نوسان قند خون در ماه رمضان

در طول روزه ‏داری تغییراتی در سیستم عصبی و قوای شناختی فرد ایجاد می‌شود. برخی افراد دچار کاهش انرژی بدن، تحریک‌پذیری خلق و خو و سردرد می‌شوند. در برخی مطالعات ۴۰ درصد از روزه‌داران …

در طول روزه ‏داری تغییراتی در سیستم عصبی و قوای شناختی فرد ایجاد می‌شود. برخی افراد دچار کاهش انرژی بدن، تحریک‌پذیری خلق و خو و سردرد می‌شوند. در برخی مطالعات ۴۰ درصد از روزه‌داران سردرد را گزارش داده‌اند.

تقریبا سه‌چهارم سردردهایی که فرد در ماه رمضان به آن مبتلا می‌شود، از نوع سردرد تنشی است. این نوع سردرد ناشی از خستگی و کم‌خوابی است و اغلب با کمی استراحت برطرف می‌شود. افرادی که به نوشیدن چای، قهوه و نوشابه‌های کولا عادت دارند، طی روزه‌داری بیش از سایرین به سردردهای تنشی مبتلا می‌شوند. این مساله به دلیل عدم مصرف کافئین است. برای اجتناب از این امر توصیه می‌شود در هفته‌ها و روزهای قبل از شروع ماه رمضان، مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مذکور به حداقل برسد تا عادت بدن به آنها از بین برود. همچنین توصیه می‌شود میزان مصرف سیگار افراد سیگاری کاهش یابد. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد سردردها از نوع سردردهای میگرنی است و در افرادی که سابقه ابتلا به این بیماری را دارند، دیده می‌شود. توصیه می‌شود افراد مبتلا به حملات شدید و مکرر میگرن، درباره روزه‌داری با پزشک خود مشورت کنند.

یکی از دلایل احساس ضعف و خستگی در دوران روزه‌داری، کم‌آبی بدن است. در روزهای تابستان که فاصله سحر تا مغرب طولانی و دمای هوا بالاست، لازم است در غیر ساعت‌های روزه فرد مایعات کافی بنوشد. همچنین مواجهه کمتر با گرمای هوا و آفتاب می‌تواند با کاهش تعریق بدن، از کم‌آبی شدید بدن جلوگیری کند.

برخلاف تصور عموم، میزان افت قندخون در طول روزه‌داری چندان زیاد نیست. بر اساس مطالعه‌های انجام‌شده، در هفته اول روزه‌داری قند خون اندکی پایین می‌رود. در هفته‌های دوم و سوم روزه‌داری، سطح قندخون طبیعی می‌شود و در روزهای پایانی ماه رمضان سطح قندخون از حد طبیعی اندکی بالاتر است. دلیل عدم افت شدید قند خون، مکانیسم‌های جبرانی متابولیسم بدن است. در ماه رمضان که مدت روزه‌داری حداکثر حدود ۱۶ ساعت است، افت قندخون عمدتا با شکسته‌شدن ذخایر گلیکوژن کبد و به مقدار ناچیز با مصرف چربی بدن و تبدیل آن به قند جبران می‌شود. با این حال، تغییرات متابولیسم بدن می‌تواند بر قوای جسمی و توان روحی و احساسی افراد تاثیر بگذارد. نتایج مطالعه‌های علمی نشان داده که بعد از گذشت حدود ۴ روز از آغاز ماه رمضان و روزه داری، اشتها کاهش می‌یابد. دلیل این امر احتمالا تولید بیشتر اندروفین در بدن است.

برای به حداقل رسیدن آثار گرسنگی و کم‌آبی بر قوای جسمی و ذهنی، توصیه می‌شود حتما وعده سحری هر چند به مقدار کم مصرف شود. علاوه بر تاکید شرع بر خوردن سحری و استحباب آن، مصرف آب و موادغذایی دراین وعده، به تحمل گرسنگی و تشنگی تا ساعت‌های بعدازظهر بسیار کمک می‌کند. بهتر است در صورت امکان ساعتی از بعدازظهر به استراحت اختصاص یابد و از فعالیت بدنی زیاد در حد غیرضروری اجتناب شود.

دکتر امیرعلی سهراب‌پور

متخصص بیماری‌های داخلی

استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران