صدایت را از من نگیر

هنر دوبله با نام خیلی از بزرگان که هنوز هم در استودیو ها مشغول کار هستند گره خورده است

شاید هنرپیشه‌ها دل خوشی از دوبلورها نداشته باشند. چون وقتی صدایی که روی آنها حرف می‌زد، عوض می‌شد حتی فیلم آلن دلون هم دیدن نداشت. دوبلورها بازیگران در سایه‌ای هستند که فقط با صدای‌شان نقش یا فیلمی را در خاطرمان ماندگار کرده‌اند. در ادامه تلاش کردیم مروری داشته باشیم بر نوع پیشکسوتان دوبله ایران، البته که این فهرست می‌تواند کامل‌تر از این باشد.

● ژاله علو؛ متولد: ۱۳۰۶ / شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۳۲

از آخرین باری که ژاله علو را در جعبه جادویی دیدیم خیلی نمی‌گذرد. او را جلوی دوربین میرباقری در «مختارنامه» دیدیم. علو هم جزو آن دوبلورهایی است که صدایش به اندازه چهره‌اش شناخته شده است. صدای محکم و مقتدر ژاله علو با نقش‌هایی که بازی کرده بشدت همخوانی دارد و شاید به خاطر همین است که او در بیشتر فیلم‌های ایرانی جای خودش حرف می‌زد. او در کارتن‌های «پت پستچی»، «گربه‌های اشرافی» «سیندرلا» و «سفید برفی و هفت کوتوله» حرف زده است.

● خسرو خسروشاهی؛ متولد: ۱۳۲۰ / شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۴۰

شاید اگر شوهر خواهرش (احمد رسول‌زاده) دوبلور نبود، خسروشاهی هم هیچ وقت سر از استودیو دوبله در نمی‌آورد.

صدای خسروشاهی روی آلن دلون و آمیتاب باچان این قدر تثبیت شده است که وقتی دوبلور دیگری جای او حرف بزند، به نظرمان نچسب می‌آید. او به جای بازیگرانی مثل بیژن امکانیان، ابوالفضل پورعرب، جهانگیر الماسی و پرویز پورحسینی هم حرف زده است.

● جلال مقامی؛ متولد: ۱۳۲۰ ‌/‌ شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۳۷

فکرش را بکنید یک نفر چیزی حدود ۵۴ سال پشت میز دوبله در استودیو بنشیند و جای رابرت ردفورد در «بوچ کسیدی و ساندنس کید» گرفته تا عمر شریف در «لورنس عربستان» حرف بزند، بازی کند و نقش‌ها را در جعبه جادویی زنده کند. جلال مقامی برخلاف پیشکسوت‌های دوبله چهره‌اش برای ما آشنا بود. او سال‌ها مجری برنامه «دیدنی‌ها» بود و برای همین هم مردم با صدا و چهره او آشنا بودند. مقامی در «ارتش سری» و «لبه تاریکی» حرف زده است. او در «هشدار برای کبری ۱۱» به جای سمیر حرف می‌زد. سریالی اکشن و پر زد و خورد که صدای جوان مقامی بخوبی روی شخصیت سمیر نشسته بود. جدای از اینها مقامی در سریال «شرلوک هلمز» به جای کارآگاه سمج و تا حد زیادی لجباز حرف زده است. حالا او این روزها بشدت کم‌کار شده است، اما سریال‌هایی که او روی شخصیت‌های‌شان حرف زده است، این قدر ماندگار هستند که هنوز هم هر از گاهی از تلویزیون پخش می‌شود و صدای مقامی دوباره در گوش‌هایمان می‌پیچد.

● ناصر طهماسب؛ متولد: ۱۳۱۸‌ /‌ شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۴۰

«من ناصر طهماسب هستم و به قول کافکا از کودکی یکسره به پیری رسیده‌ام و بین راه هیچ توقفی نداشته‌ام.» اینها را آقای دوبلور در معرفی خودش می‌گوید. آقای دوبلوری که برخلاف خیلی از پیشکسوت‌های دوبله چهره‌اش را خوب می‌شناسیم. مرد خوش‌صدایی که از اوایل دهه ۴۰ کار دوبله را شروع کرد و به جای معروف‌ترین شخصیت‌های فیلم‌های ایرانی و خارجی حرف زده است. از «کمال‌الملک» و «هزار دستان» علی حاتمی گرفته تا «ارتش سری»، «بینوایان»، «مظنونین همیشگی» و «یوگی» در کارتون یوگی و دوستان. او در سریال «هزار دستان» به جای ابوالفتح با لهجه ترکی صحبت می‌کند. طهماسب این قدر ماهرانه این کار را انجام می‌دهد که در همان زمانی که سریال پخش می‌شد، خیلی‌ها سراغ صاحب صدا را می‌گیرند. سکانس وداع ابوالفتح و همسرش با گویندگی طهماسب و شمسی فضل‌اللهی که هر دو با ته لهجه ترکی غلیظ صحبت می‌کنند، ماندگار شد.

● منوچهر والی‌‌زاده؛ متولد: ۱۳۱۹‌ /‌ شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۳۸

والی‌زاده در سال‌های ۱۳۳۸ـ۱۳۳۷ یعنی از دوران دبیرستان بعد از چند تئاتر آماتوری راهی تاتر تهران شد و در نمایشنامه‌ای نقش کوتاهی را بازی کرد. او بعد از آشنایی با منصور متین که از هنرمندان تئاتر و دوبلاژ فیلم بود، به استودیوی شاهین فیلم برای دوبله دعوت شد. بعد از بازی در چند فیلم کوتاه به علی کسمایی معرفی شد و چند سال با او همکاری کرد و بعد از مدتی در فیلم «دختر بنفشه فروش» به جای نقش اول فیلم «هل فرر» حرف زد. سال ۱۳۴۰ از طریق خانم تاجی احمدی به امین امینی معرفی شد. والی‌زاده چند سال بعد با بازی در فیلم «خداداد» راهی سینما شد. او در «پالپ فیکشن» تارانتینو به جای جان تراولتا، در «پدر خوانده ۲» به جای رابرت د نیرو و در «مسیر سبز» به جای تام هنکس حرف زده است. اما ما والی‌زاده را با لوک خوش‌شانس می‌شناسیم؛ کابوی اسب‌سواری که خیلی از ظهر جمعه‌های ما با آن گذشت.

● نصرالله مدقالچی؛ متولد: ۱۳۲۰ / شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۴۳

هفده ساله بود که پایش به استودیوی دوبله باز شد. با صدای بمی داشت از همان روزها پای ثابت اتاق دوبله در استودیوی عصر طلایی شد. شاید اگر این صدای بم و کمی خشن را نداشت به جای این که نقش‌های منفی را حرف بزند، شخصیت‌های مثبتی هم برای این که جای‌شان حرف بزند، پیدا می‌شد. ابوسفیان در فیلم «محمد رسول‌الله (ص)» از شخصیت‌هایی است که او با صدای بمش حرف زده است. البته این طور هم نیست که ما مدقالچی را با شخصیت‌های منفی بشناسیم. چون اگر یک دهه شصتی واقعی باشید و همه ظهرهای جمعه‌تان را پای کارتن‌های تلویزیون گذاشته باشید، آن وقت با شنیدن اسم مدقالچی دکلمه اول «آن شرلی» در گوش‌های‌تان می‌پیچد.

● حسین عرفانی؛ متولد: ۱۳۲۱‌ /‌ شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۴۰

فکرش را بکنید اگر حسین عرفانی جای همفری بوگارت در «کازابلانکا»، «شاهین مالت» یا «گذرگاه تاریک» حرف نمی‌زد، چیزی از شخصیت همفری بوگارت جا می‌ماند؟ اصلا شاید اگر همفری بوگارت صدای حسین عرفانی را روی خودش بشنود، ترجیح بدهد بوگارتی با صدای حسین عرفانی باشد! البته در تاریخ سینمای جهان کسی نیست که حسین عرفانی جای او حرف نزده باشد. از اورسن ولز در «اتللو بیگانه» گرفته تا ساموئل جکسون در «پالپ فیکشن»، آنتونی کویین، کلارک گیبل، رابرت شاو، شون کانری و مارلون براندو. در بین بازیگران ایرانی هم جای فرامرز قریبیان و جمشید هاشم‌پور حرف زده است.

● داوود نماینده؛ متولد: ۱۳۲۹‌ /‌ شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۵۵

داوود نماینده ۱۸ سال بیشتر نداشت که در امتحان دکلمه و فن بیان در تهران اول شد. آن زمان هنوز تلویزیون بین مردم این قدر فراگیر نشده بود، برای همین هم رتبه‌های خوب امتحان به رادیو معرفی می‌شدند.

بعد از این که نماینده راهی رادیو شد، زیر نظر خانم پژوهش و آقای مانی ـ که از استادان گویندگی آن زمان بودند ـ آموزش‌های لازم را دید و گویندگی را آغاز کرد. او بعد از انقلاب به عنوان مجری به تلویزیون آمد و مقابل دوربین صدا و سیما نشست. نماینده بیشتر دوبلور فیلم‌های مستند است و صدای او را بیشتر در این فیلم‌ها شنیده‌ایم. اما جدای از فیلم‌های مستند او در «آرزوهای بزرگ» و به جای تناردیه در «بینوایان» حرف زده است.

● صادق ماهرو؛ متولد: ۱۳۱۸‌ /‌ شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۴۰

هیچ‌کدام از دور و بری‌های او هم فکر نمی‌کردند آن گوریل دل‌نازک که روی یک ماشین فسقلی بیگلی بیگلی می‌نشست، مرد ریز نقش و کم‌حرفی باشد.

صادق ماهرو یکی از دوبلورهای کمدین آن زمان بود که به قول خودش برای بامزه شدن کار، خود وی دیالوگ‌هایی اضافه می‌‌کرد.

ماهرو سال ۶۳ به آلمان رفت و بعد در اوایل دهه ۸۰ دوباره به ایران برگشت. حالا او جزو یکی از پیشکسوتان هنر دوبله است و به جای بیشتر کاراکترهای کارتونی حرف زده است.

● فهیمه راستکار؛ متولد: ۱۳۱۲ / شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۳۵

در عجیب بودن فهیمه راستکار همین بس که بدانید او همسر نجف دریابندری، نویسنده و مترجم، است. راستکار چیزی حدود ده سال (از اواخر دهه ۳۰ تا اوایل دهه ۴۰) با گروه دوبله‌ای در ایتالیا همکاری کرد. در سال‌های دهه ۳۰ به تئاتر آمد و بازی در «آنتیگونه» و «باغ آلبالو» را تجربه کرد. بعد راهی سینما شد و با بازی در فیلم‌های مختلف تجربه‌های متفاوتی را از سر گذراند. او در «محموله» (۱۳۶۶) سیروس الوند بازی کرد. بعد به پیشنهاد مرضیه برومند با او در «الو، الو من جوجو‌ام» (۱۳۷۲) جلوی دوربین رفت. راستکار با داریوش فرهنگ در «روانی» (۱۳۷۶) بازی کرد. او در «ستاره‌ها» (۱۳۸۳) جلوی دوربین فریدون جیرانی هم رفته است تا کارنامه سینمایی‌اش را پر و پیمان کند. فهیمه راستکار روی شخصیت خانم مارپل حرف زده و صدایش را در کنار نقش‌هایش ماندگار کرده است.

● عباس نباتی؛ متولد: ۱۳۲۱‌ /‌ شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۴۱

علی کسمایی هیچ فکرش را نمی‌کرد جوان نوزده ساله‌ خوزستانی که سال ۴۱ پشت میکروفن استودیو مولن‌روژ نشست، روزگاری یکی از پیشکسوتان دوبله ایران شود. عباس نباتی در تیر ماه همان سال پشت میز دوبله نشست و صدایش در فیلم «مادام کاملیا» در سینماهای ایران پخش شد.

تک‌نقش‌های نباتی همین طور ادامه داشت تا این که بعد از چند سال او به یکی از حرفه‌ای‌های دوبله در ایران شناخته شد.

حالا او هم مدیر دوبلاژ بود و هم جای خیلی از شخصیت‌های کارتونی حرف می‌زد. از ژنرال ای‌کیو‌سان گرفته تا بل در «بل و سباستین» .

● بهرام زند؛ متولد: ۱۳۲۳ / شروع حرفه‌ای دوبله: ۱۳۴۴

اگر یک بعدازظهر پاییزی در تاکسی لم داده‌اید و در ترافیک به خیابان باران زده زل زده‌اید، بعد یک دفعه صدای «ناوارو» را از صندلی جلو می‌شنوید که در گوشی تلفن فهرست خریدش را مرور می‌کند، هیچ تعجب نکنید. صاحب صدا بهرام زند است که حدود پنجاه سالی است پشت میز دوبله می‌نشیند و به شخصیت‌های سینمایی و تلویزیونی جان می‌دهد. زند که سابقه بازی در «کوچک جنگی» را هم دارد، در خیلی از سریال‌های ایرانی حرف زده است. سریال‌هایی مثل امام علی(ع) و مدار صفر درجه که طرفداران زیادی هم داشت.