مدیریت و رهبری آموزشی یعنی چه

هر معلمی رفتار خود را بر حسب ادراک خویش از رفتار شخص دیگر معین می سازد در نتیجه, چگونگی ادراک معلم ها از رفتار رهبر آموزشی یا مدیر آموزشگاه در تعیین نوع رفتار و واکنش آن ها مؤثر است

مدیریت و رهبری آموزشی دارای معانی و مفاهیم مختلف است و هرکس بر حسب تجربه، احتیاج و مقصد خود، آن را معنی می‌کند:

۱) بعضی‌ها مدیریت و رهبری آموزشی را وسیله‌ای مؤثر در بهبود برنامه‌های تربیتی می‌دانند.

۲) یک معلم ممکن است رهبری آموزشی را بازرسی و تهدیدی به مقام خود تعبیر نماید.

۳) و معلم دیگر ممکن است آن را وسیله‌ای جهت یاری در کارش بداند.

● مدیریت و رهبری آموزشی تا چه حد مؤثر است؟

▪ پرسش‌هائی از معلم‌ها شده است و در یکی از ایالات جنوب آمریکا پاسخ‌ها، رضایت بخش نبوده است، اما بقیه افراد معتقد هستند که در زمینهٔ ارتباط‌ها، روابط انسان‌ها، مدیریت و رهبری مؤثر می‌باشد.

● نتیجه مطالعه‌ها

۱) در زمینهٔ تنظیم برنامهٔ آموزشگاه با آن‌ها مشورت نشده است.

۲) از شوراهای معلم‌ها برای هم فکری و مشورت استفاده نشده است.

۳) در زمینهٔ ایجاد محیط دوستانه برای کودکان اقدامی نشده است.

۴) در زمینهٔ ایجاد گروهی صمیمی و پرشور از معلم‌ها کوششی به‌کار نبرده است.

۵) زحمت‌های معلم‌ها ناشناخته مانده و تقدیر نشده است.

۶) مدیر آموزشگاه در حل مشکل‌ها و دشواری‌ها، معلم‌ها را یاری نکرده است.

۷) کار معلم‌ها زیاد است و مدیر در کاهش آن کوششی نکرده است.

۸) رهبری مدرسه طوری بوده است که شوق و ایجاد انگیزه در معلم‌ها نشده است.

ـ نتیجه:

هر معلمی رفتار خود را بر حسب ادراک خویش از رفتار شخص دیگر معین می‌سازد. در نتیجه، چگونگی ادراک معلم‌ها از رفتار رهبر آموزشی یا مدیر آموزشگاه در تعیین نوع رفتار و واکنش آن‌ها مؤثر است.

با این همه دربارهٔ تأثیر کلی و عمومی مدیریت و رهبری آموزشی نمی‌توان اظهارنظر قاطع کرد، زیرا الگوهای رهبری و مدیریت در اوضاع و احوال مختلف متفاوت است.

● مدیریت و رهبری آموزشی چگونه پدید آمده است؟

فرضیهٔ علمی دربارهٔ مدیریت و رهبری به سرعت در حال تکامل است. ممکن است هر حوزه آموزش و پرورش به فلسفهٔ خاصی از تعلیم و تربیت معتقد باشد که با حوزهٔ مجاور تعارض و تفاوت چشمگیری داشته باشد.

▪ در سال‌های ۱۹۱۰ تا ۱۹۳۰ مدیریت، مفهوم راهنمائی و داوری داشت و منظور، هدایت امور و بازرسی بود که کارها طبق دستور پیش می‌رود یا نه؛ زیرا معلم‌ها در آن زمان، آن قدر آگاه نبودند و بسیاری از آن‌ها بی درنگ پس از پایان دبیرستان و بدون داشتن اطلاعات تخصصی کافی وارد خدمت معلمی شده بودند.

▪ در سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰، مدیریت به مفهوم رهبری مبتنی بر مهارت در ترغیب و هدایت معلم‌ها بود، به انجام آن چه که مدیر یا رهبری آموزشی طالب آن بوده است.

▪ در سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۰ وظیفهٔ مدیر یا رهبری آموزشی عبارت بود از فراهم ساختن تسهیلاتی که افراد بتوانند با هم به مشورت پرداخته و از تجربه‌های یکدیگر بهره گیرند.

● مدیریت و رهبری آموزشی چگونه صورت می‌گیرد؟

هدایت و رهبری آموزشی محدود به فردی که عنوان مدیر یا راهنما دارد، نیست و هریک از کارکنان آموزشگاه می‌تواند معلم‌ها را در ایجاد و آماده ساختن وضع بهتری جهت یادگیری دانش آموزها یاری نماید.

▪ معیار مهم و شاید مهم ترین ضابطه برای قضاوت کیفیت رهبر آموزشی این است که آیا این عمل سبب بروز و شکوفائی یا رکود خلاقیت و ابتکار است.

▪ رهبری آموزشی عبارت از یاری و مدد به بهبود کار آموزشی است و هر عملی که بتواند معلم را یک گام پیش تر ببرد.

▪ رهبری آموزشی عبارت از یاری و کمک به ایجاد فرصت‌های بهتر برای آموختن و آموزاندن است.

● مدیر یا رهبر آموزشی کیست؟

شماری از کارکنان آموزشی به نام رهبر آموزشی یا مدیر خوانده می‌شوند (شورای مدرسه و ...) و وظایف آن‌ها عبارت هستند از:

۱) هدایت و راهنمائی

۲) آسان نمودن امور آموزشی

۳) برقراری ارتباط و تفاهم

۴) شناخت دشواری‌ها

۵) به‌کارگیری روش‌های تازه

۶) رفع نگرانی‌ها

۷) انجام کارهای گروهی

بنابراین نقش مدیر، عبارت از حمایت، تقویت، یاری، مساعدت و سرانجام همکاری کردن، هدایت کردن و نه دستور دادن است. بنابراین مدیریت باید فرآیند مدار و با نگرشی سیستمی و اقتضائی باشد یعنی در هر شرایط و احوال، مقتضای شرایط عمل نماید.

رقیه سلیقه‌دار