شنبه, ۱۱ اسفند, ۱۴۰۳ / 1 March, 2025
روز علفه چه روزی است شب علفه چه شبی است
در واقع نوروز موجب شده مراسم و آیین های خاصی در کنار این سنت دیرین ایجاد شود که شاید در نوع خود بی نظیر باشد.
'علفه 'یابه قولی 'بی بی حور' یکی از همان آیین هاست ، آیینی از زیباترین مظاهر فرهنگ ایران باستان و نوروز.
نام علفه به واسطه وجود علف و سبزی که یک پای سفره هفت سین و روز علفه است برآن گذاشته شده است.
علفه آیینی ویژه است که در آن هم یاد و جای رفتگان سبز می شود و هم سنتی زنده و سبز برای زندگان و سبزی زندگی است.
درون مایه علفه ، تهیه مقدمات و به استقبال نوروز رفتن و یادکردن از درگذشتگان هرخانواده درسالی که گذشت می باشد.
پژوهش های مردم شناسی بیانگر آن است که این مراسم شاخصه برجسته مردم خطه خورشید (خراسان) است.
علفه و آئین های مختلف آن
علفه، در مناطق مختلف دارای رسوم متفاوتی است که هر کدام فلسفه خاص خود را دارد و می توان بصورت کلی به آنها اینگونه اشاره کرد:
-چند روز به نوروز مانده درخانه مشک و عنبرمی سوزانند و شمع و چراغ می افروزند تا زمینه خوشحالی ارواح مردگانشان رافراهم کنند
- زنان درشب آخرین جمعه سال بهترین غذا را می پزنند تا بوی آن خشنودی مردگان را موجب شود
-آنانکه در طول سال مرده ای داشته و صاحب عزا هستند بصورت گروهی در مساجد مراسم ختم و یادبود و فاتحه خوانی برگزار می کنند(اینگونه به نظر می رسد که در روستای مزار این مراسم، روز عید فطر برگزار می شود)
-مراسم 'علفه 'در روستاهای استان های خراسان بویژه مناطق جنوبی خراسان رضوی و جنوبی چون گناباد، بیرجند، قاین ، سرخس ،بجنورد، فردوس و تربت حیدریه درآخرین روز سال یعنی روز قبل از نوروز انجام می شود در نیشابور علفه دو روز است ،یک روز پیش از نوروز و دیگری روز اول سال است. در سبزوار و قوچان سه روزمانده به نوروز علفه است و درگز و اطراف آن دو روز قبل از نوروز علفه نامیده می شود
- پخت شیرینهای محلی سنتی مثل کلوچه، نون قاق، فتیر، قطاب و ...
-مردم به صحرا رفته ومقداری علف سبز آورده و آن را در سر در و آستانه خانه وکلیددان و بر سر قبر تازه درگذشتگان خودمی گذارند.
-دامادها هم برای تازه عروس خود در این روز،نوروزی شامل برنج ،گوشت ،روغن وشیرینی می برند
-مردم با حضور در قبرستان ها برای شادی روح اموات خود قرآن وفاتحه خوانده وخیرات می کنند.
علفه آئین ایرانی مذهبی
سه عنصر همسان و همگرا در مراسم علفه تمامی مناطق خراسان با وجود پراکندگی زیاد به چشم می خورد و آن تهیه مقدمات نوروز، رفتن به طبیعت و آوردن سبزه به خانه و بزرگداشت یاد درگذشتگان است.
بر اساس پژوهش های فرهنگی و باستانی ، عناصری از فرهنگ غنی و اساطیری ایران باستان درفرهنگ امروز هنوز جای خود راحفظ کرده است و جشن علفه درنقطه ای باجشن فرودگان یافروردگان تلاقی می کند و به نظرمی رسد برگرفته از این آیین دین زرتشت باشد.
به اعتقاد آنان ، ایرانیان باستان سال را 365 روز می دانستند و آن را به 12 ماه و سی روز منقسم کرده و پنج روز باقیمانده را بعنوان 'پنجه اندرگاه 'یا'بهیزک 'یا'پنجه 'مسترقه' (دزدیده ) به آخر سال می افزودند.
در این پنج روز جشن 'فرودگان 'برگزارمی شدکه زمان بازگشت 'فروهران 'به زمین بود.
این اصل ازسنتهایی است که به دوران ایران باستان و اعتقادات خاص زرتشتیان برمی گردد و جلوه ای ویژه به نوروز باستانی که آن نیز ریشه کهنی درفرهنگ باستان واصالت ایرانیان دارد، می دهد و وقتی با آئین اسلامی همچون: صله رحم، فاتحه خوانی برای مردگان و ... همراه می شود بر استحکام و صلابت آن افزوده می شود.
منبع: پرشین بلاگ
