مشکل ۴۰ درصد مردان نابارور

واریکوسل را چقدر می شناسید

واریکوسل بزرگ شدن وریدهای درون کیسه بیضه است. واریکوسل شبیه به وریدهای واریسی است که در پا ممکن است بروز کنند. حدود یک ششم مردان واریکوسل دارند. در مردانی که دچار ناباروری هستند، این رقم بالاتر است و به ۴۰ درصد می‌رسد...

واریکوسل شایع‌ترین علت کاهش اسپرم و کاهش کیفیت آن است، گر چه همه واریکوسل‌ها بر تولید اسپرم اثر نمی‌گذارند. اغلب واریکوسل‌ها در طول زمان ایجاد می‌شوند. خوشبختانه اغلب واریکوسل‌ها به آسانی تشخیص داده می‌شوند و اگر علامت‌دار شده باشند، می‌توان آنها را با جراحی ترمیم کرد.

● علایم و نشانه‌های بیماری

واریکوسل، اغلب علامتی ایجاد نمی‌کند. ندرتا واریکوسل درد ایجاد می‌کند که ممکن است در طول روز به علت فعالیت‌های جسمی بدتر شود و به‌طور شاخص با خوابیدن به پشت تخفیف می‌یابد. در طول زمان ممکن است واریکوسل‌ها بزرگ‌تر و چشم‌گیرتر شوند.

● واریکوسل از کجا می‌آید؟

طناب اسپرماتیک که خون را به بیضه‌ها می‌رساند و از آنها خارج می‌کند، حاوی «واز دفرانس» است که اسپرم تولید شده از بیضه را تخلیه می‌کند. گروهی از وریدها درون کیسه بیضه و بالای بیضه‌ها هستند. این شبکه وریدی، خون را از بیضه‌ها تخلیه می‌کند. بزرگ شدن این وریدها اغلب در حین بلوغ رخ می‌دهد.اگرچه علت دقیق ایجاد واریکوسل معلوم نیست اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که دریچه‌های غیرطبیعی درون وریدها مانع جریان خون طبیعی در آنها می‌شوند و پس زدن خون، به گشاد شدن وریدها می‌انجامد. واریکوسل معمولا در ناحیه بیضه چپ رخ می‌دهد که به علت موقعیت ورید بیضه‌ای چپ است اما واریکوسل در یک بیضه، بر تولید اسپرم در هر دو بیضه تاثیر می‌گذارد. در سنین ۱۵ تا ۲۵ سالگی، بیشترین احتمال بروز واریکوسل وجود دارد.

● طرز تشخیص

از آنجایی که واریکوسل معمولا علامتی ندارد، اغلب در حین ارزیابی ناباروری یا معاینه جسمی کشف می‌شود. با این حال اگر در بیضه درد یا تورم احساس شود، باید با پزشک مشورت کرد. علل گوناگونی ممکن است باعث درد بیضه شوند و برخی از این عارضه‌ها نیاز به درمان فوری دارند. پزشک در معاینه جسمی، ممکن است توده غیردردناک کلاف مانندی را در بالای بیضه لمس کند. برخی از افراد، این توده را به‌صورت احساس «کیسه‌ای از کرم» وصف می‌کنند. اگر این توده به اندازه کافی بزرگ باشد، پزشک در وضعیت ایستاده بیمار، می‌تواند آن را لمس کند. اگر واریکوسل کوچک‌تر باشد، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد نفس عمیقی بشکد و چند ثانیه آن را نگه دارد و به پایین زور بزند (مانور والسالوا).

این مانور به پزشک کمک می‌کند، بزرگی غیرطبیعی وریدها را لمس کند. اگر معاینه جسمی نتیجه قطعی به دست ندهد، پزشک ممکن است درخواست سونوگرافی از کیسه بیضه کند. این آزمون که در آن از امواج صوتی پرفرکانس برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختار درون بیضه استفاده می‌شود، برای این مورد استفاده قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود علایم به دلیل دیگری رخ نداده است. یکی از علل چنین عارضه‌ای ممکن است توموری باشد که بر ورید اسپرماتیک فشار می‌آورد.

● نظر کارشناس - دکتر محمدرضا صفری‌نژاد/ اورولوژیست

تحلیل رفتن توده بیضه و ناباروری دو عارضه مهم از عوارض بیماری واریکوسل محسوب می‌شود.

توده بیضه از لوله‌های سازنده اسپرم تشکیل شده است. هنگامی که این لوله‌ها در اثر عاملی مانند واریکوسل آسیب می‌بینند، ممکن است بیضه‌ها نرم شوند و تحلیل روند. روشن نیست که چه عاملی باعث تحلیل رفتن بیضه‌ها می‌شود اما اختلال در کارکرد دریچه‌های وریدها باعث تجمع خون در بیضه‌ها می‌شود و افزایش فشار وریدها و قرارگیری در معرض سموم درون خون ممکن است باعث آسیب شود. روشن نیست که واریکوسل چگونه باعث ناباروری می‌شود. برخی از کارشناسان معتقدند که وریدهای بیضه، خون را در شریان بیضه سرد می‌کنند و به این ترتیب به حفظ درجه حرارت مناسب برای تولید مناسب اسپرم کمک می‌کنند. واریکوسل با مسدود کردن جریان عادی خون، ممکن است باعث شود درجه حرارت بیضه‌ها بیش از حد بالا رود و به این ترتیب بر تولید اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.

● چه باید کرد؟

درمان واریکوسل ممکن است ضروری نباشد اما اگر ناباروری وجود دارد یا واریکوسل باعث درد یا تحلیل رفتگی بیضه‌ها شده است، ممکن است لازم باشد واریکوسل را ترمیم کنیم. درمان، با هدف بستن وریدهای آسیب‌دیده و هدایت جریان خون به وریدهای طبیعی انجام می‌گیرد. گرچه واریکوسل معمولا در دوران نوجوانی رخ می‌دهد اما روشن نیست که آیا باید واریکوسل را در همان زمان ترمیم کرد یا نه. در صورتی که تحلیل‌رفتگی پیشرونده بیضه، درد یا نتایج غیرطبیعی در آزمایش اسپرم رخ دهد، ترمیم در دوره نوجوانی ممکن است ضرورت پیدا کند. ترمیم واریکوسل ممکن است با جراحی باز، یا جراحی از طریق لاپاراسکوپی و یا بستن ورید با بالون یا فنر از راه پوست (آمبولیزاسیون یا ایجاد لخته از راه پوست) انجام گیرد.

دکتر محمود جوادیان