گفتمان‌ها شکل‌دهنده فرهنگ در جامعه هستند

وظیفه اصلی گفتمان، فراهم آوردن توصیفی یکپارچه از سه بعد اصلی گفتمان است: کاربرد زبان، برقراری ارتباط و تعامل در موقعیت‌های اجتماعی.
یکی از ویژگی‌های گفتمان که واجد بعضی …

وظیفه اصلی گفتمان، فراهم آوردن توصیفی یکپارچه از سه بعد اصلی گفتمان است: کاربرد زبان، برقراری ارتباط و تعامل در موقعیت‌های اجتماعی.

یکی از ویژگی‌های گفتمان که واجد بعضی از این وجوه کارکردی است، رخداد ارتباطی است. این به این معنی است که مردم زبان را برای برقراری ارتباط میان اندیشه‌ها و باورها یا برای بیان احساسات، به‌کار می‌گیرند و این عمل را به مثابه بخشی از رخداد‌های پیچیده اجتماعی و در موقعیت‌های مشخصی همچون ملاقات با دوستان، مکالمه تلفنی، تدریس، مصاحبه و... انجام می‌دهند.

تحلیل گفتمان انتقادی، زبان را به عنوان عملی اجتماعی در ارتباط با ایدئولوژی، قدرت، تاریخ، و جامعه، در سطح متن، اعم از گفتاری، نوشتاری، مورد مطالعه قرار می‌دهد.

در این رویکرد، زبان آن آیینه شفاف نیست که حقایق را بنمایاند، بلکه شیشه ماتی است که حقایق را تحریف می‌کند و چگونگی تحلیل آن در اراده قدرت‌های پنهان و آشکار حاضر در نهادهای اجتماعی، سیاسی، گفتمان‌ها را می‌سازند و سپس این گفتمان‌های موردنظر، با ایدئولوژی و اهداف خاص در گذر زمان از طریق نهادهای اجتماعی، آنچنان در جامعه جا باز می‌کنند و طبیعی جلوه می‌دهند که مردم آن گفتمان را و پذیرش تفکر را امری طبیعی و منطقی و به اراده خود می‌پندارند و بدون هیچگونه مقاومتی، آن را می‌پذیرند و تصور می‌کنند که آزادانه و به اختیار خود می‌ا‌ندیشند، قضاوت می‌کنند و تصمیم می‌گیرند.

به گفته دیگر، گفتمان‌ها شکل‌دهنده و القاءکننده فرهنگ و ایدئولوژی خاص در جامعه هستند. در این رویکرد، روابط سلطه و ایدئولوژی دوسویه است.

تحلیل‌گر گفتمان انتقادی، کسی است که تحلیل‌کننده گفتمان‌هاست. باید در سطح جهانی کار کند و فراتر از ایدئولوژی، سلطه، قدرت و سیاست باشد تا بتواند تحلیل کند. تحلیل‌گر انتقادی گفتمان خود را موظف می‌داند که پرده از روی صورت ظاهر متون زبانی بردارد و آنچه را که در پشت واژه‌ها، جمله‌ها، متن زبانی، خواه متون مطبوعات و خواه متون زبانی در سایر رسانه‌ها، از نگاه مردم مخفی مانده است، بر آن‌ها آشکار سازد.