همت و کار مضاعف در منابع دینی

بی تردید اساس پیروزی ها و کامروایی ها حاصل کار و تلاش انسانهاست و انسان های کم کار همواره محرومند، لذا قرآن کریم بهره انسان ها را با سعی و تلاش آنها متناسب می داند و می فرماید: …

بی تردید اساس پیروزی ها و کامروایی ها حاصل کار و تلاش انسانهاست و انسان های کم کار همواره محرومند، لذا قرآن کریم بهره انسان ها را با سعی و تلاش آنها متناسب می داند و می فرماید: «و این که برای انسان جز آنچه تلاش کرده بهره ای نیست»؛ نجم/.۳۹ در کنار کار و همت مضاعف داشتن تقوا و عمل صالح اثر مضاعف دارد، قرآن کریم در سوره طلاق ۲/۳ می فرماید: «کسی که تقوا را پیشه کند خداوند گشایشی برای او می دهد و از آنجا که گمان ندارد به او روزی می بخشد». طبیعتاً جوامع موفق، جوامع پرکار و دارای روحیه همکاری، تعاون و درستکاری هستند لذا در روایات اسلامی به مسأله کار و تلاش توأم با تقوا برای کسب روزی اهمیت فوق العاده داده شده است تا آنجا که امام صادق(ع) می فرماید: «کسی که برای خانواده خود تلاش می کند، مانند مجاهدان راه خداست»: (وسایل الشیعه ج ۱۲ ص ۴۳)، حتی دستور داده شده: مسلمانان صبح هر چه زودتر از خانه خارج شوند و دنبال تلاش برای زندگی بروند: (وسایل الشیعه ج ۱۲، ص ۵۰) و از جمله کسانی که دعایشان هرگز به اجابت نمی رسد کسانی هستند که تنی سالم دارند و گوشه خانه نشسته و تنها برای گشایش روزی دعا می کنند: (تفسیر نمونه، ج ۱۱، ص ۳۴۹)

بی شک کار و تلاش دل مردگی و سستی را دور، و نشاط می آفریند و باعث اشتغال سالم فکری و جسمی می شود، انسان های سیر، بی کار و بی دغدغه تبعات منفی برای جهان ایجاد می کنند. لذا پیشوایان دینی نیز همواره بر کار و تلاش تأکید می کردند و خود نمونه عملی در این زمینه بوده اند. اسلام هم اساس هرگونه بهره گیری مادی و معنوی را در سعی و کوشش مستمر می داند: (نجم/۳۹) پیشوایان اسلامی برای اینکه به دیگران سرمشقی بدهند در بسیاری از مواقع کارهای سخت و توان فرسا انجام می دادند، از چوپانی گرفته تا خیاطی، کشاورزی و ...

اگر مفهوم تضمین روزی از طرف خدا، نشستن در خانه و انتظار رسیدن روزی باشد پیامبران و امامان (ع) که از همه آشناتر به مفاهیم دینی هستند نباید این همه برای روزی تلاش می کردند: (تفسیر نمونه، ج ۹، ص۳۷)

اهمیت کار و تلاش از منظر روایات

امیرمؤمنان(ع) می فرمایند: «هنگامی که موجودات در آغاز با هم ازدواج کردند، تنبلی و ناتوانی با هم پیمان زوجیت بستند، و فرزندی از آنها به نام فقر متولد شد»: (وسایل الشیعه ج ۱۲، ص۳۸). در حدیث دیگری امام صادق(ع) می فرمایند: «در طلب روزی و نیازهای زندگی تنبلی نکنید، چرا که پدران و نیاکان ما به دنبال آن می دویدند و آن را طلب می کردند»: (وسایل الشیعه، ج ۱۲، ص۳۸).

امام صادق(ع) در مورد یکی از یاران خود به نام «عمربن مسلم» که تجارت و کار را ترک کرده بود و به عبادت رو آورده بود فرمود: «وای بر او، آیا نمی داند کسی که تلاش و طلب روزی را ترک گوید، دعایش مستجاب نمی شود»: (اصول کافی، ج ۵، ص ۸۴)، اما موسی بن جعفر نیز در این رابطه فرموده اند: «خداوند بنده پرخواب را مبغوض می شمرد، خداوند انسان بی کار را دشمن می دارد»: (وسایل الشیعه، ج ۱۲، ص۳۷).

پیامبر مکرم اسلام نیز در کار و تلاش شایسته تأکید کرده و می فرمایند: «خدا تلاش و کوشش را بر شما مقرر فرمود، پس در زندگی بکوشید» و در جای دیگر فرمود: «هراس انگیزترین چیزی که بر جامعه خود می ترسم، بلای شکمبارگی، پرخوابی، بیکارگی و کم باوری دینی است» و باز می فرمایند: «هنگامی که یکی از شما کاری انجام می دهد باید آن را به صورت شایسته و درست انجام دهد»: (نهج الفصاحه)

بدین ترتیب ملاحظه می شود علی رغم تأکیدات دین اسلام بر مقوله کار و تلاش جدی جامعه ما فاصله زیادی با این تعالیم دارد و علی رغم جهش های بلند برای تبدیل شدن به یک الگوی بی نقص، مسیر طولانی در پیش دارد، متأسفانه میزان کار مفید در کشور به کمتر از نصف در مقایسه با کشورهای پیشرفته می رسد درحالیکه تعالیم دینی ما راهکارهای لازم را مشخص نموده، لکن امید است با رهنمودهای حکیمانه مقام معظم رهبری و توجه مردم و مسئولین این موانع از بین بروند.

محمد جواد یاری