پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا

کودتای ۲۸ مرداد


کودتای ۲۸ مرداد

روز ۲۸ مرداد یادآور کودتای ننگین و سیاهی است که شیرینی نهضت ملی شدن صنعت نفت را در کام ملت ایران تلخ کرد

روز ۲۸ مرداد یادآور کودتای ننگین و سیاهی است که شیرینی نهضت ملی شدن صنعت نفت را در کام ملت ایران تلخ کرد. پس از پیروزی قیام سی تیر به رهبری آیت‌الله کاشانی که باعث روی کار آمدن مجدد دکتر محمد مصدق شد، مصدق در صدد افزایش اختیارات خود و محدود کردن اختیارات مجلس شورای ملی برآمد و بنای اختلاف با آیت‌الله کاشانی را گذاشت.

بدین ترتیب او بدون توجه به نقش و رهبری آیت‌الله کاشانی در قیام سی تیر که منجر به روی کار آمدن مجدد او شد، به پیاده نمودن شعار «جدایی دین از سیاست» پرداخت و برخی روحانیون و نزدیکان آیت‌الله کاشانی را دستگیر کرد. عوامل داخلی و خارجی نیز آنچنان شخصیت این مرد روحانی بزرگ و شریف را لکه‌دار کردند که شاید بتوان آن را در تاریخ ایران بی‌سابقه دانست. طرح کودتای نظامی ۲۸ مرداد را باید در اصل، یک طرح انگلیسی دانست.

انگلیس که پس از کوتاه شدن دست خود از صنعت نفت ایران، منابع بسیاری را در منطقه و خصوصا ایران از دست داده بود، با قطع امید از رسیدن به توافق، وارد مطالعه طرح یک کودتای نظامی شد. در ابتدا آمریکا مخالف بود، اما پیروزی آیزنهاور در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باعث تغییرات عمده‌ای در سیاست خارجی آمریکا شد.

روزولت رئیس اداره خاور نزدیک سازمان سیا به فرماندهی عملیات انتخاب شد و آمریکا و انگلیس، ستاد مشترکی را در ایستگاه اطلاعاتی انگلیس در قبرس تشکیل دادند و عملیات کودتا را طرح‌ریزی کردند. اگرچه اجرای نقشه کودتا در ۲۵ مرداد شکست خورد و شاه از ایران فرار کرد، اما سستی مصدق و دلایل مختلف دیگر باعث شد که در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کودتا عملی شود و سرلشکر فضل‌الله زاهدی مجری طرح کودتا به جای مصدق نخست وزیر شد و بدین ترتیب با قبضه شدن قدرت در دست استبداد داخلی و استعمار خارجی، یکی از ننگین‌ترین دوره‌های استبداد در تاریخ معاصر ایران رقم خود و باعث حاکمیت ۲۵ سال دیکتاتوری محمدرضا شاه با حمایت مستکبرین و خصوصا آمریکا گردید. این واقعه تاریخی در‌س‌ها و عبرت‌های فراوانی برای ملت ایران به همراه د اشت و به عنوان یکی از تلخ‌ترین روزها در تاریخ ایران ثبت شده است.

دکتر سید محمود کاشانی فرزند آیت الله کاشانی، در بخشی از سخنرانی خود در دانشگاه آکسفورد (سال ۲۰۰۲) در خصوص کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ چنین می‌گوید: «بررسی‌ رویدادهای‌ سال‌های‌ ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۲ نشان‌ می‌دهند که‌ مداخله‌ دولت‌ انگلستان‌ در امور داخلی‌ ایران‌ از طریق‌ یک‌ توطئه‌ چند وجهی‌ وبا

به کار گرفتن‌ عوامل‌ داخلی‌ خود برای‌ براندازی ‌نهضت‌ ملی‌ ایران‌ به‌ مورد اجرا گذارده‌ شده ‌است‌. این‌ گروه‌ درهم‌ تنیدة‌ وابسته‌ به‌ بیگانه‌، اساس‌ حکومت ‌ملی‌ و مشروطیت‌ را از صحنه‌ سیاسی‌ ایران برچیدند واز قوه‌ مجریه‌، مقننه‌ و دادگستری‌ کشور صورت ‌ظاهری‌ بیش‌ باقی‌ نگذاردند. مداخله‌ انگلستان‌ در امور داخلی‌ کشور ما دراین‌ دوره‌ تاریخی‌ در برگیرنده‌ موارد زیر بوده ‌است‌ :

- به‌ دست‌ گرفتن‌ قدرت‌ اجرایی‌ در کشور از طریق‌ واردساختن‌ افراد وابسته‌ به‌خود در پست‌های‌ کلیدی‌.

- به‌ ورشکستگی‌ کشیدن‌ اقتصاد ملی‌ از طریق‌ ایجاد بُن‌بست‌ درمسئله‌ نفت‌.

- گسترش‌ نارضایی‌ عمومی‌ وبه‌ سستی‌ کشیدن‌ نیروی‌ پایداری‌ مردم‌.

- اختلاف‌ افکنی‌ در میان‌ مردم‌ از طریق‌ اشخاصی‌ که‌ درپست‌های‌ کلیدی‌ و در رسانه‌ها جاسازی‌ کرده‌ بودند.

- ترورشخصیت‌ وبی‌ آبروکردن‌ آیت‌الله کاشانی‌ ودیگر پیشگامان‌ نهضت‌ ملی‌ از طریق‌ یک‌ رشته‌ تبلیغات‌ مسموم‌ وپرحجم‌ داخلی‌

- آشفته‌ ساختن‌ دستگاه‌ دادگستری‌ وبی‌ اثر ساختن‌ آن‌ وانحلال‌ دیوان‌عالی‌ کشور.

- به‌سستی‌ کشیدن‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ و منحل‌ ساختن‌ آن‌

- به‌ قدرت‌ رسانیدن‌ گروهک‌های‌ بی‌ هویت‌ بویژه‌بازگذاردن‌ دست‌ حزب‌ توده‌ در صحنه‌ سیاسی‌ کشور.

دولت‌ مصدق به‌ هیچ‌ یک‌ از برنامه‌های‌ اعلان‌ شده‌ خود در زمینه‌ حل‌ عادلانه‌ موضوع‌ نفت ‌واصلاح‌ قانون‌ انتخابات‌ وبرگزاری‌ انتخابات‌ آزاد عمل‌ نکرد. او با کاشتن‌ بذر اختلاف‌ در میان‌ مردم، ‌روحیه‌ اتحاد را که‌ بزرگترین‌ دستاورد نهضت‌ ملی‌ ایران‌ بود درهم‌ شکست‌ و به‌ هنگام‌ واگذاری‌ قدرت‌ به‌ زاهدی‌، پشت‌ سرخود کویری‌ از ناامیدی‌ وپراکندگی‌ به‌ جای‌ گذاردکه‌ همیشه‌ خواسته‌ اصلی‌سیاست‌های‌ بیگانه‌ در کشور ما بوده‌است آیت‌الله کاشانی‌ روز۱۱ مرداد با برگزاری‌ یک‌ گفتگوی‌ مطبوعاتی‌ با خبرنگاران‌ گفت‌: «... آقایان‌، مقصود ما از مبارزه‌ و قطع‌ نفوذ انگلیس‌، اصلاح‌ امور مملکت‌ بود واز وقتی‌ که‌ آقای‌ مصدق مصدر کار شدند هیچ گونه‌ اصلاحاتی‌ در شئون‌ مختلف‌ کشور به‌ عمل‌ نیامده‌ است‌ بلکه‌ روز به‌ روز وضع‌ بدتر شده‌ و حکومت‌ دموکراسی‌ ایران‌ را که‌بعد از شهریور ۲۰ به‌ وجود آمده‌ بود مبدل‌ به‌ دیکتاتوری‌ شدید کردند. یکی‌ از اعمال‌ آقای‌ مصدق این‌ است‌ که‌ قانون‌ اساسی‌ را زیر پاگذاشته‌ است‌...»

به نقل از: سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی