یکشنبه, ۲۳ دی, ۱۴۰۳ / 12 January, 2025
مروری بر آثار
● تنم در كوره تب سوزد امشب
بعد از انقلاب مشروطه و انتقال هنر موسیقی از دربار و محافل خصوصی شاهزادگان به جامعه، بستر آن در بین مردم، ارتباط بین مردم و هنرمندان این رشته بیشتر شد و درست در همین سال‌ها بود كه اولین كنسرت‌های موسیقی در محافل عمومی اجرا شد.
عارف، شاعر و موسیقیدان ملی با بیان مفاهیم سیاسی و اجتماعی در قالب تصنیف و ساختن آثاری پرشور، حنجره انقلاب مشروطه لقب گرفت.این شاید اولین حضور موسیقی رسمی در تحولات اجتماعی كشور باشد. حضوری كه باید آن را نوعی تحول در موسیقی قلمداد كرد. این تحول زاده زمینه‌یی است كه انقلاب مشروطه آن را فراهم كرده بود. اوضاعی كه تا سال‌ها بعد هم باعث پرورش افرادی شد كه هر یك از آنها منشا تحولات عمیقی در موسیقی ایرانی هستند.
حضور هنرمندانی چون علی نقی وزیری، ابوالحسن صبا، حسین تهرانی، روح‌الله خالقی، احمد عبادی، مرتضی محجوبی و... در یك برهه از زمان و در كنار هم، بدون شك اگر محصول انقلاب مشروطه نبود، لااقل یكی از پیامدهای اجتماعی و هنری این تحول اجتماعی است. هنرمندی دیگر كه با صدای بی‌نظیر و با شیوه‌یی گویا و سبكی فاخر، در كنار هنرمندان سابق، آثاری خلق كرد كه تا ابد بر تارك موسیقی ایرانی خواهند درخشید، بزرگمرد آواز ایران غلامحسین بنان است.پس بررسی كوتاهی از سه اثر ماندگار استاد شنیدن دارد.
● سرود «ای‌ایران»
در حالی كه تهران در دست انگلیسی‌ها و نیروهای متفقین بود، دكتر حسین گل گلاب، تصنیف‌سرای نامی آن عصر تحت تاثیر اتفاقات زمانه و ظلم و ستم اجنبی‌ها سرود «ای‌ایران» را می‌سراید. روح‌الله خالقی، همان دم، ملودی جاودانه‌یی را می‌نویسد و بنان به همراه اركستری بزرگ در گذر تاریخ، با صدایش بر ماندگاری آن سرود مهر تایید می‌زند.
«ای ایران» كه تحت تاثیر اوضاع روز ساخته شده بود با اینكه اولین بار بود شنیده می‌شد، آنقدر اثرگذار بود كه شنوندگان تكرار آن را خواستار شدند و سه بار تجدید شد. علت حقیقی این بود كه در آن ایام كشور ما را قوای متفقین یعنی روس و انگلیس اشغال كرده بودند و امریكایی‌ها هم میهمان ناخوانده شده بودند. آن هنگام در هیچ مجمعی تظاهرات ملی نمی‌شد.
اما آهنگ و شعر این سرود احساسات ملی را سخت برانگیخت مخصوصا در مقابل خارجیان كه در این مجلس (كنسرت انجمن موسیقی ملی در بیست و هفتم مهر ۱۳۲۳) زیاد بودند، از طرف ایرانیان تظاهرات بیشتری شد و اولین ضربه‌یی بود كه غیرمستقیم بر پیكر قشون خارجی زده شد.بعدها آهنگ سرود با آن همه اثر، موجب شد كه وزیر فرهنگ، هیات نوازندگان را به مركز پخش صدا فرستاد تا صفحه‌یی از آن ضبط و همه روزه از رادیو تهران پخش شود. روح‌الله خالقی در این باره می‌نویسد: «اكنون كه این سطور را می‌نویسم و دوازده‌سال از سرود ای‌ایران می‌گذرد، چه قبل و چه بعد از آن سرودهای دیگری هم ساخته‌ام، ولی هیچ‌كدام آن اثر را نداشته است».
زیرا موقع برای پیدایش چنین سرودی مناسب بوده است. سرود و آهنگی مطبوع واقع می‌شود كه در موقع مناسب و با شرایط موافق از طبع جاری شود. این شرایط در موقع ساختن آهنگ و گفتن شعر «ای ایران» كاملا جمع بود. شرایط چه بود؟ قشون خارجی در كوچه‌ها با كبر و نخوت می‌گذشتند. آزادی و استقلال واقعی از دست رفته بود. سربازان اجنبی در خیابانها از زور مستی و خوشی تلوتلو می‌خوردند.
ملت فقیر ایران از مشاهده این احوال مردم متمدن غرب را با حیرت می‌نگریستند، نوكران اجنبی پرست نیز كه به نام وكیل و وزیر بر این صحنه می‌خندیدند و خم به ابرو نمی‌آوردند و كام خود را شیرین می‌ساختند.سرود «ای ایران» برای اولین بار به دستور وزیر فرهنگ، در قالب یك صفحه تك نسخه ضبط شده است. از سرنوشت این نسخه گرانبها كه بایستی جایش در موزه موسیقی ایران باشد، اطلاعی در دست نیست! اجرای اولیه و اورژینال این اثر ملی را باید تا زمان حاضر، نایاب تلقی كرد. اجرای دیگر مربوط به سالهای ۱۳۴۲ـ۱۳۳۷ در اركستر بزرگ «گلها» است و غلامحسین بنان خواننده محبوب وزیری و خالقی، با اینكه گمان می‌رفت روحیه سرودخوانی ندارد و صدایش برای اجرای این فرم از موسیقی نامناسب است، این سرود راخواند و شاید جذابیت مردم پسند صدای مشهور و محبوب او، این نقا را از بین برد و به «ای ایران» همان كاراكتری را بخشید كه «تصنیف وطنی» عارف در عصر مشروطیت داشت، یعنی نه یك سرود رسمی بلكه یك موسیقی مردمی كه تا حد رسمیت مورد قبول و تایید مردم، ارتقا یافت. در تاریخ موسیقی معاصر ایران، آثاری كه به این موقعیت رسیده باشند، بسیار نادرند.
در اینجا باید به این موضوع اشاره كرد كه هرچه اجرای بنان كیفیت گرم و تغزلی و «رام» دارد، اجرای دوم دارای كیفیت تهاجمی، سلحشور و جنگاور است.نواب صفا درباره ضبط و اجرای این سرود می‌نویسد: «شعر و آهنگ سرود ای ایران طبق شیوه متداول آن زمان دارای دو بند است. بتدریج، اشعار بند اول كه خوبتر و فصیح‌تر بود در اذهان مردم جای گرفت. این سرود چند اجرا دارد كه بار نخست به وسیله بنان و ظاهرا آخرین بار با تنظیم تازه، توسط خالقی همراه با خوانندگان گروه كر و به رهبری خود او در استودیوی بزرگ شماره هشت رادیو ایران ضبط شده و به یادگار مانده است.» گذشته از این، انبوهی از اجراهای گوناگون در سالهای بعد از این سرود ضبط شد كه اغلب از تنظیم درست و صدای مطلوب اركستر و خواننده بهره نمی‌برند و از لحاظ هنری این آثار در سطح مطلوبی نیستند. بویژه آنهایی كه با استفاده غلط از سازهای پاپ موزیك یا صداسازی‌های الكترونیك در پایین‌ترین سطح زیباشناسی اجرا شده‌اند و این نوع برداشت سبك، نه تنها به ارج و مقام سازندگان ای ایران نمی‌افزاید، بلكه از آن می‌كاهد.
● ترانه كاروان
یكی از زیباترین و دلنشین‌ترین ترانه‌های ساخته شده طی ۶۰ سال گذشته، ترانه كاروان غلامحسین بنان است. این ترانه در اوج دوران طلایی رادیو ایران یعنی در دهه ۲۰ و ۳۰ ساخته شد. در دورانی كه گروهی از اساتید در مجموعه‌یی در كنار هم كارهای ارزشمندی تولید كردند.
این گروه به این شكل برقرار بود: آهنگساز: مرتضی محجوبی، شاعر: رهی معیری، تنظیم: جواد معروفی، آواز: بنان و در راس این گروه سرپرستی و نظارت داود پیرنیا.بنان نه تنها در آواز قدیمی و كلاسیك ایران استاد بود، بلكه در تعلمات جدید و مدرن ایران نیز تسلط كامل داشت. شعر ترانه كاروان را رهی معیری به مناسبت در گذشت رضا محجوبی سرود و با آهنگ مرتضی محجوبی و تنظیم جواد معروفی و آواز بنان در برنامه گلهای رنگارنگ ۲۱۷ اجرا شد.در حال حاضر هیچ كدام از این اساتید در بین ما نیستند اما آثارشان از آثار گرانبهای موسیقی ملی ایران محسوب می‌شود. بر روی سنگ مزار مرتضی محجوبی در ظهیرالدوله، چند بیتی از ترانه كاروان حك شده است.ضمن اینكه شجریان هم این ترانه را در یك محفل خصوصی با سه تار پرویز مشكاتیان و نی محمد موسوی و به یاد بنان اجرا كرده است.
● تصنیف الهه ناز
در میان تصانیف بنان از همه معروف‌تر «الهه ناز» است. شعر این ترانه از كریم فكور و آهنگش را اكبر محسنی دردشتی ساخته است.
الهه ناز از آن جهت در ذهن مردم ماندگاری بیشتری دارد و از استقبال بی‌نظیری برخوردار بوده كه ترانه‌یی عاشقانه دارد. در واقع ترانه این اثر یكی از نقاط مثبت تصنیف است. ملودی ساده و بی‌آلایش، استفاده از تنظیمی ساده نیز به جذاب بودن این تصنیف افزوده است.گرمی خاص و حزنی كه در حنجره بنان در اجرای «الهه ناز» وجود داشته به شیرینی كار اضافه می‌كند و در نهایت هماهنگی و همخوانی كاملی كه بین اركان این تصنیف وجود دارد، موجبات ماندگاری آن را فراهم آورده است.
بعد از درگذشت بنان تاكنون اجراهای مختلفی از این تصنیف منتشرشده است، اما به واقع هیچ‌كدام نتوانسته كیفیت، صمیمیت و روانی تصنیف اجرا شده توسط خود او را ارایه كند.
آثار دیگری هم از بنان وجود داشت كه نام او را بر سر زبانها انداخت. آثاری كه تا امروز هم اعتبار خود را حفظ كرده‌اند. از آن جمله می‌شود به تصنیف زیبا و پرمفهوم «من از روز ازل» ساخته مرتضی محجوبی در مایه سه گاه اشاره كرد.
«امروز مها خویش ز بیگانه ندانیم» در ابوعطا، «مرا عاشقی شیدا» در سه گاه، «همه عمر بر ندارم سر از این خمار مستی» در ماهور، «كنون كه صاحب مژگان شوخ و چشم سیاهی» در شور، «تنم در كوره تب سوزد امشب» در افشاری، «داد حسنت به تو تعلیم خودآرایی» در مایه دشتی، «چنگ رودكی» در مایه اصفهان و... از دیگر آثار درخشان بنان به حساب می‌آید.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست