خطر عالمان دنیاپرست

یکی از آموزه های قرآنی, قاعده طلایی «آنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران نپسند» است بر همین اساس خداوند از مؤمنان خواسته است تا در هنگام انفاق و صدقه دادن, هر آن چیزی که محبوب و دوست داشتنی خودشان است همان را انفاق کنند چرا که اگر این گونه رفتار نکنند, در حقیقت انفاقی نکرده اند

یکی از آموزه های قرآنی، قاعده طلایی «آنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران نپسند» است. بر همین اساس خداوند از مؤمنان خواسته است تا در هنگام انفاق و صدقه دادن، هر آن چیزی که محبوب و دوست داشتنی خودشان است همان را انفاق کنند؛ چرا که اگر این گونه رفتار نکنند، در حقیقت انفاقی نکرده اند. به سخن دیگر، حسن فاعلی با حسن فعلی می بایست همراه باشد و تنها حسن فاعلی و نیت خیر کفایت نمی کند؛ چنانکه کار نیک بی نیت خیر و حسن فاعلی نیز دردی را درمان نمی کند. خداوند می فرماید: لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون و ماتنفقوا من شی ء فان الله به علیم؛ هرگز به نیکوکاری نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید و از هر چه انفاق کنید قطعاً خدا بدان داناست. (آل عمران، آیه ۹۲)

اصولا برخی تنها مدعی هستند و در هنگام عمل است که مشخص می شود که چند مرده حلاج هستند. در بیرون گود هستند و می گویند لنگش کن؛ اما خود از عهده هیچ کاری برنمی آیند. از این رو خداوند اصل را بر آزمون و امتحان قرار داده تا سیه رو شود هر که در او غش باشد. (عنکبوت، آیات ۲ و ۳)

بسیاری از مردم در آزمون های الهی شکست خوردند و رو سیه شدند. هر کسی در دام چیزی افتاد و نتوانست از آن برهد. از شهوت های جنسی و غذایی و مالی و نام و نان و نشان و قدرت و ثروت و همچنین در آزمون نعمت و نقمت، از گرسنگی، نقص در مال و ثروت و فرزند و عضو و جان و تن تا رفاه و قدرت، هر کسی پایش لغزید و سقوط کرد. (بقره، آیه ۱۵۵؛ انعام، آیه ۵۳؛ طه، آیه ۴۰، ص، آیه ۳۴)

عالمان دنیاپرست، واعظان دروغین

در این میان وضعیت برخی از مردمان از دیگران بدتر و خطرناک تر است؛ چرا که از نظر اجتماعی دارای اعتباری هستند و مردم به ایشان به عنوان سرمشق خود می نگرند. از جمله اینها مسئولان و عالمان و بستگان و اقوام رهبران و عالمان هستند. از این رو خداوند برای آنان همانگونه که پاداش مضاعف قرار داده، مجازات و کیفر دو چندان نیز قرار داده است. (احزاب، آیات ۲۹ و ۳۰)

عالمان دنیاپرست به سبب آنکه قدرت نرم را در اختیار دارند می توانند با کلام و حرف خویش همه چیز را دگرگون کنند. گاه با کتمان حق و نگفتن و سکوت خویش مردم را گمراه می کنند و برای خود متاع دنیوی می خرند (بقره، آیات ۱۶۴ و ۱۵۹ و ۱۷۴)؛ و گاه دیگر با تغییر قوانین الهی و تحریف در آن برای خود گنج قارونی فراهم می آورند و کاخ و سکه گرد می آورند و به تکاثر اموال می پردازند. (توبه، آیه ۳۴)

اینان واعظان دروغینی هستند که خودشان در گمراهی بوده و مردمان را نیز گمراه می کنند. گفتار و رفتارشان با هم مطابقت ندارد و در دل چیزی دارند و بر زبان چیزی دیگر می رانند، بر زبان چیزی می گویند و در عمل چیزی دیگر می کنند. اینان با اینگونه رفتار، آتش دوزخ را در شکل کالا و پول و قدرت به جان می خرند و سحت (مال حرام) را برای خود می اندوزند. (صف، آیات ۲ و ۳)

این دسته از عالمان چنان به دنیا گرایش نشان می دهند که مردم را به شک و تردید در قیامت می اندازند. وقتی بر منبر هستند از حساب و کتاب مثقال ذره می گویند و جالب اینکه خودشان بیت المال را چنان می بلعند که گویی حساب و کتابی نیست. خانه های درندشت و کاخ های بزرگ متعدد در جاهای خوش آب و هوا می سازند و لباس های آنچنانی می خرند و سفرهای آنچنانی می روند و حقوق آنچنانی برای خود وضع می کنند. ظریفی می گفت شاید اینها باور کرده اند که خداوند تنها مثقال ذره ها را حساب و کتاب می کند و کاری به ارقام درشت تر ندارد. در حالی که خداوند همه چیز از ریز و درشت و آشکار و نهان و سر و اخفی را حساب می کند. (یونس، آیه ۶۱؛ سبا، آیه۳)

اینها با این اخلاق تکاثرگرایانه خود مردم را هم بی دین می کنند. وقتی توده های مردم می بینند که عالمان ایشان به هر شکل و صورتی شده در جمع مال و ثروت می کوشند و به عیش و طرب می پردازند، در انتخاب مقصد و مقصود دچار اشتباه و تردید می شوند و گمان می کنند که راه رسیدن به خدا همین ثروت اندوزی و عیاشی است که عالمان در پیش گرفته اند. گنج های قارونی عالمان، خود مایه گمراهی و بی دینی مردم می شود چنان که در عصر موسی(ع) شده بود و مردم به جای حضرت موسی(ع) و زندگی ساده و بی آلایش او، زندگی قارونی را می جستند و از خدا می خواستند. (قصص، آیات ۷۶ و ۷۹ و آیات دیگر)

رفتارهای عالمان دنیاپرست و جمع آوری ثروت توسط آنان، در حالی است که خودشان در قرآن می خوانند که نباید به ثروت اندوزی مشغول شد؛ چرا که هر چه گرد می آورند و می اندوزند به خدا می رسد و خداوند وارث همه این ثروت خواهد بود و چیزی برای انسان نمی ماند. (حجر، آیه ۲۳)

ناله حافظ از واعظان دروغین و بی عمل

حافظ با نگاهی به وضعیت بحران عالمان دنیاپرست دوره خویش که مردمان را گمراه می کردند می سراید که این نوکیسه ها و نودولتی ها با این کارهایشان دین و ایمان مردم را به باد داده اند. سوز حافظ را می بایست سوز دینداری دانست که درد دین مردم دارد و می ترسد که رفتارهای عالمان دروغین و مدعیان گمراه، موجب شود تا مردم حقیقت را گم کنند و اینان را سرمشق زندگی خود سازند؛ چنانکه امروز حرص و ولعی که در میان عده ای از مردم برای ثروت اندوزی از هر راهی افتاده و می خواهند با اختلاس و گرانفروشی و کم فروشی ثروت بیشتر بیندوزند، ریشه در همین رفتار عالمان دروغین دنیاپرست دارد که به عنوان الگو سرمشق مردم قرار گرفته اند.

واعظان کاین جلوه در محراب و منبر می کنند

چون به خلوت می روند آن کار دیگر می کنند

مشکلی دارم ز دانشمند مجلس باز پرس

توبه فرمایان چرا خود توبه کمتر می کنند

گوییا باور نمی دارند روز داوری

کاین همه قلب و دغل در کار داور می کنند

یا رب این نودولتان را بر خر خودشان نشان

کاین همه ناز از غلام ترک و استر می کنند

محمد حسن زاده