تاثیر بارداری بر حس بویایی

چرا خانم های باردار به برخی بوها حساس ترند

حس بویایی به ما اطلاعاتی در مورد محیط اطراف می‌دهد، از خطرهای شیمیایی و غذای فاسدشده آگاهمان می‌کند و حتی گاهی باعث به‌وجود آمدن ارتباط عاطفی با جنس مخالف یا بین مادر و فرزند می‌شود...

در مورد تغییرات حس بویایی در بارداری چه می دانید؟ بیایید چند مطالعه را با هم بررسی کنیم.

مطالعه‌هایی که در سال‌های ۱۹۷۸ و ۱۹۹۴ روی جمعیت قابل‌توجهی از افراد آمریکایی انجام شد (به ترتیب ۲/۱ میلیون و ۴۲ هزار نفر)، نشان داد حس بویایی با افزایش سن کاهش می‌یابد همچنین بویایی در خانم‌ها بهتر از آقایان است.

اخیرا نتایج مطالعه جدید و جالبی روی جمعیت۲۵۰ میلیون نفری اسپانیا منتشر شده که در آن روی مشخصات حس بویایی نسبت به ۴ بوی مختلف (گل رز، موز، عطر و گاز طبیعی) تحقیق شده است. برای بررسی حس بویایی، از شرکت‌کنندگان در مورد اینکه آیا می‌دانند بویی که حس می‌کنند (تشخیص بو) چیست (حافظه بو) و نام بوی موردنظر (تشخیص نوع بو) سوال شد. نتایج نشان داد تشخیص وجود بو و نوع آن تا ۶۰ سالگی افزایش و پس از آن کاهش می‌یابد. جالب آنکه زنان نسبت به مردان در هر ۳ سوال نمره‌های بهتری گرفتند. این مطالعه ثابت کرد عادت ماهیانه تاثیری بر حس بویایی زنان ندارد ولی در بارداری تشخیص بو کاهش می‌یابد و سیگاری بودن یا قرارگرفتن در معرض مداوم بوهای مضر حس بویایی را کاهش می‌دهد.

تغییرات حس بویایی در بارداری احتمالا بیشتر به تغییرات حساسیت مخاط بینی مربوط است و ربطی به تغییر واقعی درک بو ندارد ولی این مطالعه نشان می‌دهد زنان طی بارداری در معرض کاهش تشخیص وجود بو و حافظه بویایی هستند ولی این نتایج در مطالعه‌های دیگر ثابت نشده است.

● در ۳ ماهه اول خانم‌های باردار بوها را با شدت بیشتری حس می‏کنند

نتایج یک مطالعه دیگر که فقط حس بویایی زنان باردار را با زنان تازه زایمان کرده‌ و زنان غیرباردار مقایسه کرده است، نشان می‌دهد طبق اظهارات خانم‌های باردار، دوسوم آنها حس بویایی قوی‌تری دارند. در یک‌سوم حس بویایی تغییری نمی‌کند و در تعداد بسیار کمی این حس ضعیف‌تر می‌شود ولی وقتی این اظهارات در مطالعه بررسی قرار شد، مشخص شد زنان باردار در تشخیص بو بهتر از افراد غیرباردار نیستند ولی به نظر می‌رسد به‌خصوص در ۳ ماهه اول، بوها را با شدت بیشتری نسبت به خانم‌های غیرباردار احساس می‌کنند و بوها برایشان ناخوشایند‌تر از افراد غیرباردار است. با پیشرفت بارداری و در ۳ ماهه سوم، خانم‌های باردار احساس خوشایندی‌تری نسبت به برخی بوها مثل بوی میوه‌ها پیدا می‌کنند. به نظر می‌رسد اثر بارداری بر حس بویایی در ۳ ماهه اول شدیدتر است ولی ظاهرا این تغییر تاثیری بر رفتار خانم‌های باردار ندارد. هرچند خانم‌های باردار در تشخیص وجود بو بهتر از دیگر خانم‌ها نیستند ولی نوع بو را بهتر از آنها می‌توانند تشخیص بدهند. بیشتر خانم‌های باردار به‌خصوص در ۳ ماهه اول می‌توانند به‌طور مشخص بوهایی را نام ببرند که برایشان ناخوشایند‌تر یا گاه خوشایندتر از زمان غیربارداری است.

● عوامل موثر بر تغییرات حس بویایی در بارداری

هر چند نتایج مطالعه‌های مختلف با هم در تضاد است ولی مطالعه‌های بزرگ‌تر نشان می‌دهد که بارداری بر حس بویایی تاثیر دارد و در

۳ ماهه‌های مختلف بارداری نیز تغییرات متفاوتی پیدا می‌کند. در مورد نوع بویی که خانم‌های باردار به آن حساسیت بیشتری گزارش می‌کنند، اتفاق‌نظر وجود ندارد زیرا افراد مختلف به بوهای متفاوت حساسیت بیش از حد دارند. تقریبا تمام خانم‌های باردار در ۳ ماهه اول بارداری بوی مضری مثل بوی گاز طبیعی را بدتر از گذشته وصف می‌کنند و برایشان ناخوشایندتر است. به هرحال چون پاسخ‌ خانم‌های باردار یک پاسخ شخصی است و امکان سنجش «خوشایندی» و «ناخوشایندی» با روش‌های عینی وجود ندارد، برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر در این مورد به مطالعه‌های بیشتری نیاز است.

● فواید تغییر حس بویایی در بارداری

یک سوال مهم این است که آیا این تغییر حس بویایی در بارداری به‌خصوص در ۳ ماهه اول، فوایدی برای خانم باردار و جنین وی از نظر دور ماندن از خطرها دارد یا نه.

در یک مطالعه نشان داده شده است زنان مبتلا به فقدان حس بویایی مادرزادی دچار تهوع و استفراغ بارداری نمی‌شوند. به هر حال ناخوشایندتر بودن بوی حداقل یک ماده مضر یعنی «گاز طبیعی» در ۳ ماهه اول بارداری به اثبات رسیده است که بی‌تردید باعث دوری گزیدن مادر از این خطر بالقوه برای جنین می‌شود. به نظر می‌رسد اثر بارداری بر حس بویایی یک مساله مهم است و اثر قابل‌توجهی بر سلامت زنان دارد. در واقع درک بهتر حس بویایی در دوران بارداری ممکن است باعث درک بهتر وضعیت تغذیه‌ای مادر شود که اثر مهمی بر سلامت جنین و تهوع و استفراغ بارداری خواهد داشت؛ موضوعی که حدود سه‌چهارم زنان باردار را درگیر می‌‌کند و ممکن است به تغییرات حس بویایی مادر مربوط باشد.

یک مساله مهم دیگر این است که خوشایندترشدن برخی بوها در اواخر بارداری مثل بوی میوه‌ها می‌تواند باعث افزایش مصرف این مواد پر از ویتامین شود. امروزه اثبات شده است که حس چشایی جنین از زمان زندگی داخل رحمی تکامل می‌یابد. فرزندان مادرانی که طی بارداری و شیردهی به مقدار کافی میوه‌ مصرف می‌کنند، بعدها تمایل بیشتری به مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها دارند که آثار بسیار خوب آن بر سلامت کاملا مشخص است و همچنین میزان مصرف میوه‌ در بچه‌هایی که مادرانشان به مصرف میوه در دوران بارداری و شیردهی تمایل نداشته‌اند یا از شیرخشک تغذیه شده‌اند، پایین است و این ممکن است باعث بروز چاقی، دیابت و... در آنها شود.

دکتر سولماز پیری

متخصص زنان و زایمان و فوق‏تخصص طب مادر و جنین