مهمترین دستورات قرآن به زنان

دیرگاهی است که حقوق زنان نقل محافل گوناگون اجتماعی و حقوقی در سرار جهان است , و هر تشکلی به زعم خود سرمدار دفاع از حقوق زنان هستند و خود را منجی آنان در جهان هستی می دانند, و شعار های فمنیستی به اشکال گوناگون طراحی می کنند و هدف خود را آزادی تمام زنان جهان از قید و بندها و سلطه مردان می دانند

● قرآن چه دستوراتی به زنان داده است ؟

دیرگاهی است که حقوق زنان نقل محافل گوناگون اجتماعی و حقوقی در سرار جهان است ، و هر تشکلی به زعم خود سرمدار دفاع از حقوق زنان هستند و خود را منجی آنان در جهان هستی می دانند، و شعار های فمنیستی به اشکال گوناگون طراحی می کنند و هدف خود را آزادی تمام زنان جهان از قید و بندها و سلطه مردان می دانند .

نمی خواهیم فعالیت همه آن ها را زیر سۆال ببریم یا به نقد آنان بپردازیم این درست است که در تمام نقاط دنیا و فرهنگ های گوناگون زنان دارای حقوق و وظایف تعریف شده ای هستند اما این بدان معنا نیست همگی ظلم به زنان است و نباید باشد .

در بنیش اسلامی هم حقوق و حد و مرز ها و وظایفی برای زنان تعریف شده است که اگر کسی خود را مسلمان می داند باید به آن ها ملتزم باشد ،اما متأسفانه امروزه ما در جوامع مسلمان شاهد این هستیم که زنان تحت تأثیر شعارهای فمنیستی و تبلیغات گسترده بر علیه دین اسلام ،خود را موجوداتی می بینند که در حق آن ها نهایت ظلم و ستم روا داشته شده است در حالی که زنان سایر ملت ها،موجوداتی خوشبخت هستند که هیچ محدودیتی ندارند ، آیا واقعا اینگونه است ؟

(همانطور که گفتیم ما در پی بررسی و مقایسه حقوق و امتیازات یک زن مسلمان و یک زن اروپایی نیستیم ،در این زمینه کتاب های زیادی نگاشته شده است و تحیقات فراوانی انجام شده که علاقه مندان می توانند برای اطلاع بیشتر به آن ها رجوع کنند.)

توصیه به خانم ها این است که با مرد بیگانه کم تر اختلاط داشته باشند؛ البتّه اگر زن با رعایت حدود حجاب شرعی در بازار رفت و آمد کرد، از نظر قانونی قابلِ تعقیب نیست، مگر این که به فساد و فحشا کشیده شود؛ امّا از نظر اخلاقی، زن مسلمان موظّف است خود را از مرد اجنبی دور نگه دارد و بکوشد تا کارش در محیط خانه باشد

● اما بحث ما چیست؟

روی صحبت ما با زنان مسلمانی است که با تمام وجود دین خود را پذیرفته اند به قرآن کریم اعتقاد ویژه دارند و در یگانگی خداوند متعال هیچ شک و شبهه ای ندارند ،اما تحت تأثیر یک سری تبلیغات و سم پاشی ها در دل آنان این شک به وجود آمده که چرا باید محدود باشد؟ چرا زندگی همه به کام مردان است ؟ چرا او باید محدود باشد تا یک مرد به گناه نیفتد ، و همه پاسخ های داده شده را کلیشه ای می دانند و کهنه و خاک خرده ،اما در پاسخ نه نظریه ای می آوریم نه توجیه این و آن را می خواهیم مستقیم برویم ببینیم خداوند متعال چه می گوید و از بنده ای که آفریده و مقدر کرده است که زن باشد و مسلمان چه انتظاری دارد؟

● مهمترین دستورات قرآن به زنان

نخستین سفارش قرآن به خانم ها، رعایت حجاب است که در چند آیه مطرح شده است:

در آیه ۳۱ سوره نور، می‌خوانیم:

وَ قُلْ لِلْمُۆْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِ التّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَی اللّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُۆْمِنُونَ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ.

و به زنان با ایمان بگو: چشم های خود را [از نگاه هوس آلود ]فروگیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را به جز آن مقدار که نمایان است، آشکار نسازند و [اطراف ]روسری های خود را بر سینه خود بیفکنند [تا گردن و سینه با آن پوشانده شود ]و زینت خود را آشکار نسازند، مگر برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدرشوهرانشان یا پسرانشان یا پسران همسرشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسرانِ خواهرانشان یا زنانِ هم کیششان یا بردگانشان [= کنیزانشان]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند، و هنگام راه رفتن، پاهای خود را به زمین نزنند تا زینتِ پنهانشان دانسته شود [و صدای خلخال که بر پا دارند به گوش رسد ]و ای مۆمنان! همگی به سوی خدا بازگردید تا رستگار شوید.

همچنین در آیه ۵۹ سوره احزاب آمده است:

یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِک وَ بَناتِک وَ نِساءِ الْمُۆْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِک أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُۆْذَیْنَ وَ کانَ اللّهُ غَفُوراً رَحِیماً.

ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنانِ مۆمنان بگو: جلباب های خود [= روسری های بلند] را بر خویش فرو افکنند، و این کار، برای این که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، بهتر است [و اگر تا کنون خطا و کوتاهی از آن ها سر زده، توبه کنند]. خداوند، همواره آمرزنده رحیم است.

آیه پیشین شامل سفارش هایی به خانم ها در باره رعایتِ حجاب بود؛ امّا در همین زمینه، خداوند به مردان نیز توصیه هایی کرده است تا حرمتِ خانم ها به ویژه زنان پیامبر را پاس دارند:

وَ إِذا سَأَلُْتمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجاب ذلِکمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ....۲

و هنگامی که چیزی از وسایل زندگی را [به صورت عاریت] از آنان [= همسران پیامبر ]می خواهید، از پشت پرده بخواهید. این کار برای پاکیِ دل های شما و آن ها بهتر است.

دو آیه اخیر، درباره همسران پیامبر نازل شده است؛ امّا هیچ کدام ویژه آن ها نیست. حجاب میان همه زنان مسلمان مشترک است و در ضمن، جمله «ذلِکمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَّ» در آیه اخیر علّت حکم را بیان می‌کند و می‌توان آن را درباره همه زن ها تعمیم داد؛ بنابراین، آیه شریفه، مرد مسلمان را نیز به رعایت احترامِ حجابِ همه خانم های اجنبی، موظّف کرده است.

دومین توصیه به خانم ها این است که با مرد بیگانه کم تر اختلاط داشته باشند؛ البتّه اگر زن با رعایت حدود حجاب شرعی در بازار رفت و آمد کرد، از نظر قانونی قابلِ تعقیب نیست، مگر این که به فساد و فحشا کشیده شود؛ امّا از نظر اخلاقی، زن مسلمان موظّف است خود را از مرد اجنبی دور نگه دارد و بکوشد تا کارش در محیط خانه باشد.

گاهی ممکن است وضع خاصّی پیش آید و مصالح اجتماعی و سیاسی، اقتضای شرکت زنان در اجتماع را داشته باشد که در این صورت نیز تا حدّ ممکن، باید اجتماع زنان از مردها جدا باشد. اختلاط زن و مرد بیگانه ـ به ویژه اگر زن آرایش کرده باشد ـ از نظر اسلام ارزش اخلاقی منفی دارد. قرآن کریم می‌فرماید:

حواسمان باشد که خداوند متعال هم به ظاهر و باطن ما آگاه است و هم همه آن بیمار دلانی که از حد حدود خود غافلند . ما مأموریم که خود را بپوشانیم ،عفت داشته باشیم و آنها هم همین دستور را دارند ... نه اینکه ما مسۆل رفتار آن ها باشیم . خداوند متعال خود پاداش دهنده هر عملی است هم او که عادل است و به آنچه ما در سینه خود پنهان کرده ایم آگاه ...

وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی....۳

و در خانه های خود بمانید، و همچون دوران جاهلیتِ نخستین [با آرایش میان مردم] ظاهر نشوید.

سومین سفارش به خانم ها، رعایت حیا است. حیا به این معنا است که انسان به سببب ترس از آلوده شدن به گناه، خود را از مظانِّ آلودگی به گناه دور بدارد؛ بنابراین، هرگونه کم رویی یا ضعف نفس را نمی‌توان حیا نامید.

قرآن کریم، در داستان دختران شعیب می‌گوید:

فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِی عَلَی اسْتِحْیاء....۴

یکی از آن دو [دختر] به سراغ او [= حضرت موسی(علیه السلام) ]آمد؛ در حالی که با نهایتِ حیا گام برمی داشت.

از این آیه استفاده می‌شود که حیا برای زن، ارزش اخلاقی ویژه دارد.

سفارش چهارم به خانم ها آن است که هنگام سخن گفتن با مردان، وقار و متانت را رعایت کنند و کیفیّتِ سخن گفتنشان به گونه ای نباشد که هوس آنان را برانگیزد. خداوند در این باره می‌فرماید:

فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً.۵

پس به گونه ای هوس انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید.

مخاطب این آیه، همسران پیامبر هستند؛ امّا به طور مسلّم این یک سفارش اخلاقی است که رعایت آن برای هر زن مسلمانی رجحان اخلاقی دارد.

اگر کسی مسلمان است و می خواهد دیندار باشد خوب می داند که خداوند متعال بد او را نمی خواهد و همه دستوراتش بر اساس علم لایزالی است بدون اینکه ذره ای در آن خطا باشد .

اکنون خواهر عزیز من شما خود می دانید که می خواهید به دستور صریح خداوند عمل کنید یا باب میل این و آن که در شعارهای رنگی ، خود را رنگین تر کنی در کوچه و بازار آماج تیرهای شهوت مشتی انسان مریض و آلوده باشید .

و حواسمان باشد که خداوند متعال هم به ظاهر و باطن ما آگاه است و هم همه آن بیمار دلانی که از حد حدود خود غافلند . ما مأموریم که خود را بپوشانیم ،عفت داشته باشیم و آنها هم همین دستور را دارند ... نه اینکه ما مسۆل رفتار آن ها باشیم . خداوند متعال خود پاداش دهنده هر عملی است هم او که عادل است و به آنچه ما در سینه خود پنهان کرده ایم آگاه ...

ریحانه حسن پور

پی‌‌نوشت ها :

۱ ر.ک: محمّد تقی مصباح یزدی، اخلاق در قرآن، ج ۳، ص ۸۸.

۲. احزاب (۳۳)، ۵۳.

۳. احزاب (۳۳)، ۳۳.

۴. قصص (۲۸)، ۲۵.

۵. احزاب (۳۳)، ۳۲