سه شنبه, ۲۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 14 May, 2024
مجله ویستا

مشكلات مضاعف زنان كارگر


هشتم مارس سال ۱۸۵۷ زنان كارگر, نشان دادند كه تمامی گفته های سنتی علیه زنان در طول تاریخ هیچ واقعیتی ندارد زنان كارگر بافنده در ایالات متحده و در شهر نیویورك طی تظاهرات و اجتماعاتی خواستار افزایش دستمزد و میانگین ساعات كار روزانه می شوند

جریان‌ تا جایی‌ كشیده‌ می‌شود كه‌ خواسته‌ كارگران‌ با گلوله‌ پلیس‌ پاسخ‌ داده‌ می‌شود. پلیس‌ به‌ اجتماع‌ زنان‌ كارگر حمله‌ برد. تعدای‌ از زنان‌ را كشت‌، برخی‌ را دستگیر و عده‌یی‌ نیز روانه‌ زندان‌ شدند.

جنبش‌ مذكور هیچ‌گاه‌ نمی‌ایستد. مرزهای‌ جغرافیایی‌ را عبور می‌كند و اروپا را نیز در بر می‌گیرد. جنبش‌ زنان‌ كارگر، امریكا و اروپا را در خود احاطه‌ می‌كند. آنان‌ خواستار حق‌ رای‌ و ایجاد یك‌ اتحادیه‌ كارگری‌ بافندگی‌ بودند. به‌ هر حال‌ جنبش‌ كارگری‌ زنان‌ در دهه‌ ۵۰ باعث‌ شد تا آنان‌ به‌ بسیاری‌ از حقوق‌ نداشته‌ خود دست‌ پیدا كنند.

اجحاف‌ در حق‌ كارگران‌ زن‌

در عرصه‌ فعالیت‌های‌ اجتماعی‌ همواره‌ زنان‌ همپای‌ مردان‌ حضور داشته‌اند ولی‌ متاسفانه‌ به‌ دلیل‌ برخی‌ كاستی‌های‌ اعمال‌ شده‌ از سوی‌ دولت‌ها، زنان‌ كارگر با مشكلات‌ عدیده‌یی‌ در محیط‌ كار روبرو بوده‌اند.

نتایج‌ یك‌ پژوهش‌ نشان‌ داد حقوق‌ زنان‌ كارگر بسیار كمتر از مردان‌ كارگر است‌ و بطور متوسط‌ زنان‌ ۲۷ درصد كمتر از مردان‌ حقوق‌ دریافت‌ می‌كنند. در كشورهای‌ جهان‌ سوم‌ به‌ دلیل‌ سختی‌ شرایط‌ اقتصادی‌ و فشارهای‌ وارده‌ بر زندگی‌ زنان‌، كار بسیار دشوارتر از جوامع‌ غربی‌ است‌. در جوامع‌ ایدئولوژیك‌ زنان‌ نمی‌توانند در برخی‌ از كارها همانند مردان‌ عمل‌ كنند.

نتایج‌ پژوهش‌ مهدی‌ طاهرخانی‌ عضو هیات‌ علمی‌ گروه‌ جغرافیای‌ دانشگاه‌ تربیت‌ مدرس‌ با موضوع‌ آثار جهانی‌ شدن‌ بر زنان‌ نشان‌ می‌دهد: اگرچه‌ جهانی‌ شدن‌ آؤار مثبتی‌ همچون‌ افزایش‌ درآمد، رشد اشتغال‌، توسعه‌ سرمایه‌ اجتماعی‌، افزایش‌ بهره‌وری‌ و افزایش‌ حق‌ انتخاب‌ و كاهش‌ موالید را برای‌ زنان‌ به‌ همراه‌ داشته‌ به‌ همان‌ نسبت‌ نیز آؤار منفی‌ نظیر رشد اشتغال‌ غیررسمی‌، پرداخت‌ دستمزدهای‌ اندك‌، كاهش‌ امنیت‌ غذایی‌، عدم‌ امنیت‌ شغلی‌ و گسترش‌ فرهنگ‌ مصرف‌ را به‌ زیان‌ زنان‌ تشدید كرده‌ است‌.

زمانی‌ كه‌ مسوولیت‌ زنان‌ در محیط‌ كار افزایش‌ می‌یابد با مشكلات‌ فراوانی‌ در خانه‌ و محل‌ كار روبرو می‌شوند كه‌ از جمله‌ آنها می‌توان‌ به‌ تحمل‌ فشار مسوولیت‌ها در زمانی‌ كه‌ باید هم‌ كار روزمره‌ و هم‌ وظایف‌ زن‌ خانواده‌ را به‌ انجام‌ برسانند، كار طولانی‌ و پرزحمت‌ در شرایط‌ كاری‌ سخت‌ و نامناسب‌، فقدان‌ امنیت‌ شغلی‌ زنان‌ و دسترسی‌ محدود به‌ بازارهای‌ سودآور اشاره‌ كرد.

در حال‌ حاضر میلیون‌ها نفر از زنان‌ كشورهای‌ فقیر در سراسر دنیا محل‌ زندگی‌ خود را برای‌ جست‌وجوی‌ كار در سایر كشورها ترك‌ می‌كنند. در عین‌ حال‌ نتایج‌ تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ در كشورهای‌ آفریقایی‌، آسیایی‌ و امریكای‌ لاتین‌ حاكی‌ از آن‌ است‌ كه‌ جهانی‌ شدن‌ موجب‌ تضعیف‌ نقش‌ زنان‌ در تعلیم‌ و تربیت‌ كودكان‌ و در بلندمدت‌ موجب‌ فروپاشی‌ نظام‌ خانواده‌ شده‌ است‌.

تبعیض‌ در قوانین‌ كشورهای‌ توسعه‌ نیافته‌

در كشورهای‌ توسعه‌ نیافته‌ زنان‌ كارگر تحت‌ تاثیر شدیدترین‌ فشارهای‌ روحی‌ قرار دارند كه‌ به‌ دلیل‌ وجود شرایط‌ نوسان‌ اقتصادی‌ در زمره‌ آسیب‌پذیرترین‌ قشرهای‌ جامعه‌ هستند. پیرو آخرین‌ گزارش‌ ارایه‌ شده‌ از سوی‌ سازمان‌ جهانی‌ كار، تعداد كارگران‌ زن‌ در سال‌ ۲۰۰۲ نسبت‌ به‌ قبل‌ از سال‌ ۲۰۰۰ افزایش‌ ۳۴ درصدی‌ را نشان‌ می‌دهد و این‌ در حالی‌ است‌ كه‌ تا پایان‌ سال‌ ۲۰۰۵ پیش‌بینی‌ می‌شود چیزی‌ در حدود ۵۰ میلیون‌ كارگر بیكار فقط‌ در قاره‌ آسیا پدید آیند كه‌ عمده‌ترین‌ عامل‌ ایجاد این‌ رویداد را می‌توان‌ كاهش‌ سطح‌ دادوستد تجاری‌ در قاره‌ آسیا دانست‌. در كشورهای‌ توسعه‌ نیافته‌ بطور میانگین‌، زنان‌ كارگر از ۶۸ درصد حقوق‌ كارگران‌ مرد برخوردارند و حتی‌ در بین‌ كارگران‌ تحصیلكرده‌ زن‌ و مرد برابر نیست‌.

بنابر تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ در می‌یابیم‌ كه‌ حقوق‌ دریافتی‌ كارگران‌ متخصا زن‌ ۲۵ درصد كمتر از مردان‌ است‌ و در زمینه‌ استخدام‌ نیروی‌ كار این‌ مردان‌ هستند كه‌ همواره‌ در شرایط‌ خاص‌، خوش‌شانس‌تر از زنان‌ هستند. در برخی‌ محیط‌های‌ كاری‌ شرایط‌ استخدام‌ نیروی‌ كارگر به‌ گونه‌یی‌ است‌ كه‌ كارفرما می‌تواند با ترفندهایی‌ از پرداخت‌ حقوق‌ به‌ حق‌، به‌ یك‌ نیروی‌ كار خود جلوگیری‌ كند. و مثلا ممكن‌ است‌ دو كارگر همتراز یكدیگر در محیط‌هایی‌ وجود داشته‌ باشند ولی‌ تبعیض‌ علیه‌ یكی‌ از آنها بسیار مشهود باشد. واضح‌تر آنكه‌ كارگران‌ روزمزد مورد اجحاف‌ بیشتری‌ نسبت‌ به‌ كارگران‌ رسمی‌ و قراردادی‌ قرار می‌گیرند و با آنكه‌ از داده‌ و ساعات‌ كاری‌ یكسان‌ با یكدیگر برخوردار هستند، كارفرمایان‌ بیشتر ترجیح‌ می‌دهند برای‌ فرار از قوانین‌ كار از كارگران‌ روزمرد یا ساعتی‌ در كارگاه‌هایشان‌ استفاده‌ كنند. مساله‌ آموزش‌ كارگران‌ و ارتقای‌ سطح‌ فنی‌ آنها اگرچه‌ از سوی‌ بسیاری‌ از شركت‌های‌ تجاری‌ مورد پذیرش‌ و توجه‌ قرار گرفته‌ است‌ ولی‌ همین‌ عوامل‌ در برخی‌ اماكن‌ كاری‌ معكوس‌ عمل‌ كرده‌ و باعث‌ خانه‌نشینی‌ كارگران‌ زیادی‌ شده‌ است‌. شركت‌ نستله‌ در سویس‌ یكی‌ از شركت‌هایی‌ بود كه‌ به‌ یكباره‌ از استخدام‌ رسمی‌ و قراردادی‌ كارگران‌ زن‌ در اندونزی‌ خودداری‌ كرد. زیرا به‌ بهانه‌ مدیران‌ این‌ شركت‌ چند ملیتی‌ سویس‌، نبود قوانین‌ كاری‌ در این‌ كشور مسلمان‌نشین‌ آسیایی‌ باعث‌ سردرگمی‌ این‌ شركت‌ در اندونزی‌ شده‌ بود!

وضع‌ ایران‌

با اشاره‌ به‌ مواردی‌ كه‌ در مورد اشكالات‌ و موانع‌ موجود بر سر راه‌ كارگران‌ زن‌ در محیط‌های‌ كاری‌ عنوان‌ شد باید بگوییم‌ درصد زیادی‌ از این‌ مشكلات‌ و مسائل‌ در ایران‌ به‌ چشم‌ می‌خورند. در ایران‌ دو ارگان‌ وزارت‌ كار و سازمان‌ بیمه‌ تامین‌ اجتماعی‌، اصلی‌ترین‌ نهادهای‌ مرجع‌ رسیدگی‌ به‌ حقوق‌ كارگران‌ هستند و بالطبع‌ توجه‌ به‌ وضعیت‌ كارگران‌ زن‌ در ایران‌ نیز در زمره‌ وظایف‌ اصلی‌ دو نهاد مذكور است‌. اما به‌ نظر می‌رسد مشكلات‌ مالی‌ و نبود نقدینگی‌ لازم‌ در سازمان‌های‌ حامی‌ كارگران‌ بزرگترین‌ مشكل‌ كارگران‌ ایران‌ است‌. در اواخر سال‌ ۲۰۰۲ در وب‌ سایت‌ سازمان‌ جهانی‌ كار، هر سه‌ ماه‌ یك‌بار ۵\۰ از كارگران‌ شاغل‌ در ایران‌ به‌ انحای‌ مختلف‌ شغل‌ خود را از دست‌ می‌دهند و جایگزینی‌ نیروی‌ كار رقم‌ ۷۲\۳ درصد را (سال‌های‌ ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳) نشان‌ می‌دهد. همچنین‌ به‌ گفته‌ مسوولان‌ سازمان‌ تامین‌ اجتماعی‌ كشور هنوز هم‌ این‌ سازمان‌، بدهی‌های‌ فراوان‌ دارد.از سوی‌ دیگر كارگران‌ زن‌ در ایران‌ به‌ دلیل‌ محدودیت‌های‌ مضاعف‌ اجتماعی‌، اقتصادی‌، سیاسی‌ و فرهنگی‌ موجود، با مشكلات‌ افزون‌تری‌ نسبت‌ به‌ دیگر كارگران‌ زن‌ در دنیا مواجهند. به‌ هر حال‌ كارگران‌ زن‌ در ایران‌ همانند مردان‌ كارگر با تهدیدهای‌ فراوان‌ شغلی‌ و فقدان‌ امنیت‌ كاری‌

روبرو هستند. از این‌ رو می‌طلبد مسوولان‌ دولتی‌ با راهكارهای‌ جدید، مسیری‌ نو در زندگی‌ كارگران‌ ایجاد كنند.

وحید شریفی‌