۳۱ تیر ـ ۲۲ جولای ـ روز شادی ایرانیان و برکناری ژنرالهایی که دستور تیر اندازی به مردم را داده بودند

۲۲ ژوئیه سال ۱۹۵۲ (۳۱ تیر ماه ۱۳۳۱) روز شادی ایرانیان به خاطر پیروزی سیاسی در «سی ام تیر» و بازگرداندن دكتر مصدق به حكومت بر خود بود و در سراسر كشور جشن و مراسم شادمانه برگذار بود. …

۲۲ ژوئیه سال ۱۹۵۲ (۳۱ تیر ماه ۱۳۳۱) روز شادی ایرانیان به خاطر پیروزی سیاسی در «سی ام تیر» و بازگرداندن دكتر مصدق به حكومت بر خود بود و در سراسر كشور جشن و مراسم شادمانه برگذار بود.

در همین روز دكتر مصدق دستور داد كه به اتهام تیراندازی به مردم در سی ام تیر ماه، سرلشكر محمد صادق كوپال رئیس شهربانی، سرلشكر عباس گرزن رئیس ستاد ارتش و سرلشكر مهدیقلی علوی مقدم فرماندار نظامی تهران از كار بركنار، بازنشسته و جهت محاکمه و مجازات تسلیم دستگاه قضایی شوند. تعقیب قضائی اینان و سایر متهمان به تیراندازی به مردم كه چیزی جز دمكراسی، حقوق اساسی و حكومت قانون نمی خواستند از روز بعد آغاز شد. براندازی ۲۸ مرداد نه تنها مانع از مجازات این متهمان شد بلکه بازنشستگی آنان لغو و به مقامات مهم تازه منصوب شدند. سرلشکر گرزن فرمانده واحدهای نظامی مستقر در جنوب کشور و علوی مقدم نخست رئیس شهربانی و سپس وزیر کشور و سپهبد شد. سرلشکر کوپال از همقطاران رضا شاه برای نخستین بار در ۱۳۰۸ رئیس شهربانی شده بود.

دكتر مصدق در همین روز وصیت كرد كه پس از مرگ، او را دركنار كشته شدگان سی ام تیر و در همان گورستان دفن كنند. در اسفندماه ۱۳۴۵ كه مصدق درگذشت، شاه مانع از انجام این وصیت شد زیرا می ترسید كه مردم تظاهرات علیه او را از همین گورستان آغاز كنند. شاه حتی اجازه چاپ آگهی اعلام مجلس ختم و برگذاری چنین مجلسی را به صورت عمومی برای مصدق نداد و او را در تبعیدگاهش در احمدآباد ساوجبلاغ (نزدیك كرج) دفن كردن كه در نخستین نیمه اسفند پس از انقلاب (اسفند ۱۳۵۷) صدها هزار ایرانی به آنجا رفتند و علیه خودكامگی و خودخواهی شاه سخنرانی كردند و شعار دادند. آرامگاه مصدق اینك از ابنیه ملی است؛ ملیّون و دوستداران او در هر مناسبت به آنجا می روند.

پیروزی ایرانیان در سی ام تیرماه ۱۳۳۱ نه تنها صفحه ای از تاریخ عمومی و فصلی از تاریخ ایران را تشکیل می دهد، بلکه بخش مهمی از تاریخ دمکراسی را هم به خود اختصاص داده است. شکست توطئه استعماری و ضد دمکراتیک انتصاب احمد قوام به نخست وزیری ثابت کرد که در آن زمان دست کم گروه بزرگی از مردم ایران به اهمیت دمکراسی و ارزش آرای خود واقف شده بودند و آماده بودند از انتخاب سیاسی خود تا پای جان دفاع کنند. پس از براندازی ۲۸ مرداد تلاش بسیار بعمل آمد که تفکر دمکراتیک از میان ایرانیان رخت بر بندد و نسبت به دمکراسی بی علاقه و منفعل شوند و مخالفت با صدور پروانه تاسیس حزب و انتشار روزنامه جز به افرادی مشخص در همین راستا صورت گرفته است.

از شکست توطئه تیرماه ۱۳۳۱ بیش از هرکس، وینستون چرچیل نخست وزیر وقت انگلستان که چشم امید به دولت قوام بسته بود ناراحت شد و از روز بعد به طرح نقشه تازه پرداخت و تا براندازی حکومت دکتر مصدق آرام نگرفت.