چالشی بنام مفهوم جهانی سیستم حساب ذهنی UCMAS

برنامه حساب ذهنی یا UCMAS آموزش ریاضی از طریق چرتکه چند سالی است که در مدارس ایران باب شده و مسابقاتی هم در سطح ملی وجهانی در مالزی برگزار می شود

برنامه حساب ذهنی UCMAS یک برنامه منحصر به فرد برای رشد کودک است که در سال ۱۹۹۳ توسط دکتر دینو ونگ در کشور مالزی ابداع گردید. این برنامه با استفاده از یک سیستم محاسبه نوآورانه با به‌کارگیری چرتکه سبب پویایی مغز (نیمکره‌چپ و نیمکره‌راست) به طور هم ‌زمان می‌شود . دانش آموزان در سنین بین ۵ تا ۱۳ سال با یادگیری محاسبه ذهنی سریع و دقیق ظرفیت ذهن خود را توسعه می‌دهند که این سبب بهبود مهارت‌هایی نظیر مدیریت زمان، تمرکز و توانایی حل مسأله می‌شود که به موفقیت در همه رشته‌ها و زندگی روزمره می انجامد.

برنامه UCMAS نه تنها منجر به ایجاد اعتماد به نفس و تسلط در انجام محاسبات می‌شود، بلکه این برنامه با ایجاد یک چهارچوب زیربنایی سبب توسعه مهارت‌های مورد نیاز یادگیری در مدرسه و زندگی روزمره کودکان می‌‌گردد.

مبدعان برنامه UCMAS معتقدند که آن طوری طراحی شده است که هر دو طرف مغز را به شکلی یکپارچه توسعه می‌دهد. وقتی کودکان به وسیله دست مهره‌های چرتکه را جابجا می‌کنند، این ارتباط بین دست و مغز، تحریک نیمکره ‌های راست و چپ مغز را به دنبال خواهد داشت. نیمکره‌راست – سمت انتزاعی– یک حافظه تصویریاز مهره‌های چرتکه می‌سازد درحالیکه نیمکره ‌سمت چپ –سمت منطقی–قوانین لازم برای انجام محاسبات را به کار می‌گیرد.

UCMAS ترکیبی است از یک ابزار تدریس باستانی - چرتکه - با مهارت‌های مدرن آموزشی برای پویایی و تکامل کل مغز کودک که با ترویج یادگیری و به طور خاص یادگیری ریاضی، به عنوان یک هیجان و سرگرمی تلقی شود. این برنامه آموزشی سالهاست که ایجاد شده است و بارها مورد آزمایش قرارگرفته و نتیجه آن یک تجربه جهانی همراه با موفقیت بوده است. با این حال در همان زمان‌ها، همواره برنامه‌ها و شیوه‌های آموزشی خود را همچنان به روز درآورده تا این اطمینان را به وجود آید که UCMAS مؤثرترین تجربه یادگیری برای دانش آموزان را ارائه می نماید.

از آنجا که نیمکره ‌راست مغز بسیار سریع‌تر از سمت چپ است، هنگامیکه دانش‌آموز سمت راست را از طریق تجسم به کار می‌گیرد، این نتایج در تقویت قابلیت‌های راست مغز مفید خواهد بود، ازجمله:

حافظه تصویری

انجام محاسبات پیچیده

تبدیل عکس به کلمات، اعداد و نمادها و معکوس

توانایی پردازش اطلاعات درسطح ادراکی

هنگامیکه هر دو طرف مغز از طریق آموزش UCMAS فعال می‌شود، دانش آموزان می‌توانند به سرعتی در محاسبات دست یابند که پیش از این فقط نابغه‌های ریاضی قادر به آن بودند.

ابزارهای آموزشی

۱ –چرتکه((abacus: ابزاری است برای محاسبه چهار عمل اصلی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) در ریاضی

-۲کتاب: هر سطح دارای ۲ جلد کتاب تمام رنگی می باشد. همچنین یک جلد کتاب تمرین نیز از سطح ۲ به بعد به سیستم آموزشی اضافه می گردد.

۳-دفترچه تمرین: هر سطح دارای دو دفترچه می باشد که یکی برای تکنیک شنیداری و دیگری برای تکنیک تندنویسی مورد استفاده قرار می گیرد.

- تکنیک شنیداری: در این سیستم دانش آموزان از طریق سیستم شنوایی خود عملیات ریاضی مورد نیاز را انجام می دهند.

- تکنیک تند نویسی: در این سیستم اعداد را براساس فرمول های آموزش دیده می نویسد که سبب دقت و سرعت در محاسبه می گردد.

-۴ فلش کارت: کارتهایی است که تصاویر مهره های چرتکه بر روی آنها چاپ شده است و این سبب می شود که تصویر چرتکه در ذهن دانش آموزان نقش ببندد و به این وسیله در محاسبه ذهنی دانش آموزان (تجسم مهر ه ها) کمک می نماید.

مزایای یادگیری چرتکه

متخصصان مشخص کرده اند که حافظه‌ای که در نیمکره چپ مغز وجود دارد بلند مدت نیست، اما تصویری که در نیمکره‌راست مغز ثبت شده برای همیشه در ذهن می‌ماند. با تحریک نیمکره‌ راست مغز از طریق حساب ذهنی، و در ترکیب آن با هوشیاری از چشم‌ها ،گوش‌ها و دست‌ها، توانایی ذخیره وبازیابی با هم توسعه داده شده می‌شود.

بنابراین، توانایی برای حل مسائل ریاضی۱۰رقمی تنها در چند ثانیه فقط یک موفقیت کوچک در مقایسه با آموزش واقعی ذهنی است که به منظور دست‌یابی به مهارت برای انجام محاسبات سریع انجام می‌شود.

از جمله مزایا یادگیری چرتکه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• توسعه و استفاده از تمام مغز

• بهبود سرعت و دقت

• بهبود حافظه

• ارتقاء خلاقیت و تمرکز

• بهبود اعتماد به نفس و در نتیجه عملکرد بهتر

• قادر ساختن دانش آموزان به حل مسائل ریاضی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) در زمان کوتاه

• بهبود قدرت تخیل

آلبرت انیشتن معتقد بود که تصویر سازی (تخیل) از دانش مهم‌تر است، برای اینکه تصویر سازی منبع اصلی کشف دانش است.

ریشه کلمه چرتکه یونانی بوده و از کلمه abax به معنی تخته محاسبه گرفته شده است و بنا بر یافته‌های تاریخی اولین چرتکه چینی ۵۰۰ سال قبل از میلاد اختراع شده است. البته مدل پیشرفته‌تر آن یعنی چرتکه‌ای که در حال حاضر از آن استفاده می‌کنیم از حدود ۱۳۰۰ سال بعد از میلاد مسیح در کشور چین مورد استفاده قرار گرفته است.

چرتکه ابزاری است برای محاسبه چهار عمل اصلی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) در ریاضی و در حالت پیشرفته‌تر برای محاسبه کسر و ریشه مربع اعداد نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

امروزه مغازه داران آسیایی برای محاسبات خود همچنان از چرتکه استفاده می‌کنند. از جمله کشورها می‌توان ژاپن را که یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنند‌گان لوازم نوین الکترونیکی است نام برد. اولین چیزی که توجه هر مسافر را د‌ر این کشور به خود ‌جلب می‌کند،‌استفاد‌ه فروشند‌گان ژاپنی از "چرتکه" است. آن‌هابه کمک چرتکه و مهارت د‌ستشان به‌سرعت ‌و پس از چند حرکت سریع و ماهرانه، قیمت کالاها را محاسبه کرده و به مشتری می‌گویند.‌

آنان دو دلیل برای اینکه فرزند ان باید کار با چرتکه را یاد بگیرد پیشنهاد می کنند: اول اینکه کار کردن با چرتکه مانند یک تفریح است. همچنین با کمی تمرین می‌تواند دوستانش را بامهارت‌های محاسبهای شگفت انگیز به وسیله محاسبه مقادیر ذهنی تحت تأثیر قرار دهد. دوم ، والدین می‌توانند به فرزند خود کمک کنند تا چیزهای بیشتری نسبت به مهارت‌های ریاضی بدست آورد. اعتماد به نفس فرزند تقویت می شود، حس موفقیت را ایجاد نماید، تفکر بصری را ارتقاء دهد، توانایی حل مسأله (مشکل) را افزایش دهد،خلاقیت، تمرکز و استقامت ذهنی را بهبود بخشد.

موافقان و دست اندرکارن مزایای استفاده از آن را تاکید می کنند و می گویند آثار آن در آینده یعنی در ۳ یا۴ سال آینده قابل مشاهده است. در این راستا جهت ترویج آن اقدام به آموزش مربیان ، اخذمجوزهای لازم از دستگاههای ذیربط ، اعطای نمایندگی به موسسات و شهرستانها ، تبلیغ یوسی مس در مدارس و آموزشگاهها ، برگزاری جشنواره ها و مسابقات یوسی مس و کار با چرتکه و اعزام دانش آموزان برگزیده به مالزی می کنند. موسسه نوآوران راه ابریشم نمایندگی رسمی در ایران با همکاری معاونت محترم پژوهش ونیروی انسانی آموزش وپرورش تهران وهمچنین مدیریت محترم آموزش وپرورش منطقه ۱۸ تهران اولین دوره آموزشی حساب ذهنی را در دیماه ۱۳۹۰ آغاز و تاکنون بیش از ۳۲۰۰ دانش آموز را درسطوح مختلف تحت پوشش برنامه های خودقرار داده اند.

در مورد یو سی مس نظرات مختلفی وجود دارد اما تحقیقات مفصل در این باره انجام نیافته است تا مشخص شود که آیا در زمینه آموزشی و تقویت یادگیری دروس مختلف برای دانش آموزان دارای مزیتهای قابل اعتنایی هست یانه. حتی دستگاه آموزش و پرورش که بیشتر با آن درگیر است و مجریان یو سی مس فعالیتهای آموزشی خود را در مدارس غیردولتی و دولتی که مملو از دانش آموزان یعنی بازار پر رونق و مشتریان بکر می باشد متمرکز کرده اند، تحقیق و پژوهش اساسی انجام نداده اند.که علت آن هم بی اطلاعی اکثر واحدهای پژوهی آموزش و پرورش و هم نبود منابع مالی است که به گفته یکی از کارشناسان به علت نبود منابع مالی امور مربوط به کار تحقیقاتی و پژوهشی آموزش و پرورش از سال ۹۱ تعطیل می باشد.

یکی از کارشناسان مدارس غیردولتی معتقد است آموزشهای یو سی مس اگر وجود دارد و مفید تشخیص داده شده و برای تقویت حافظه دانش آموزان ضرورت دارد و توجیهات کافی در این زمینه وجود دارد می بایست از طریق آموزش و پرورش و به عنوان یک برنامه درسی رسمی یا فوق برنامه در برنامه های آموزشی مدارس گنجانده شود و یا در قالب آموزشگاههای آزاد علمی بصورت قانونی اقدام گردد و همچنین با توجه به پیش فرضهای گفته شده یو سی مس باید برای همه دانش آموزان شهری و روستایی برنامه ریزی گردد نه فقط دانش آموزان شهری و بالاخص فرزندان خانواده های مرفه .اگر یو سی مس به عنوان برنامه و طرح آموزشی و یا ابتکاری برای پرورش ذهن و خلاقیتهای ریاضی و... ضروریست پس باید از مبادی قانونی و اصولی برنامه ریزی شده وارد نظام آموزشی گردد نه از طریق روزنه و پنجره هایی که وجود دارد.همچنین قبل از اجرای آن برنامه ها در مدارس و آموزشگاهها ، می بایست چارچوب و مقررات و ضوابط استفاده از آن از طرف ادارات مربوطه مشخص و اعلام گردد. گرچه برخی پژوهشسراها و ادارات آموزش و پرورش استانها اقدام به صدور مجوز و اخذ نمایندگی و برگزاری کلاسهای آموزش یادگیری چرتکه و یو سی مس می کنند.

با توجه به نبود مقررات لازم در ادارات و مدارس، دست اندرکاران یوسی مس اقدام به بستن قرارداد با متولیان مدارس ،آموزشگاهها و پژوهشسراها بویژه مدارس غیردولتی نموده وکلاسهایی را برای سنین هدف برگزارمی کنند.

لازم به یادآوری است که برگزاری کلاسهایUCMAS و چرتکه در کنار سایر فعالیتهای علمی و آموزشی مانند کلاسهای تقویتی درسی، برگزاری انواع آزمونهای علمی و ادواری ،زبان های خارجی ، رباتیک ، نجوم ، سازه های ماکارونی، پرتاب موشک ، سقوط تخم مرغ و...در قالب آموزشگاههای علمی آزاد و فوق برنامه بصورت اختیاری امری متداول بوده و در بیشتر مناطق کشور انجام می گردد اما موضوع اصلی این است که چنین موسساتی بجای فعالیت در آموزشگاهها به مدارس راهنمایی و ابتدایی و مراکز پیش دبستانی و مهدکودکها هجوم آورده و با عقد قرارداد با متولیان مدرسه و جذب دانش آموزان و نوآموزان اقدام به برگزاری کلاسهای UCMAS در محل مدرسه می نمایند که تبعات منفی گوناگونی ممکن است داشته باشد و برنامه های رسمی مدرسه ای را تحت الشعاع قرار دهد.ازجمله:

۱-رقابت ناسالم بین خانواده ها و افزایش تقاضای کاذب آنان در اثر تبلیغات گسترده در مدارس

۲-بی توجهی به برنامه های مدرسه ای و دخالت دادن برنامه های یوسی مس در برنا مه های درسی مدرسه ای

۳- تحت الشعاع قرار گرفتن سایر فعالیتهای آموزشی و سایر دروس و غفلت از اهداف و غایات آموزشی و یادگیری

۴- اجرای برنامه های آموزشی چرتکه وucmas برمبنای سودجویی های مختلف توسط افراد ذینفع در سطح مدارس که با توجه به وفور دانش آموزان به عنوان مشتریان در دسترس و مشتاق ، زمینه مناسبی را برای کسب درآمدهای کلان فراهم آورده است بدون اینکه واقعاً آموزشهای UCMAS اتفاق بیافتد.

۵- بیشتر استفاده کنندگان این برنامه ، فرزندان خانواده های مرفه و دانش آموزان باضریب هوشی نسبتاً بالاست در حالی که به نظر می رسد دانش آموزان با ضریب هوشی کمتر از متوسط بیشتر به این برنامه ها نیاز دارند.

آنچه مسلم است این است که با توجه به اینکه این آموزشها بیشتر در درس ریاضی وتقویت وتسریع توانایی انجام محاسبات کاربرد دارد و البته در خلاقیت ذهنی و یادگیری موثر از طریق تصویر سازی ذهنی نیز موثر است اما نمی تواند به عنوان واحد درسی مستقل در برنامه های آموزشی گنجانده شود. و لذا آنچه قبلا اشاره شد باید این برنامه ها در قالب آموزشگاههای آزاد ارائه گردیده و متقاضیان برحسب نیاز بصورت اختیاری از آنها بهره مند شوند.

یوسف زارع

منابع:

۱-سایت www.ucmas.com

۲-www.ucmas.ir وابسته به موسسه فرهنگی وهنری نوآوران راه ابریشم نمایندگی انحصاریUCMASدرایران به مدیرمسئولی آقای قرایی که در شهریور ۱۳۹۰ تاسیس و به عضویت گروه جهانی(مالزی)UCMAS درآمده است.