پاکستان و چشم انداز تحولات سیاسی آتی تهران

تحولات سیاسی پاکستان با توافق های اخیر پرویز مشرف و بی نظیر بوتو برای تقسیم قدرت و همچنین بازگشت مجدد نواز شریف به صحنه سیاسی این کشور, وارد مرحله دیگری شده است که بطور قطع با انتخابات آتی ریاست جمهوری و پارلمانی در پاکستان مرتبط است

تحولات سیاسی پاکستان با توافق‌های اخیر پرویز مشرف و بی‌نظیر بوتو برای تقسیم قدرت و همچنین بازگشت مجدد نواز شریف به صحنه سیاسی‌این کشور، وارد مرحله دیگری شده است که بطور قطع با انتخابات آتی ریاست جمهوری و پارلمانی در پاکستان مرتبط است .

انتخابات ریاست جمهوری پاکستان‌اکتبرآینده و انتخابات مجلس قانونگذاری این کشور اواخر سال جاری برگزار می‌شود که برای رییس جمهوری فعلی پاکستان یعنی پرویز مشرف بسیار حیاتی خواهد بود.

محمد نواز شریف که رهبری حزب مسلم لیگ (شاخه نواز) را برعهده دارد ، در سال ‪ ۱۹۹۰‬میلادی برای نخستین بار به نخست وزیری پاکستان رسید و اولین دوره نخست وزیری‌اش تا سال ‪ ۱۹۹۳‬ادامه یافت اما در ماه آوریل آن سال، رییس جمهور وقت دستور انحلال مجلس و برکناری رییس دولت را به اتهام فساد مالی صادر کرد.

اما دیوان عالی پاکستان حکم رییس جمهوری را غیرقانونی و ملغی اعلام کرد و حکم به از سرگیری فعالیت مجلس و ابقای نخست وزیر داد.

در ماه ژوئیه همان سال، نواز شریف همراه با رییس جمهور وقت از سمتهای خود کناره‌گیری کردند و در انتخاباتی که در پی آن برگزار شد، حزب مردم به رهبری بی‌نظیر بوتو توانست قدرت را در دست بگیرد اما خانم بوتو در سال ‪ ۱۹۹۷‬به دستور رییس جمهور وقت از کار برکنار و نواز شریف به جای او منصوب شد و تا سال ‪ ۱۹۹۹‬در این سمت باقی ماند.

دراکتبر سال ‪ ،۱۹۹۹‬ژنرال پرویز مشرف، رییس ستاد ارتش، نخست وزیر را به توطئه قتل خود متهم و باکودتای بدون خونریزی برکنار کرد و قدرت را در دست گرفت.

اواخر ماه ژوئیه هم گزارش‌هایی در مورد تماس نمایندگان بی‌نظیر بوتو، که در خارج از پاکستان در تبعید بسر می‌برد، با نمایندگان ژنرال پرویز مشرف به منظور همکاری احتمالی دو طرف انتشار یافت.

خانم بوتو در سال ‪ ۱۹۹۹‬در حالی که دولت پاکستان در صدد بازداشت وی به اتهام فساد مالی بود،از پاکستان خارج شد و در سالهای اخیر در بریتانیا اقامت داشته است.

وی تاکید کرده‌است که در صورت کناره‌گیری پرویز مشرف از سمت ریاست ستاد ارتش از وی در انتخابات ریاست جمهوری حمایت خواهد کرد.

پرویز مشرف علاوه برتصدی پست ریاست جمهوری، ریاست ستاد کل ارتش پاکستان را نیز برعهده دارد. این درحالیست که وی برای کناره‌گیری از یکی از دو پست خود به شدت تحت فشار احزاب و گروه‌های سیاسی مذهبی قرار دارد.

طبق قانون اساسی پاکستان رییس جمهور از سوی مجمعی متشکل از نمایندگان مجالس نمایندگان و سنا و چهار مجلس ایالتی انتخاب می‌شود.

● ارزیابی :

به نظر می‌رسد پرویز مشرف که روزهای دشواری را برای بازگرداندن نظم و آرامش به این کشور و راندن بقایای گروه‌های افراطی چون القاعده و طالبان پشت سر گذاشته است ، برای تحکیم جایگاه خود و عبور از بحران‌های سیاسی و مخالفان قدرتمند مذهبی‌اش تلاش می‌کند و از اینکه دست دوستی به سوی دشمنان خود مانند بی‌نظیر بوتو نخست وزیر سابق این کشور دراز کند،اجتناب نمی‌کند.

همچنین همکاری نزدیک مشرف با آمریکا و نقض حریم هوایی و زمینی و حاکمیت ملی پاکستان ازسوی واشنگتن باعث شده‌است تاموقعیت وی درعرصه سیاسی پاکستان تا حدی تضعیف شود.

حادثه مسجد لعل در اسلام آباد و همچنین اعتراض گسترده وکلا به اخراج قاضی کل این کشور، ژنرال مشرف رابا مشکلات امنیتی و یک وضعیت ناپایدار سیاسی مواجه کرد که در نهایت وی را به ایجاد ائتلاف با برخی گروههای با نفوذ در ساختار سیاسی پاکستان به‌خصوص حزب مردم و جماعت اسلامی، ترغیب کرد.

به نظر شماری از تحلیلگران منطقه‌ای ، اقدام مشرف در دعوت از بوتو برای حضور در ساختار قدرت در عین حل بحران موجود ، می‌تواند موقعیت مشرف را با چالش‌های دیگری روبه رو کند.

مشرف هرچند ممکن است جناح میانه روها مانند سکولارها و لیبرال‌ها را راضی کند اما ممکن است با تحریک مخالفان مذهبی دولت مواجه شود که این مساله می‌تواند موقعیت او را متزلزل کند.

در شرایط فعلی به نظر می‌رسد مشرف دوستی و توافق با گروهها و احزاب میانه رو را انتخاب کرده و ترجیح می‌دهد با نزدیک شدن به لیبرال‌ها بلوک قدرتمندی برای خود تدارک ببیند.

البته باید تاکید کرد که این توافق بیش از آنکه ناشی از قرابت فکری دو طرف باشد به فضای سیاسی فعلی پاکستان مرتبط است .

فشار داخلی و خارجی برای برگزاری انتخابات آزاد در پاکستان و موانع قانونی مشرف برای باقی ماندن در پست ریاست جمهوری و همچنین فشار مضاعف گروههای تندرو و افراطی علیه دولت پاکستان، بطور قطع مشرف را برای ایجاد ائتلاف با طردشدگان سیاسی مجاب کرده است.

بوتو پس از سال‌ها تبعید، تنها راه بازگشت به قدرت را در توافق با مشرف، به عنوان حاکم مطلق کشور می‌داند و از هر راه‌حلی که حتی به نحوی حداقلی از قدرت را به او و حزبش منتقل کند، استقبال می‌کند.

مشرف هم که در گذر زمان پایگاه خود را مستحکم‌تر کرده و هراسی از رقبایی چون بوتو ندارد، ترجیح می‌دهد با حضور لیبرال‌ها و سکولارها نه‌تنها وجهه‌ای بهتر برای دولت خود تدارک ببیند بلکه با قدرتی بیشتر به مصاف تندرویان و افراطیون برود.

ازسویی دیگر نگاه جدید مشرف به‌قدرت ازسوی دوستان و حامیان غربی پاکستان هم مورد استقبال قرار گرفته است.

به نظر حامیان غربی پاکستان محبوبیت ژنرال مشرف بسیار کاهش یافته است و این نگرانی در دولت وجود دارد که تلاش‌های او برای حفظ قدرت برای دوره‌ای دیگر با چالش‌های قانونی مواجه شود بنابراین او را برای تقسیم قدرت تشویق می کنند.

در همین ارتباط روزنامه نیویورک تایمز هفته گذشته نوشت که‌آمریکا خواهان کنار رفتن مشرف از قدرت نیست اما به رییس جمهور پاکستان فشار می‌آورد تا او قدرت را با بی‌نظیر بوتو تقسیم کند.

بر اساس گزارش این روزنامه آمریکایی ، بوش در حال فشار آوردن به مشرف است تا رییس جمهور پاکستان قدرت را با مخالف دیرینه خود، "بی نظیر بوتو" تقسیم کند . هدف بوش از وارد کردن این فشارها برمشرف، بهبود وضعیت متزلزل مشرف در پاکستان است.

ملاقات ماه گذشته مشرف و بوتو که بدون اطلاع قبلی درابوظبی برگزار شد، در راستای فشارهای آمریکا بر رییس جمهوری پاکستان انجام گرفت و این در حالی است که مخالفان نزدیکی مشرف با بوتو معتقدند ضررهای تقسیم قدرت با نخست وزیر سابق پاکستان بسیار بیشتر از فایده‌های آن است.

به هر حال تقسیم قدرت در پاکستان در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی برای مشرف می‌تواند دو پیامد داشته باشد:یکی کنترل فضای سیاسی کشور و تقویت قدرت برای برخورد با گروههای افراطی و تندرو و دیگری کاهش فشار از سوی گروههای مخالف میانه رو .

به باور غربی‌ها مستحکم شدن پایه‌های قدرت مشرف می‌تواند او را در برخورد با این گروه‌های افراطی مصمم‌تر نماید.

همچنین حضور سیاستمدارانی معتدل، میانه‌رو و لیبرال می‌تواند به تعدیل رفتارهای حکومت و کاهش تنش‌هایی که گاه در اثر سیاست‌های دولت در منطقه بوجود می‌آید، پاکستان را برای ایفای نقش متحد منطقه‌ای آمریکا و غرب آماده کند.

به نظر تحلیلگران منطقه‌ای ، تقسیم قدرت در بهبود اوضاع در پاکستان کمک زیادی خواهد کرد وحتی ممکن‌است این تقسیم قدرت به آشوب‌های موجود در مناطق قبیله‌نشین پاکستان نیز خاتمه دهد.

در شرایط فعلی انتخابات آتی پاکستان برای بسیاری از دولتهای غربی دارای اهمیت است و آنها امیدوارهستند مشرف در قدرت باقی بماند.

آنچه از شواهد بر می‌آید این است که مشرف نمی‌تواند در آینده حاکم مطلق درپاکستان باشد وباید برای حفظ قدرت ، میوه تلخ (تقسیم قدرت با مخالفان میانه رو ) را تناول کند.

احمد فراهانی