تخلیه خشم با غذا خوردن

راهکارهایی برای مقابله با استرس و تنش عصبی در زنان

امروزه عوامل مولد استرس در جهان نسبت به گذشته بسیار بیشتر شده است، چرا که بعضی از مکانیسم های سنتی که به مردم کمک می کرد تا با فشارهای روانی مقابله کنند، به تدریج رو به نابودی می رود. پدیده شهرنشینی تغییرات سریعی را به وجود آورده و ارزش ها و اعتقادات امیدبخش گذشته را از بین برده است. همچنین سبب فروپاشی بسیاری از سنت های اجتماعی شده است که تا پیش از این موجب حمایت و پشتیبانی افراد از یکدیگر می شد (همانند خانواده گسترده).

در تعریف استرس یا فشار روانی می توان گفت استرس دقیقاً نیرویی است که چون فشار آن بر سیستمی وارد شود، شکل آن را دگرگون می کند. در جوامع امروزی همه کس ممکن است تحت تاثیر فشارهای روانی قرار گیرد، که گرچه در بعضی مواقع این فشارها خود انگیزه یی برای انجام کارهای مفید است، اما اگر شدت یابد شخص را به بیماری های روحی و جسمی مبتلا می سازد. می توان گفت هر چند استرس حقیقتاً تهدیدی برای سلامت روانی فرد و اجتماع محسوب می شود،اما تاثیر آن تنها به واقعه یی که برای شما اتفاق افتاده است، وابسته نیست بلکه به نحوه برخورد شما با آن نیز بستگی دارد.

برخی از افراد مستعد نگرانی هستند و دائماً ذهن خود را مشغول جنبه های منفی رخدادهای احتمالی گذشته و آینده می سازند و اغلب احساس عدم تسلط بر استرس، از خود استرس، بیشتر به ذهن آسیب می رساند. تحقیقات نشان داده است استرس و ناتوانی مقابله با آن ممکن است به بروز بیماری های جسمی و روانی منجر شود و عوارض ناراحت کننده یی چون از بین رفتن برخی خصوصیات اخلاقی و فقدان انگیزه بر جای گذارد. تمامی اینها سبب می شود کیفیت زندگی افراد پایین بیاید و توان شان در برخورد خوش بینانه با مشکلات به سستی گراید. معمولاً در بررسی استرس ها، ما به استرس هایی برمی خوریم که صرفاً از آن زنان است.

زنان تحت شرایط فشار روانی علاقه شان را به غذا، به روابط با دوستان و همچنین به روابط جنسی از دست می دهند، درست مانند مردها. در شرایط استرس زا زنان افسرده می شوند، به خواب نمی روند، منزوی می شوند، رنجش پذیری پیدا می کنند، رفتارهای کودکانه به نمایش می گذارند، بی قرار می شوند، حواس شان پرت می شود و تمرکزشان را از دست می دهند.

به طور کلی می توان گفت زنان سوای انواع استرس، تحت تاثیر استرس های بیشتری قرار می گیرند که ناشی از فیزیولوژی خاص آنها، تغییرات زندگی و انتظارات اجتماعی و روانی از آنها است. استرس های ویژه زنان شامل تنش پیش قاعدگی، افسردگی بعد از زایمان، نازایی، سردمزاجی و... است. سه دوره قاعدگی، بارداری و یائسگی گرچه به زنان اجازه تولید مثل می دهند اما در ضمن منبع استرس نیز هستند. بررسی ها نشان می دهد تنش های پیش قاعدگی کاملاً جدی است و زنان در فاصله هشت تا چهارده روز مانده به شروع عادت ماهانه علائمی چون سردرد، خستگی عصبی، افسردگی و میل به گریه، رنجش پذیری، رفتارهای پرخاشگرانه و از دست دادن تمرکز را تجربه می کنند. بارداری نیز یک تغییر در زندگی زن محسوب می شود و اغلب نشانه های استرس زنانه را به همراه دارد. عموماً قبل از بارداری، در جریان بارداری و حتی بعد از بارداری، تنش ها روی هم انباشته می شود و نشانه های سندرم استرس زنانه بعد از زایمان تشدید می شود.

تحقیقات بیانگر آن است که ۲۰ تا ۶۵ درصد زنانی که زایمان می کنند، بعد از زایمان دچار افسردگی می شوند. از آنجایی که افسردگی پس از زایمان به ندرت قبل از سه روز اول بعد از زایمان شروع می شود، به نظر می رسد تغییرات هورمونی در کار است اما استرس های روانشناختی نیز نقشی در اینجا ایفا می کنند. مادران جوان بعد از زایمان با استرس های زیادی مواجه می شوند. می توان گفت مادر شدن خود باعث به وجود آمدن بحران های جدیدی چون از دست دادن آزادی، از دست دادن کار و جابه جایی و مسوولیت های خاص مادری می شود.

در دوران یائسگی نیز، تغییرات شیمیایی بدن می تواند تولید افسردگی کند هر چند معمولاً در این دوران، زنان از حمایت بیشتری برخوردار هستند. یائسگی به مرور و به تدریج ایجاد می شود و روی تمام اندام های بدن تاثیر می گذارد. در این دوره از زندگی زنان، به تدریج شمار تخمک ها در زهدان کاهش می یابد به طوری که مقدار استروژن تولید شده از سطح طبیعی کمتر می شود و شرایط هورمونی بدن دگرگون می شود و زنان بعد از یائسگی تراکم استخوانی خود را با سرعت بیشتری از دست می دهند. در حقیقت، یائسه شدن همیشه به معنای رها شدن از استرس نیست، بسیاری از زنان از اینکه بدنشان پیر می شود و به مرحله جدیدی از زندگی وارد می شوند، احساس ناراحتی و نگرانی می کنند.

● نشانه های استرس در زنان

استرس می تواند قند خون را بالا ببرد، فشار خون را زیاد کند و حمله قلبی به دنبال داشته باشد. همچنین استرس می تواند به افسردگی، اضطراب، بی خوابی و... منجر شود. فشارهای روانی می تواند زنان را پیر کند، آنان را کندذهن سازد یا فعالیت بیش از اندازه آنها را سبب شود. می تواند موجب انواع اختلالات روان تنی و از جمله آنها زخم معده، آسم و آلرژی های مختلف شود. بعضی از نشانه های استرس متداول و مشترک هستند و هم در زنان و هم در مردان وجود دارند اما بعضی از نشانه ها منحصر به زنان است. برخی از این نشانه ها شامل مسائل جسمانی می شوند و بعضی نمی شوند. در واقع استرس، مجموعه اشکالات روانی را در زنان سبب می شود که «سندرم استرس زنان» نامیده می شود. بی اشتهایی عصبی و پراشتهایی عصبی که نزد زن ها بیش از مردها به چشم می خورد از نشانه های استرس زنان است.

برای این سوال که چرا این اختلال (بی اشتهایی عصبی) در میان زنان شایع تر است، هنوز پاسخ روشنی وجود ندارد. امروزه حتی اگر زنان به لحاظ فیزیولوژیکی مستعد بی اشتهایی نباشند، پیام های فرهنگی آنان را تشویق می کند به دنبال بی اشتهایی عصبی باشند. تحت فشارهای روانی، مسوولیت های بالغانه، اضطراب جنسی یا توجه به وضع ظاهر خود، زنان جوان ممکن است غذا خوردن خود را کنترل کنند و حتی زمانی هم که بیش از پیش لاغر می شوند، همچنان احساس می کنند که به رژیم غذایی احتیاج دارند. گاه در شرایط استرس شدید، زنان بیش از آنکه گرفتار بی اشتهایی عصبی شوند، آزادانه هر چه دلشان می خواهد می خورند، در این اختلال که علامت اساسی آن دوره های پرخوری است، ممکن است شخص پیشاپیش برنامه ریزی کند، اما غالباً به طور پنهانی و وقتی تنها است دست به این کار (پرخوری) می زند. معمولاً زنان مبتلا به پراشتهایی عصبی غذای خود را به گونه یی می بلعند که انگار از قحطی نجات یافته اند. در واقع آنان با جویدن، مزه کردن و بلعیدن لحظه های زندگی شان را پر می کنند.

وقتی خوردن حالت اضطرارگونه پیدا می کند، سندرم استرسی که ایجاد می شود، جوع نامیده می شود. در اینجا غذا جایگزین تحسین و تمجید یا در نقش تخلیه خشم ظاهر می شود. زنان برای نجات خود از استرس و فشارهای روانی می توانند از کتاب های خودیاری متعددی که در زمینه مهار استرس نوشته شده اند، استفاده کنند. همچنین آنان باید سعی کنند عوامل استرس زا را شناسایی کنند تا بتوانند برای تغییر آنها کاری کنند و مراقب عوامل استرس زا باشند و به خود به همان اندازه که از عزیزان شان مراقبت می کنند توجه کنند. همچنین زنان باید بدانند که باید با واقعیت ها زندگی کنند. اینها اقداماتی است که برای تخفیف استرس خود به آن نیاز دارند.

گیتی اسدی

کارشناس ارشد روان سنجی