خواب در چشمِ تَرَت می شكند

حدود یك سوم مردم از بی خوابی رنج می برند و خواب مفید و كافی ندارند معمولا این افراد به آسانی به خواب نمی روند, نیمه شب از خواب می پرند و یا صبح خیلی زود, بدون احساس طراوت و شادابی از خواب بیدار می شوند

● طرز مقابله با انواع اختلا‌ل خواب

‌ داشتن خواب آرام، برای بسیاری افراد در جوامع امروزی یك رویاست. خروپف، بی‌خوابی، آپنه خواب و نشانگان پاهای بی‌قرار، مشكلاتی هستند كه بسیاری از افراد از آنها رنج می‌برند، اما آشنایی با این مشكلات و راه‌های درمانآنها می‌تواند تا حدودی به رفع اختلالات خواب كمك كند.

● خرخر

خرخر شایع‌ترین مشكلی است كه هنگام خواب ایجاد می‌شود. نه تنها اطرافیان بیمار آزرده می‌شوند بلكه خود او نیز ناراحت و خجالت‌زده خواهد شد. اگر بافت نرم پشت گلو بیش از حد رها باشد، مسیر حلق را می‌بندد و هوای خروجی سعی می‌كند این مانع را كنار بزند. به این ترتیب، بافت می‌لرزد و صدایی را كه ما می‌شنویم، تولید می‌‌كند.

با بالارفتن سن، خرخر شدیدتر می‌شود. افرادی كه گردن‌های كوتاه و پهن دارند، بیشتر از بقیه خرخر می‌‌كنند، چون ماهیچه‌های اطراف نای آنها نمی‌تواند چربی‌های دور آن را سر جای خود نگهدارد. دلیل خرخركردن سایر افراد ممكن است یكی از موارد زیر باشد: سستی عضلات زبان یا حلق (ماهیچه‌های شل باعث خرخركردن می‌شوند)، بزرگی بافت حلق (معمولا كودكانی كه لوزه‌های متورم دارند، خرخر می‌كنند)، انسداد مجاری بینی (افرادی كه مجرای بینی‌شان تنگ است یا انحراف بینی دارند، معمولا خروپف می‌كنند.) خوشبختانه در ۹۹ درصد موارد، می‌توان خروپف را درمان كرد. معمولا اضافه وزن دلیل اصلی خرخر است.

آب‌كردن چربی اضافی دور گردن، باعث كاهش فشار اضافی وارد بر مجاری تنفسی و توقف خروپف می‌شود. سایر درمان‌ها بستگی به علت بیماری دارد به همین دلیل بهتر است بیمار با پزشك مشورت كند. استفاده از راهكارهای زیر نیز می‌تواند مفید باشد.

▪ از مصرف الكل و قرص‌های خواب‌آور، پیش از خواب خودداری كنید. این كارها باعث سست‌شدن عضلاتی می‌شود كه خرخر را ایجاد می‌كنند و علاوه بر این، آب بدن را كم و مجاری بینی را تنگ می كنند.

▪ اگر كمتر از چهار ساعت تا زمان خواب شما باقی مانده است، غذای سنگین نخورید.

▪ به پهلو بخوابید، نه به پشت. وقتی به پشت می‌خوابید، زبان به عقب دهان می افتد و بخشی از راه خروج هوا را می‌بندد.

▪ هوای اتاق خوابتان را مرطوب نگهدارید. اگر چند قطره اكالیپتوس روی بالش خود بریزید، بوی آن به بازشدن مجاری بینی كمك می‌كند.

▪ ورزش كنید، زیرا ورزش ماهیچه‌ها را تقویت می‌كند و باعث كاهش وزن می‌شود.

● آپنه خواب

نام آپنه از یك لغت یونانی گرفته شده است كه به معنی <نیاز به تنفس> است. وقتی ماهیچه‌های انتهایی زبان و زبان كوچك (بافت كوچك گوشتی كه در انتهای دهان آویزان است) بیش از حد سست باشند، مسیر خروج هوا را مسدود می‌كنند. اگرچه دلیل آپنه خیلی شبیه خرخر است اما بسیار خطرناك‌تر از آن است، چون الگوی طبیعی تنفس را تغییر می‌دهد. گاهی حتی پیش می‌آید كه تنفس بیمار هنگام خواب برای مدت ۱۰ تا ۲۵ ثانیه قطع می‌شود.

توقف تنفس باعث كاهش فشارخون و نرسیدن اكسیژن به مغز می‌شود و در این زمان، مغز یك پیغام ناگهانی صادر می‌كند كه فرد را بیمار می‌كند و به او می‌گوید كه باید مقدار زیادی هوا به درون شش‌های خود بفرستد.

ممكن است این اتفاق بارها و بارها تكرار شود و حتی دیده شده كه بعضی بیماران تا صبح، ۳۵۰ مرتبه بیدار می‌شوند. هر بار بیمار با دهانی خشك، بدنی عرق‌آلود و سردرد از خواب بیدار می شود. بیدارشدن‌های متوالی نمی‌گذارد بیمار به خواب عمیقی فرو رود و برای همین، این افراد روز بعد را با خستگی و خواب‌آلودگی شدید سپری می‌كنند.

درباره آپنه باید گفت این بیماری بسیار خطرناك است زیرا باعث افزایش فشارخون و حملات قلبی می‌شود و جان بیمار را تهدید می‌كند. از این رو درمان آن الزامی است. معمولا برای تشخیص شدت بیماری افراد، از یك تست خواب با نام پلی‌سومنوگرافی استفاده می‌شود. اگر بیماری شدید نباشد درمان آن ازطریق تغییرات ساده رفتاری مانند كاهش وزن، قطع مصرف الكل و خوابیدن به پهلو صورت می‌گیرد. برای درمان موارد حاد نیز از دستگاهی به نام سی‌پاپ استفاده می‌شود. این دستگاه فشار هوای نای را همواره ثابت نگه می‌دارد و به بیمار كمك می‌كند هنگام خواب به راحتی تنفس كند. به این ترتیب بیمار می‌تواند راحت بخوابد و ریسك حمله قلبی نیز كاهش پیدا می‌كند.

● بی‌خوابی

حدود یك سوم مردم از بی‌خوابی رنج می‌برند و خواب مفید و كافی ندارند. معمولا این افراد به آسانی به خواب نمی‌روند، نیمه شب از خواب می‌پرند و یا صبح خیلی زود، بدون احساس طراوت و شادابی از خواب بیدار می‌شوند. آنها معمولا خسته و زودرنج هستند و حتی نمی‌توانند هنگام كارهای ساده تمركز كنند. جالب این جاست كه بی‌خوابی دلیل خاصی ندارد. افرادی كه بیش از ۶۰ سال دارند، خانم‌ها و كسانی كه سابقه افسردگی دارند، بیش از دیگران دچار این عارضه می‌شوند. فشار عصبی هم احتمال ابتلا را بیشتر می‌كند.

از دست دادن نزدیكان، شركت در امتحان، مشكلات كاری، جراحت، عمل جراحی و... می‌توانند الگوی خواب ما را بر هم بریزند كه معمولا پس از عادی‌شدن شرایط، حال ما طبیعی می‌شود یا خود را با شرایط موجود وفق می‌دهیم. مسافرت‌های هوایی طولانی‌ هم بی‌خوابی را تشدید می‌كند. معمولا سفر به شرق بسیار مشكل‌تر از سفر به نواحی غربی است كه تاخیر زمانی دارند اما اغلب بعد از یك یا دو روز عادت ایجاد می شود. ساعت مصرف قهوه، چای یا سایر مواد محرك از مواردی هستند كه باعث بیدارماندن ما می‌شوند. درمان بی‌خوابی نیز بستگی به شناسایی عامل ایجاد آن دارد. یكی از بهترین راه‌های جلوگیری از بی‌خوابی اصلاح شیوه زندگی است. هیچ‌گاه با نگرانی و اضطراب به رختخواب نروید. همین كه نگران باشید، باعث می‌شود دیرتر به خواب روید. فاصله شام با زمان خواب خود را حفظ كنید و به‌خاطر داشته باشید هرچه كمتر نگران بی‌خوابی باشید راحت‌تر به خواب می‌روید.

● نشانگان پاهای بی‌قرار

بعضی از مردم هنگام خواب، احساس می‌كنند پاهایشان می‌خارد، درد می‌كند یا می‌سوزد. معمولا این افراد مجبور می‌شوند راه بروند، پاهای خود را بمالند یا پاها را بالا ببرند تا احساس بهتری داشته باشند. به احتمال زیاد، این یك بیماری ارثی است چون در نزدیكان درجه اول افراد بیمار ۵ بار بیشتر از دیگران مشاهده می‌شود. تغییرات هورمونی دوران بارداری هم علائم این بیماری را تشدید می‌كنند. سایر موارد این بیماری اغلب به دلیل فقر آهن یا آسیب در پاها روی می‌دهد. مصرف الكل و كافئین باعث بدترشدن نشانه‌های بیماری می‌شوند. دوش آب گرم، ماساژ و استفاده از كیسه آب گرم (و در بعضی افراد، آب سرد) به بهبود آن كمك می‌كند. در موارد شدید، پزشك داروهای خاصی برای درمان تجویز می‌كند.‌

محمد نیكونژاد