آیا آمریکا هنوز هم ابرقدرت است

زمانی به لشگر ۸۲ هوابرد آمریکا, لقب اورژانس ۹۱۱ داده بودند این لشگر هر لحظه آماده بود تا با توجه به دستورات فرماندهان, در هر نقطه از جهان به مبارزه با دشمنان بپردازد

روسیه با پول نفت، چین با رشد سریع‌ اقتصادی و اتحادیه اروپا با ثبات و اتحاد، جایگاه و نفوذ آمریکا در جهان را تهدید می‌کنند.‌

زمانی به لشگر ۸۲ هوابرد آمریکا، لقب اورژانس ۹۱۱ داده بودند. این لشگر هر لحظه آماده بود تا با توجه به دستورات فرماندهان، در هر نقطه از جهان به مبارزه با دشمنان بپردازد. در سال ۱۹۹۰ که صدام حسین کویت را اشغال کرد، این لشگر اولین گروهی بود که در عربستان پیاده شد. زمانی هم که در ژانویه سال جاری، جرج بوش از افزایش نیروهای آمریکایی در بغداد سخن گفت، این گروه از نخستین نیروهای اعزامی به عراق بودند. ‌اما امروز وضعیت فرق کرده است. دیگر این لشگر را نمی‌توان نیروی واکنش سریع آمریکا در خارج از مرزهای این کشور دانست، زیرا پایگاه این لشگر در کارولینای شمالی خالی شده و کلیه نیروهای آن به عراق اعزام شده‌اند. هم‌اکنون نیروهای این لشگر با تمام قوا در حال جنگ هستند. اما کمبود امکانات وتجهیزات، ارایه آموزش‌های جدید به نیروها برای جنگ با شورشیان و شبه نظامیان را متوقف کرده است. به همین دلیل، این لشگر دیگر توانایی اجرای عملیات جدیدی را ندارد.

از سوی دیگر، هم‌اکنون حدود نیمی از تجهیزات مورد نیاز سربازان آمریکایی که در ناوها و کشتی‌های جنگی این کشور در سراسر جهان و نیز در انبارهای بزرگ و عمیق نروژ ذخیره شده بودند، به خط مقدم نبرد در عراق ارسال شده است. در یک گزارش محرمانه که ژنرال پیتر پیس، فرمانده پیشین ارتش آمریکا آن را ارایه کرده بود، نسبت به وجود یک ریسک بزرگ هشدار داده شده و آمده است: “آمریکا دیگر توانایی و تحمل مقابله با بحرانی جدید در جهان را ندارد، و اگر هم آمریکا بتواند عکس‌العملی به بحران‌های احتمالی نشان دهد، واکنشی، آرام و خونین خواهد بود.” این در حالی است که ‌آمریکا هم‌اکنون ثروتمند‌ترین کشور جهان بوده و از جنگ جهانی دوم بدین سو، بیشترین بودجه نظامی را در اختیار داشته است. اما امروز شاهد هستیم که ارتش این کشور از تعدادی شورشی که تنها به سلاح‌هایی چون مسلسل ‌‌۴۷ AK -‌ و یا آر پی جی مسلّح هستند، به شدت ضربه خورده و در مقابل آنها مستأصل شده است.

به نظر می‌رسد توازن قوا در جهان در حال تغییر است. در همین راستا، ایران در حال پر کردن خلا‡ موجود در عراق می‌باشد. چین با رشد اقتصادی سریع خود همچنان به پیش می‌رود و روسیه بیش از پیش‌ قوی و مدعی شده است. روابط دو سوی آتلانتیک هم به سردی گراییده و مردم سراسر دنیا، آمریکا را بیشتر به چشم تهدید‌کننده صلح و ثبات جهانی می‌بینند، تا حامی آن.

اما آیا جنگ عراق، موجب تضعیف آمریکا و افول دوران امپراطوری این کشور شده است؟ رییس شورای روابط خارجی آمریکا در این زمینه می‌گوید: دوران نفوذ و سردمداری آمریکا در خاورمیانه رو به پایان است. حال از آنجایی که خاورمیانه جایگاه مهمی در جهان دارد، از قدرت جهانی و بین‌المللی آمریکا نیز کاسته شده است.

‌جرج بوش قبل از رسیدن به مقام ریاست‌جمهوری آمریکا، فرد دیگری بود. وی در سخنان انتخاباتی خود گفته بود: “نباید ارتش آمریکا در دنیا به عنوان ارتشی متخاصم عمل کند.” وی حتی از کلینتون به دلیل عملکرد خصمانه ارتش آمریکا در بالکان، انتقاد کرده بود. از سوی دیگر، ارتش آمریکا بارها به این دلیل که آموزش‌های لازم برای مقابله با جنگ‌های نامنظم و مبارزه با شبه نظامیان و شورشیان را ندیده، مورد انتقاد قرار داشته است. بر اساس تجربیات و دستورالعمل‌های نظامی، مقابله با شورشیان و جنگ‌های خیابانی به دو عنصر مهم سرباز و زمان نیاز دارد که آمریکا در هر دو مورد با کمبود مواجه است. هم‌اکنون آمریکا ۵/‌‌۱ میلیون نفر از شهروندانش را تحت پرچم ارتش دارد که از این تعداد ۷۰۰ هزار نفر حضور رسمی و دایم دارند. اما از این تعداد نیز تنها درصد اندکی توانایی مقابله با شبه نظامیان در جنگ‌های خیابانی را دارند. از سوی دیگر، کمبود نیرو در عراق باعث شده زمان استراحت نیروهای آمریکایی بسیار کم شود، به طوری که سربازان آمریکایی یک پنجم متحدان انگلیسی خود در عراق استراحت می‌کنند.

در حال حاضر فرماندهان انگلیسی به ازای هر ۶ ماه حضور در جبهه جنگ عراق، دو سال سربازان خود را برای استراحت به انگلیس می‌فرستند، در حالی که آمریکایی‌ها چنین فرصتی ندارند. ‌همین مسأله، تعداد سربازان آمریکایی مبتلا به بیماری‌های عصبی را افزایش داده است، به طوری که حتی کمتر از نصف سربازان آمریکایی مستقر در عراق معتقدند باید با غیرنظامیان با احترام برخورد کرد. بیش از یک سوم سربازان این کشور نیز شکنجه را مؤثر و مفید می‌دانند.

در عین حال، کمبود نیرو باعث شده تا دست آمریکا برای کنترل بحرانی دیگر بسته باشد. هم اکنون ارتش این کشور با کمبود ژنرال‌ها و فرماندهانی دست و پنجه نرم می‌کند که برای آموزش آنها سال‌ها باید تلاش و هزینه شود. به همین دلیل، شرایط فیزیکی استخدام در ارتش آمریکا آسان‌تر شده و سقف سنی از ۳۵ سال به ۴۲ سال افزایش یافته است. از این مشکلات که بگذریم، باید به مسأله کمبود امکانات و تجهیزات مورد نیاز ارتش آمریکا در عراق اشاره کنیم. ارتش آمریکا با ۵۶ میلیارد دلار کمبود ادوات و تجهیزات، وارد “ جنگ - به اصطلاح - ترور” شد. جالب آن که کمبود نیرو وتجهیزات روز به روز بیشتر و جدّی‌تر می‌شود.

● رقبای آمریکا

هم اکنون روسیه با جیب‌های پر از پول نفت، نه تنها در داخل بسیار خود را‡ی و خودمحور عمل می‌کند، بلکه در سیاست خارجی نیز بسیار پرخاشگر شده است. این کشور هنوز هم دارای زرّادخانه عظیمی از سلاح‌های هسته‌ای است، هرچند ارتش کلاسیک آن به نوعی کُند، زنگ زده و کم تحرک است. با وجود این، روسیه با فروش تسلیحات نظامی پیشرفته و ارزان به سایر کشورها، قدرتش را به رُخ می‌کشد. ‌

در همین راستا، نیروی دریایی چین به سرعت در حال قدرتمندتر شدن است، به طوری که شاید روزی ناوهای هواپیمابر نیز در ناوگان آن به چشم بخورند. این کشور حتی در حال به‌روز کردن زرّادخانه هسته‌ای خود می‌باشد. ‌چین به نقش قدرت برتر منطقه بودن، بسیار علاقه‌مند است. این کشور برای مقابله با ارتش پیشرفته‌ آمریکا، روش جنگ نامتقارن را انتخاب کرده و در همین زمینه، قصد دارد از طریق استقرار تعداد بیشماری موشک‌ ساحل به دریا در سواحل اقیانوس و استفاده از توان زیردریایی‌هایش، نیروی دریایی آمریکا را هدف قرار دهد. به موازات، چین در نظر دارد با استفاده از تکنولوژی جنگ الکترونیک، در سیستم‌های الکترونیکی نیروی دریایی آمریکا اختلال ایجاد کرده و ماهواره‌های جاسوسی ایالات متحد را ساقط کند. این کشور چندی پیش نیز یک موشک ضدماهواره را با موفقیت آزمایش کرد.

به هر حال، طبق برنامه تدوین شده، بودجه نظامی چین سالانه ۱۲ درصد در حال افزایش است، هرچند میزان واقعی این بودجه کاملاً مشخص نیست. با وجود این، گزارش مؤسسه تحقیقات بین‌المللی صلح استکهلم نشان می‌دهد که در سال گذشته میلادی، چین با گذر از ژاپن، بعد از آمریکا، انگلیس و فرانسه، چهارمین بودجه نظامی را در اختیار داشته است.

به موازات، در حال حاضر حجم اقتصاد چین از انگلیس و فرانسه پیشی گرفته و تا سال ۲۰۲۷ آمریکا را هم پشت‌ سر خواهد گذاشت. اقتصاد این کشور با تداوم رشدهای کنونی، تا سال ۲۰۵۰ به بزرگترین اقتصاد جهان تبدیل خواهد شد. این در حالی است که اروپا هم قدرت و جایگاه آمریکا را تهدید می‌کند. هم اکنون لندن جای نیویورک را به عنوان مهمترین مرکز مالی دنیا گرفته و یورو (واحد پول اتحادیه اروپا) در بسیاری از مبادلات جهانی، جایگزین دلار شده است.

● آمریکا هنوز هم اول است

برخی از مقامات بلندپایه‌ آمریکا معتقدند هر وضعیت و نتیجه‌ای که در عراق پیش بیاید، باز هم آمریکا به عنوان ابرقدرت برتر جهان نفوذ و جایگاه خود را حفظ خواهد کرد. ‌

بودجه نظامی آمریکا هنوز هم برابر مجموع بودجه نظامی دیگر کشورهای جهان است. جالب آن که درخواست بودجه ۶۲۳ میلیارد دلاری دولت بوش برای ارتش در سال آینده میلادی، تنها چهار درصد محصول ناخالص داخلی GDP(‌) این کشور را شامل می‌شود که در مقایسه با نسبت‌های گذشته، کمتر است. ‌

فرماندهان ارتش آمریکا همواره می‌گویند: “ملت آمریکا در حال جنگ نیست. بلکه این ارتش است که می‌جنگد و بدین طریق به مردم آمریکا آرامش می‌دهد.” به علاوه، نرخ‌های مالیاتی در این کشور هنوز پایین هستند و تلفات جنگ آن قدر نیست که مردم آمریکا را نگران سازد. ضمن این که نباید ضعف‌های رقبا و دشمنان را نادیده گرفت. ‌

به عنوان نمونه، علیرغم این که کشورهای اروپایی ثروتمند هستند، اما علاقه‌ای به هزینه کردن در طرح‌ها و نیروهای نظامی خود ندارند. همچنین تولید نفت و گاز روسیه همچون جمعیت آن، رو به کاهش است. چین هم فعلا باید به فکر مشکلات متعدد داخلی خود باشد تا برای اقتصادش بحرانی پیش نیاید. ‌

یکی از تحلیلگران آمریکایی می‌گوید: ابرقدرت بودن آمریکا همچنان باقی خواهد ماند، چرا که ایالات متحد، مشکلاتی بدتر از بحران عراق - نظیر به روی کار آمدن دولت کمونیست در چین و آزمایش بمب هیدروژنی شوروی سابق - را هم پشت سر گذاشته است. در این میان، شاید تنها چیزی که بسیاری از مردم آمریکا مایلند کنترل شود، رشد سریع و همه جانبه اقتصاد چین و روسیه می‌باشد.‌