بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار یکی از بیماری‌های شایع زنان است. این بیماری در زنان جوان و مسن هر دو رخ می‌دهد و عوامل زمینه‌ساز متفاوتی دارد.
قبل از شرح انواع بی‌اختیاری‌های ادرار باید …

بی‌اختیاری ادرار یکی از بیماری‌های شایع زنان است. این بیماری در زنان جوان و مسن هر دو رخ می‌دهد و عوامل زمینه‌ساز متفاوتی دارد.

قبل از شرح انواع بی‌اختیاری‌های ادرار باید کمی ‌در مورد سیستم ادراری و چگونگی کنترل دفع ادرار توضیح دهیم. ادرار در کلیه‌ها از تصفیه خون و به صورت مداوم تولید می‌شود.

همان‌طور که همه می‌دانیم، هرچه مایعات بیشتری بخوریم، حجم ادرار افزایش می‌یابد. کلیه‌ها با دفع آب اضافی بدن، مواد سمی‌ تولیدشده در بدن را دفع می‌کنند و هرچه مایعات بیشتری بنوشیم، ادرار رقیق‌تر می‌شود، یعنی غلظت مواد سمی‌ در ادرار کمتر می‌شود.

نتیجه این که این ادرار رقیق آسیب کمتری به بافت‌های مثانه و مجاری انتقال‌دهنده ادرار می‌رساند.

ادرار از طریق حالب‌ها (دو لوله که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کند) به مثانه می‌رسد. مثانه کیسه‌ای است از جنس عضله که مثل بادکنک قابلیت ارتجاعی داشته و بر اساس میزان ادرار بزرگ و کوچک می‌شود.

با رسیدن حجم ادرار به میزان خاصی، گیرنده‌های عصبی در مثانه و اطراف آن تحریک‌شده و اطلاعات به مغز می‌رسد و در شرایط مناسب دستور از مغز به مثانه و مجاری تحتانی ادراری می‌رسد و دفع ادرار انجام می‌شود.

حجم ادراری که موجب این تحولات می‌شود در اشخاص مختلف متفاوت است، اما به طور متوسط از حجم ۱۵۰ سی‌سی شروع می‌شود و با افزایش حجم ادرار میزان این اطلاع رسانی و احساس داشتن ادرار افزایش می‌یابد.

برخی افراد می‌توانند تا بیش از ۱۵۰۰ سی‌سی ادرار را تحمل کرده و دفع ادرار بی‌اختیار نداشته باشند. ادرار از طریق مجرای ادرار تحتانی از بدن خارج شده و دفع می‌شود.

همین جاست که کنترل دفع ادرار به صورت ارادی انجام می‌شود. عضلات موجود در کف لگن و انتهای مجرای ادرار به صورت عادی مانع از دفع ادرار می‌شود، اما زمانی که مغز اجازه و فرمان دفع ادرار را داد، ضمن شل‌شدن عضله انتهای مجرای ادرار و عضلات کف لگن، عضله مثانه منقبض شده و ادرار از مثانه به مجرای تحتانی ادرار منتقل و دفع ادرار صورت می‌گیرد.

حال در هر جای این مسیر اختلالی ایجاد شود، دفع ادرار به صورت خود به خود و بی‌اختیار صورت می‌گیرد یا بر عکس دفع ادرار به سختی و با درد انجام می‌گیرد.

انواع بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار استرسی: در این حالت فرد هنگامی‌که دچار سرفه، عطسه یا هر حالتی که فشار داخل شکم افزایش یابد مثل چمباتمه نشستن و زور زدن (مثل حالتی که در توالت وجود دارد) دچار بی‌اختیاری و دفع ادرار می‌شود. این حالت شایع‌ترین نوع بی‌اختیاری ادرار در زنان است که بخصوص در زنان جوان دیده می‌شود.

این مشکل بخصوص در دوران بارداری و پس از آن دیده می‌شود که معمولا طی سه تا شش ماه بعد بهبود پیدا می‌کند.

عواملی مثل چاقی، تعداد حاملگی‌ها و وزن جنین و البته ژنتیک و سن زن در بروز این مشکل نقش خاصی دارد.

دکتر ثریا عالمی

جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان