با گیاهان آشنا شویم بن سای

« بن سای» مجموعهای از باغبانی و هنر است كه به واسطه آن گیاه با یك تغییر شكل تحمیل شده به یك مجسمه زنده تبدیل میشود

« بن سای» مجموعهای از باغبانی و هنر است كه به واسطه آن گیاه با یك تغییر شكل تحمیل شده به یك مجسمه زنده تبدیل میشود. هنرمند با استفاده از مفاد زیبایی، وهمی از طبیعت را در غالب شكل مینیاتوری پدید میآورد. بنسای یك آرایش غیرطبیعی نیست بلكه در قالب یك تغییر شكل ساده، طبیعت اصلی را ذهن آدمی تداعی میكند.

« بن سای » در اصل واژهای ژاپنی و به معنی كاشت گیاهان در گلدانهای كمعمق است . به این ترتیب كه گیاه در گلدانهایی كمعمق با خاك كم و در شرایط محدودكننده از نظر رشد قرار میگیرد و با آرایش زیبا وتربیت صحیح به درختی مسن ولی كوچك تبدیل میشود. برای تحقق این هدف تمام قسمتهای گیاه اعم از ریشهها، تنه، شاخهها، میوهها و گلها حایز اهمیت هستند.

● ریشهها

ریشههای گیاه بنسای شده، در عین استحكام، سلامت و گستردگی، باید ظاهری كهن به درخت ببخشند. درروشهای متقارن، نامتقارن و اریب، ریشهها در تمام جهات گسترده شدهاند. اما در روشهای بادزده، صخره،رویشی و .... ریشهها غالباً در جهت خلاف انحنای تنه گسترده شدهاند. تا بدین ترتیب به گیاه ظاهری متقارن ببخشند. تعدادی ازریشهها روی خاك قرار داده میشوند تا قدمت درخت را از نظر ظاهری افزایش دهند و تصور فرسایش خاك را در سالهای گذشته در ذهن القا كنند. برای تحقق این مهم، در زمان انتقال گیاه به گلدان بزرگتر، تعدادی از ریشهها را روی خاك قرار میدهند و روی آنها را با خزه اسفاگنوم و مقدار كمی خاك میپوشانند. در طی آبیاریهای مكرر، این پوشش نازك، از بین میرود و پوست ریشه در معرض نور خورشید، سخت میشود و بدین ترتیب هدف ما در القای تصور كهن بودن گیاه تحقق مییابد.

برای تشكیل ریشه های جدید در جهت مناسب، میتوان ریشه را تا لایه كامبیوم خراش داد و روی آن را با خاك و خزه پوشاند. بعد از چند هفته، در محل زخم ریشههای جدیدی ایجاد میشود.

● تنه

گرچه همه قسمت های گیاه بن سای شده مهم است ، اما تنه گیاه اولین قسمتی است كه توجه ناظر را به خود جلب میكند .تنه بن سای باید پوستی ضخیم ، یك پارچه و تودرتو داشته باشد . تنه باید به گونه ای باشد كه هرچه به راس نزدیك میشود ضخامت آن كمتر شود . روی یك تنه خوب نتاید آثار زخم ناشی از سیم پیچی دیده شود .

● شاخه ها

گیاهان در طبیعت ممكن است شاخه های در هم پیچیده داشته باشند . ولی در بن سای با سیم پیچی ، شاخه ها را به گونه ای تربیت میكنند ، كه گیاه زیبا جلوه كند . معمولاً شاخه ها از نظر قطر و طول تفاوت دارند . شاخه های پایین تر ضخیم تر و بلندتر هستند و بخوبی در همه جهات گسترده می شوند . شكل هر شاخه به تنهایی نیز مد نظر است . در هنر بن سای بسیاری از شاخه های گیاه مطلوب به نظر نمی رسد . از این رو این شاخه ها را قطع می كنند .

● برگها

در یك بن سای خوب برگ ها سبز ، متراكم و كوچك است . گیاهانی كه برگهای بزرگ دارند یا تعداد برگ آنها كم است ،برای بن سای مناسب نیستند . گیاهانی كه برگ های كمی دارند ،درختی خزان كرده راتداعی می كنند . برگ های بزرگ نیز نسبت به اندازه كلی درخت بن سای شده، نامتناسب به نظر میرسند، برای آن كه اندازه برگها كوچك شود ، از روش بیبرگی یا هرس برگ استفاده میكنند. این روش در كاهش اندازه برگ موثر است ولی در تغییر اندازه گلها و میوهها زیاد مورد توجه نیست.

● راس ساقه

تنه به تدریج باریك میشود ، تا در انتها به راس منتهی شود. هرگاه به ارتفا‎ع كمتری نیاز باشد، میتوان راس آن را قطع كرد و شاخه پایینتر از راس را كه در راستای تنه است یا زاویه كمی با راستای تنه دارد ،به عنوان راس انتخاب و باپیچیدن سیم آن را تربیت كرد. در هر حال درخت بنسای شده باید دارای راس باشد.

● پشت و روی یك بنسای

بنسای را نباید به صورت یك گیاه طبیعی در گلدان رها كرد. بلكه باید آن را طبق طرح مورد نظر كاشت و تربیت كرد. بنسای باید در نظر یك ناظر به خوبی جلوهگری كرده و قسمت جلو و پشت آن با هم فرق كند. كاملترین قسمت، قسمت جلو است . برآمدگی تنه نباید در جلو قرار گیرد.انتهای تنه باید قابل رویت بوده و تنه در یك طرف انحنا داشته باشد. نوك ساقه یا راس در قسمت جلو باید به طرف ناظر باشد.در قسمت جلو نباید شاخهها درهم پیچیده باشند. همچنین نباید به طرف جلو رشد كنند و باید تمام شاخهها به وضوح قابل دید باشند. قسمت پشت ، عمق مشخص و دیدگاه سه بعدی به گیاه میدهد، لذا یك یا دو شاخه در این قسمت تعبیه میگردد.

● طرق مختلف پرورش بنسای

۱) یامابوری یا پرورش نهالی كه از طبیعت گرفته میشود.

۲ ) پرورش نهالی كه از طریق خوابانیدن به وجود میآید.

۳ ) پرورش نهالی كه از طریق جدا كردن به وجود میآید.

۴ ) پرورش نهالی كه از قلمه زدن به وجود میآید.

۵ ) پرورش نهالی كه از طریق پیوند زدن به وجود میآید.

۶ ) پرورش نهالی كه از طریق كاشت بذر به وجود میآید.

۷ ) پرورش نشا كه از یك خزانه فراهم شده است .

● پرورش نهالی كه از یك محیط طبیعی به دست میآید :

مشهورترین بنساهای ژاپنی به همین طریق پرورش یافتهاند. نهالی كه در طبیعت به دلیل شرایط نامناسب رشد، خود به خود كوتاه و كوچك مانده است ، برای مبدل شدن به یك بنسای زیبا تنها احتیاج به یك تربیت صحیح دارد.گیاهانی نظیر كاج سیاه ژاپنی ، كاج قرمز ژاپنی ، كاج سوزنی ، عرعر و ... را میتوان از این طریق بنسای نمود.

مزیت این روش ، صرفه جویی در وقت است . زیرا برای تهیه بنسای از طریق كشت بذر، حداقل به ۵ الی ۱۰ سال زمان نیاز داریم. در ژاپن گیاهانی را كه با توجه به خصوصیات بنسای از طبیعت جمعآوری میكنند، «آراكی» مینامند. بسیاری از گیاهانی كه در صخرهها و كوهستانهای مناطق گرمسیری و معتدل در شكاف صخرهها رشد كردهاند ، به علت شرایط خاص موجود در منطقه و محیط كشت، خود به خود بنسای و تبدیل به درختانی مسن، با ارتفاع كم شدهاند.

● خصوصیات آراكی

گیاهی كه از طبیعت انتخاب وجمعآوری میشود میبایستی واجد خصوصیات زیر باشد:

۱) در عین كامل بودن به اندازه كافی كوچك باشد تا در گلدان كمعمق و كوچك جای گیرد.

۲) ریشههای قوی و گسترده داشته باشد.

۳) شاخهها باید به نحو مطلوب ، بسته به شیوه بنسای مورد نظر، آراسته باشند.

۴) شاخهها باید به نحو زیبا و دلپذیری در اطراف تنه اصلی پراكنده شده باشند.البته اگر شیوه بنسای مورد نظر روش نردبانی باشداین خصوصیت مورد توجه قرار نمیگیرد.

۵) به اندازه كافی سرزنده ، شاداب ، سالم و قوی به نظر برسد، تا نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه نداشته باشد.

۶) ارتفاع زیادی نداشته باشد.

۷) گیاه انتخابی باید از نوع درختانی باشد كه طول عمر زیادی دارند.

بعد از انتخاب آراكی دورتادور گیاه را خالی كرده و گیاه را سالم و بارعابت نكات باغبانی از محل رویش خارج میكنند.و با حصیر یا گونی دورتادور ریشه را میپوشانند.

---