوان «یك دیو چشم آبی» به معرفی و شناساندن ناظم حكمت اختصاص داده است. این معرفی با این مطلب آغاز می شود كه ناظم حكمت شاعری قدبلند و چشم آبی است كه با اینكه در بیشتر عكس هایش قصد لبخند زدن دارد اما هیچگاه نتوانسته است كه بخندد و همین دلیلی است تا او را یكی از بهترین شاعران دنیا دانست. آن طور كه خود شاعر در یكی از شعرهایش تعریفی از شاعری اش ارائه می دهد شاعری است كه در خیابان ها سوت می زند و نقش صاعقه های شعرش را بر دیوارها حك می كند. رسول یونان درباره معرفی حكمت می نویسد: «او به خاطر نوشته ها و عقاید ضدفاشیستی اش زندگی پرمخاطره ای داشت.

جوانی اش را در زندان و میانسالی اش را در فرار و دربه دری گذشت. با این همه در برابر كسی سر خم نكرد. او یك دیو چشم آبی بود برای عشق، زندگی و آزادی.» شاعری كه برای عشق و آزادی زندگی می كند می تواند نگاه خود را همسو با نگاه مردمان جهان قرار دهد و ذهنیت های خود را به سمت ذهنیت جهانیان پرتاب كند. یونان در ادامه معرفی حكمت آورده است: «زندگی شگفت انگیز و اراده محكم او برای مبارزه با استبداد و بی عدالتی و برای تحمل سیزده سال حبس شعر و شخصیت او را از دیگران متمایز می كند.» اولین مجموعه شعر حكمت حاصل یك ماه خانه نشینی او به دلیل ترس از سلطنت طلبان بوده است. «سرود نوشندگان آفتاب» مجموعه ای از شعرهایی است كه شاعر پس از یك ماه دوری از آفتاب نوشته است. در ادامه این مجموعه شعر بوده كه شاعر مجموعه شعر «تلگرافی كه...» را منتشر می كند. معرفی حكمت در بخش نخست این مجموعه برای علاقه مندان جدی شعر لذت بخش است و می تواند مشخصه های خوبی را در اختیار خوانندگان قرار دهد.

● حكمت از زبان بزرگان

مترجم در بخش بعدی كتاب برای آنكه بتواند شناخت جهانی بهتری از ناظم حكمت ارائه دهد، دست به گردآوری برخی از نظریات شخصیت های بزرگ ادبی درباره او زده است. شاعری كه با معیارهای جهانی جلوه می كند و خود را در معرض اظهارنظر دیگر هم رده های خود قرار می دهد. رسول یونان در این كتاب از قول برخی از شخصیت های ممتاز ادبی اظهارنظرهایی را آورده است. ژان پل سارتر درباره شاعر ملی تركیه می گوید: «او هرگز از جنگیدن به عنوان یك مبارز و از انتقاد به عنوان یك نویسنده دست نكشید و تا آخر عمر این گونه زیست.» سارتر، حكمت را انسانی شجاع و مبارز می دانسته و این نكته برای او یك ارزش بوده است. آوردن نظرگاه های مختلف و متفاوت درباره یك شاعر در مجموعه ای می تواند بسیار مفید باشد. زیرا شناخت مخاطب را از جنبه های مختلف بسط می دهد. در مجموعه شعر «تلگرافی كه...» با رعایت این نكته فضای خوبی برای درك بهتر شعرهای حكمت به وجود آمده است.

● رسیدن به آزادی

شعرهای ناظم حكمت تصویر زخم های او است. زخم هایی كه ریشه در دردها و حسرت های بزرگ انسانی دارد. درد عشق، درد آزادی و درد انسانیت. اینها است كه ناظم حكمت را به سمت طغیان شاعرانه هدایت می كنند. او برای این شاعری جهانی شد كه در شعر و زندگی اش خود را به انسان و انسانیت مسئول می دانست. حكمت همواره در طول زندگی خود یك قدم از مبارزه پا پس نمی كشد. مبارزه برای رسیدن به آزادی. چه در عشق و چه در ابعاد دیگر زندگی. بطن شعرهای او خالی از این دو حالت نیست. واژه های شعر او عاری از خشم و خشونت هستند و همیشه پشت سطرهای حكمت آن عشق جاودان را می توان پیدا كرد.

علیرضا فراهانی