سیر در سیستان سیاحت در بلوچستان

اگر تصمیم گرفتید در تعطیلات تابستان به دیاری ناشناخته و غنی از موهبت های الهی و پر از جاذبه های شگفت انگیز سفر کنید, سیستان و بلوچستان گزینه مناسبی برای لذت بردن از این ایام و عملی کردن تصمیم تان است

اگر تصمیم گرفتید در تعطیلات تابستان به دیاری ناشناخته و غنی از موهبت‌های الهی و پر از جاذبه‌های شگفت‌انگیز سفر کنید، سیستان و بلوچستان گزینه مناسبی برای لذت بردن از این ایام و عملی کردن تصمیم‌تان است.

کمتر پیش می‌آید که این دیار ناشناخته را برای سفر انتخاب کنیم غافل از آن که این استان سرشار از جاذبه‌هاست و به هر سوی آن که می‌نگری تنها زیبایی می‌بینی و بس.

برای سیر در سیستان و سیاحت در بلوچستان باید یکهزار و ۶۰۵ کیلومتر راه پیمود تا به مرکز استان، زاهدان، رسید.

این شهر از شمال به استان خراسان جنوبی، از شمال شرق به شهرستان زابل، از غرب به استان کرمان و از جنوب به خاش و ایرانشهر و از شرق به افغانستان و پاکستان محدود است. نام قدیم آن دزداب بود که سال ۱۳۵۱ به زاهدان تغییر پیدا کرد.

سیستان و بلوچستان دارای چهار‌ بخش‌مرکزی میرجاوه ـ نصرت‌آباد و سه‌ شهر زاهدان، میرجاوه و نصرت‌آباد، هشت‌دهستان به نام‌های حرمک، مرکزی، لادیز، شورو، میرجاوه، نصرت‌آباد، دومک و کورین است.

● چه جاهایی را ببینیم

در ۶۵ کیلومتری جنوب غربی شهر میرجاوه منطقه‌ای بسیار زیبا و شگفت‌انگیز به نام روستای تمین خودنمایی می‌کند که در قسمت شمالی قله تفتان قرار دارد، آب و هوای این روستا در تابستان‌ها خنک و در زمستان‌ها سرد است.

چشمه آب معدنی موسی یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است که از خصوصیات بارز آن دارا بودن املاح معدنی مفید و درجه حرارت آن است که در زمستان آب گرم و تابستان آب خنک دارد.

غار طبیعی لادیز جاذبه‌ای دیدنی است که برای دیدن آن باید به ۱۰۰ کیلومتری شهرستان زاهدان و ۱۰ کیلو‌متری شهر میرجاوه رفت.

اگر بخواهیم جاذبه‌های تاریخی را معرفی کنیم بهتر است اول از همه سری به بازارچه سرپوش بزنیم. این مجموعه معماری در مرکز شهر و در بافت قدیمی آن حدفاصل خیابان‌های طالقانی و امام(ره) قرار گرفته است.

پس از آن برای دیدن خانه ابویی سری به خیابان شریعتی، جنب دانشکده پرستاری و مامایی زاهدان می‌زنیم؛ این بنا به دست استاد «محمدعلی محمودی» که از معماران بنام شهر یزد است، ساخته شده.

بد نیست از قبرستانی به نام هفتاد ملا با حدود ۵۰۰ مترمربع وسعت که به‌صورت کمانی در بخش شرقی روستای روپس در سینه کوه واقع شده است، دیدن کنید. قبور این گورستان در نوع خود بی‌نظیر و منحصر به فرد است.

● چه چیزی بخریم؟

به مهم‌ترین قسمت سفر رسیدیم که سوغات بردن گوشه‌ای از هنر سیستان است. پس از اتمام گشت و گذار در زاهدان می‌توانید از صنایع‌دستی این شهر همچون سوزن‌دوزی، سکه‌دوزی، گلیم‌بافی، زیورآلات سنتی و البسه محلی دیدن کنید و البته با نیم‌نگاهی به بودجه‌تان از این صنایع دستی سوغات ببرید.

● زابل، برگی از تاریخ کهن ایران

زابل در جنوب شرقی ایران و شمال استان واقع شده و براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای چهار‌بخش شیب‌آب، پشت‌آب، مرکزی و میان کنگی و چهار‌شهر محمدآباد، ادیمی، بنجار و دوست محمد و همچنین ۱۳ دهستان و حدود ۹۳۷ روستاست.

جاذبه‌های طبیعی: بزرگ‌ترین پهنه آب شیرین ایران در مواقع پرآبی دریاچه هامون است که به سه‌قسمت هامون پوزک، هامون صابوری و هامون هیرمند تقسیم می‌شود.

در سفر به استان سیستان و بلوچستان به تنها عارضه دشت سیستان یعنی کوه خواجه یا کوه رستم هم سری بزنید. این عارضه با مواد آتشفشانی سخت در ۳۰ کیلومتری غرب زابل، وسط دریاچه‌ هامون شکل گرفته و دارای ۶۱۲ متر ارتفاع است.

رودخانه هیرمند: از این رودخانه در متون کهن از جمله اوستا به نام هتومنت یاد شده که باعث آبادانی و تشکیل تمدن عظیم حاشیه شرقی فلات ایران شده است.

جاذبه‌های تاریخی: در ۵۶ کیلومتری زابل، جاده زابل ـ زاهدان، یکی از جاذبه‌های تاریخی استان به نام شهر سوخته قرار گرفته است. این شهر بزرگ با ۵ هزار سال قدمت و ۱۵۱ هکتار وسعت، شناسنامه پرافتخار سیستانی‌هاست. گورستان شهر سوخته با ۲۵ هکتار وسعت و ۴۰ هزار گور به عنوان یکی از وسیع‌ترین گورستان‌های قبل از تاریخ کمک بسیاری به پژوهش درباره روند شکل‌گیری تمدن حاشیه هیرمند می‌کند.

به کوه خواجه بروید تا با یک تیر چند نشان بزنید، زیرا می‌توانید از مجموعه‌ای از آثار دوره‌های مختلف تاریخی و اسلامی ازجمله بنای وسیع آتشکده، قلعه‌های خشتی، راه‌ها و دالان‌های قدیمی، برج و باروها و حصارهای مختلف، چند زیارتگاه، قبور سنگی، کاخ و شهری کوچک و آثاری همچون کک کهزاد، ارگ چهل‌دختر، قلعه کافران، اتاق بی‌باد، ارگ سرسنگ، آرامگاه آسیابان پیر گندم‌بریان و... دیدن کنید.

از دیگر آثار تاریخی شاخص این شهرستان می‌توان به آتشکده کرکویه، قلعه مچی، آسبادها، زیارت بی‌بی دوست، ارگ سه کوهه، قلعه رستم و کنسولگری انگلیس اشاره کرد.

صنایع ‌دستی: مهم‌ترین صنایع ‌دستی این شهرستان شامل حصیربافی (بافت پرده، ساخت قایق‌های محلی توتن) خامه‌دوزی، قالی‌بافی و گلیم‌بافی است.

● در سراوان به دیدار نخل و آفتاب بروید

سراوان با سابقه‌ای تاریخی و تمدنی بسیار کهن شرقی‌ترین شهرستان استان سیستان و بلوچستان است که در فاصله ۳۴۰ کیلومتری از مرکز استان واقع شده و فاصله آن تا پایتخت یک هزار و ۹۲۵ کیلومتر است. این شهرستان دارای آب و هوای گرم و خشک و از نقاط خوش آب و هوا و حاصلخیز است.

جاذبه‌های‌طبیعی: تپه نمکی پدیده‌ای طبیعی و کم‌نظیر آرمیده در نقطه میانی روستای گشت واقع در شهرستان سراوان است. این اثر طبیعی شامل تپه‌ای نمکین مملو از املاح معدنی است که آرام‌آرام از دل آن می‌جوشد و بر سطح زمین روان می‌شود و تپه حاصله، نمک به‌جا مانده از این آب روان است.

جاذبه‌های تاریخی: قلعه سیب یکی از سالم‌ترین و زیبا‌ترین قلعه‌های دوره اسلامی در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهر سراوان در بخش سیب و سوران واقع شده است و نزدیک به ۲۷ متر ارتفاع دارد.قلعه کنت در ۸۰ کیلومتری جنوب غربی شهر سراوان در روستای کنت بخش هیدوچ این شهرستان واقع شده است. این مجموعه روی صخره‌ای طبیعی در سه طبقه ساخته شده و حدود ۱۳ متر از سطح زمین ارتفاع دارد. از دیگر آثار شاخص تاریخی سراوان می‌توان به سنگ‌نگاره شیر پلنگان، سنگ‌نگاره دره‌نگاران و مسجدجامع دزک اشاره کرد.

صنایع ‌دستی: مهم‌ترین انواع صنایع‌ دستی شهرستان سراوان سوزن‌دوزی، سکه‌دوزی، گلیم‌بافی، زیورآلات سنتی، البسه محلی، سفال کلپورگان و حصیربافی است.

● ایرانشهر، سرزمین همیشه بهار

این شهرستان از شمال به زاهدان، از شمال شرق به خاش، از غرب به بم و جیرفت، از شرق به سراوان، از جنوب به نیک‌شهر و از جنوب شرقی به شهرستان سرباز محدود می‌شود.

درگذشته پهره‌فهرج و پهنه نام داشته و مرکز سیاسی بلوچستان بوده است.

جاذبه‌های طبیعی: در این شهرستان چشمه‌های آب گرم به‌وفور دیده می‌شود که از معروف‌ترین آنها چشمه آبگرم بزمان است.

رودخانه دامن و نخلستان‌های آن هم جاذبه‌ای زیبا برای مسافران است. این رودخانه از مجاورت روستایی به همین نام می‌گذرد.

کوه بزمان (زنده کوه) در شمال چاله جازموریان با ارتفاع سه هزار و ۶۹۷ متر از سطح دریا قرار گرفته است.

رودخانه بمپور یکی از رودخانه‌های دائمی و پرآب بلوچستان است و از ارتفاعات کارواندر که در ۱۲۰ کیلومتری شمال شرقی ایرانشهر واقع شده است سرچشمه می‌گیرد.

جاذبه‌های تاریخی: اسپیدژ یکی از مهم‌ترین کانون‌ها و مراکز استقرار متعلق به دوران پیش از تاریخ و هزاره‌های دوم و سوم پیش از میلاد در شهرستان ایرانشهر است. گورستان اسپیدژ حدود ۲۵ هکتار وسعت دارد و آثار دو دوره متمایز اسلامی و پیش از تاریخ را دربر دارد.

قلعه ناصری در مرکز ایرانشهر واقع شده که در گذشته به عنوان مرکز حکمرانی ایالات بلوچستان استفاده می‌شده است.

ناصرالدوله، فرمانروای وقت ایالت کرمان و بلوچستان، پیشنهاد ساخت یک دژ نظامی عظیم را در شهر ایرانشهر به ناصرالدین شاه قاجار می‌دهد که ناصرالدین شاه با آن موافقت می‌کند و به این طریق کار ساخت قلعه سال ۱۲۶۴ هجری قمری پس از هفت سال به اتمام می‌رسد.

صنایع‌دستی: سوزن‌دوزی، سکه‌دوزی، گلیم‌بافی، زیور‌آلات سنتی، البسه محلی و حصیربافی از جمله صنایع دستی بومی منطقه و مناسب برای سوغات است.

سیما ابراهیمی