جایگاه ایران در عرصه اقتصاد جهانی

ایران چهارمین تولیدکننده نفت در جهان و دومین تولیدکننده اوپکی نفت است این کشور در هر سال ۵ درصد از تولید نفت جهان را دارد و ذخایر این کشور تا ۹۸ سال دیگر تامین کننده نفت جهانی است این در حالی است که کشف ذخایر نفتی جدید می تواند تولید توان تولیدی این کشور را بیشتر نماید

ایران یکی از مطرح‌ترین کشورهای جهان از لحاظ حجم ذخایر تایید شده نفتی است. این کشور در منطقه‌ای واقع شده که دارای ذخایر غنی انرژی است. واقع شدن ایران در خاورمیانه و وجود ذخایر غنی نفت و گاز در این منطقه یکی از مسائل با اهمیتی است که باید درمقایسه وضعیت اقتصادی ایران با دیگر کشورهای جهان مدنظر قرار گیرد. خاورمیانه ۶۶ درصد از ذخایر گازی جهان را در خود جای داده است و در میان کشورهای این منطقه ایران سومین جایگاه را دارد. حجم ذخایر تایید شده گازی در ایران معادل ۱۰۵میلیارد مترمکعب است و روزانه ۹/۳ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند. ذخایر ایران در زمره ذخایر جوان خاورمیانه است. آمارها حکایت از عمر ۷۴ ساله ذخایر ایران دارد که در مقایسه با دیگر کشورهای خاورمیانه عمر کوتاهی محسوب می‌شود.

● نفت

ایران چهارمین تولیدکننده نفت در جهان و دومین تولیدکننده اوپکی نفت است. این کشور در هر سال ۵ درصد از تولید نفت جهان را دارد و ذخایر این کشور تا ۹۸ سال دیگر تامین‌کننده نفت جهانی است. این در حالی است که کشف ذخایر نفتی جدید می‌تواند تولید توان تولیدی این کشور را بیشتر نماید.

این کشور در سال ۱۹۷۴ میلادی تولید نفت خود را به ۶ میلیون بشکه در روز رسانید ولی از سال ۱۹۷۹ میلادی و نا‌آرامی‌های کشور در اثر وقوع انقلاب و سپس جنگ با عراق نتوانست این سطح تولید را ادامه دهد. هم اکنون کشور ایران نیازمند تکنولوژی بالاتر و سرمایه‌گذاری بیشتر برای استخراج حوزه‌های نفتی است و اگر این سرمایه و تکنولوژی را دریافت نکند تا سال‌های آینده تولید نفت این کشور کاهش می‌یابد.

طبق آمارهای موجود، ایران سومین کشور خاورمیانه و جهان از نظر بزرگی ذخایر تایید شده گازی است و ۱۴ درصد از کل ذخایر جهان را در خود جای داده است. در گزارش‌های اخیر حجم ذخایر تایید شده گازی عراق ۱/۱۱ درصد از کل ذخایر جهان و حجم ذخایر عربستان‌سعودی معادل ۲۵درصد از ذخایر جهانی است.

صندوق بین‌المللی پول در گزارش اخیر خود کشورهای مطرح نفتی جهان را از نظر حجم ذخایر نفتی، میزان تولید و عمر ذخایر نفتی طبقه‌بندی کرده است.

● گاز طبیعی

ایران ۹۷۴ هزار میلیارد فوت مکعب ذخیره تایید شده گاز طبیعی دارد. به موجب این حجم از ذخایر گاز طبیعی، ایران رتبه دوم را در دنیا به خود اختصاص داده است.

آمارها نشان می‌دهد ۶۲ درصد از ذخایر گاز طبیعی ایران در مناطقی است که هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. برخی بر این باورند فعالیت‌های اکتشافی و استخراجی کافی روی این مناطق انجام نشده و دلیل این هم ناتوانی این کشور در استفاده از فن‌آوری‌های روز دنیا در این صنعت است. از طرف دیگر تحریم‌های اخیر ایران سبب شد تا شمار زیادی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری اروپایی و آمریکایی از ایران خارج شوند و حجم زیادی از سرمایه‌هایی که به همراه این شرکت‌ها وارد ایران می‌شد به کشورمان وارد نشود. سازمان اطلاعات انرژی میزان تولید و مصرف گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۰۶ میلادی را ۶/۳ میلیارد فوت مکعب در روز اعلام کرده است. این در حالی است که تولید گاز طبیعی در ایران در سال‌های گذشته سیر فزاینده داشته است.

● تورم

در روزهای اخیر مهم‌ترین مشکل اقتصادی مردم ایران مشکل نرخ فزآینده تورم است. دیپلماسی ایرانی در این مورد نوشت: در این روزها نه‌تنها قیمت مسکن به عنوان اولین نیاز انسان سیر فزآینده داشته است بلکه قیمت موادغذایی به خصوص برنج و گندم که غذای اصلی مردم ایران است نیز با سرعت بالای افزایش یافت و این مسئله سبب شد تا فشار زیادی به زندگی مردم وارد شود. هم اکنون شمار زیادی از مردم ایران تحت فشارهای سنگین اقتصادی هستند و با توجه به سیر فزاینده قیمت‌ها در سال جاری انتظار می‌رود بر شمار افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند اضافه شود. در این میان در مورد دلایل افزایش تورم در ایران سخنان متفاوتی گفته می‌شود. برخی دلیل رشد تورم در ایران را افزایش قیمت‌ها در سطح جهان و بحران اقتصادی دنیا می‌دانند. اگرچه رشد تورم جهانی روی اقتصاد ایران تاثیر دارد و ارتقای قیمت کالاها در کشورهای مختلف به خصوص اقتصادهای بزرگی همچون آمریکا و اروپا سبب افزایش قیمت در ایران نیز می‌شود. از آغاز سال جدید در ایران تورم بیشتر از قبل وارد زندگی مردم شد. در مورد نرخ واقعی تورم در ایران اختلاف‌نظرهای زیادی میان کارشناسان وجود دارد. بانک مرکزی ایران تورم در ماه فروردین سال ۱۳۸۷ شمسی را برابر با ۲۱ درصد اعلام کرد در حالی که برخی دیگر از کارشناسان اذعان داشتند با سیاست‌های کارآمد اقتصادی دولت، تورمی که می‌توانست ۳۹درصد باشد به کمتر از ۲۸درصد رسید.

ایران از نظر بزرگی تورم رتبه هفتم را دارد. این کشور در طبقه‌بندی جدید صندوق بین‌المللی پول در میان ۱۸۰ کشور جهان هفتمین کشور دارنده نرخ تورم بالا اعلام شده است. این در حالی است که تورم در نظر گرفته شده در این مطالعه تورم رسمی اعلام شده توسط بانک مرکزی ایران در اوائل سال گذشته میلادی بوده است. به عبارت بهتر در این مطالعه نرخ تورم ایران ۸/۱۵ درصد در نظر گرفته شده است در حالی که طبق آمارهای رسمی دولت در انتهای سال ۱۳۸۷ هجری شمسی نرخ تورم کشورمان در سال مورد بررسی ۱۹ درصد و در فروردین سال جدید به بیشتر از ۲۰ درصد رسید.

● تولید ناخالص داخلی

تولید ناخالص داخلی که ارزش کالاها و خدمات نهایی تولید شده در یک کشور است معیار مناسبی برای مقایسه بزرگی اقتصادی کشورهای مختلف محسوب می‌شود. برای محاسبه این معیار با اهمیت اقتصادی راه‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آنها محاسبه بر مبنای برابری قدرت خرید (ppp) یا purchasing power parity است. در این روش که مناسب‌ترین روش برای مقایسه اقتصاد کشورها محسوب می‌شود قدرت خرید کشورهای مختلف با یکدیگر مقایسه می‌شود و تنها نرخ برابری ارز واحد سنجش نیست.

برای تفهیم بهتر این روش به این مثال توجه کنید: فرض کنید در آمریکا خرید یک ساندویچ همبرگر ۳ دلار هزینه داشته باشد در حالی‌که در کشوری مثل ایران برای خرید این ساندویچ باید ۴۰۰۰ تومان پرداخت شود. در این صورت نرخ برابری پول ایران در برابر دلار با همین نسبت سنجیده می‌شود یعنی ۳ دلار معادل ۴ هزار تومان و با همین معیار نیز قیمت مابقی کالاها سنجیده شده و در محاسبه تولید ناخالص داخلی لحاظ می‌شود. این در حالی ‌است که نرخ برابری ارز در ایران حدود ۹۲۰ تومان است. با مقایسه این ارقام به راحتی تفاوت محاسبه تولید ناخالص داخلی بر مبنای نرخ رسمی برابری ارز و برابری قدرت خرید مشخص می‌شود. دیپلماسی ایرانی در این مورد نوشته است: صندوق بین‌المللی پول در گزارش اخیر خود کشورهای مختلف جهان را از لحاظ تولید ناخالص داخلی طبقه‌بندی کرده است. طبق این گزارش ایران از نظر بزرگی تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۰۷ میلادی هجدهمین کشور جهان بوده است و تولید ناخالص داخلی این کشور بر مبنای برابری قدرت خرید معادل ۷۵۲ میلیارد و ۹۶۷ میلیون دلار آمریکا برآورد شده است. شایان ذکر است در این برآورد نرخ تورم ایران ۱۵درصد در نظر گرفته شده است زیرا این نرخ رقمی بود که در اواسط سال گذشته بانک مرکزی ایران اعلام کرد. با توجه به رشد قیمت‌ها در سال جاری بدون شک تولید ناخالص داخلی ایران بر مبنای برابری قدرت خرید کمتر خواهد بود. صندوق بین‌المللی پول تولید ناخالص داخلی سرانه ایران را ۱۰۶۲۲ دلار در هر سال برآورد کرده است. در این طبقه‌بندی ایران هفتادویکمین کشور جهان است. اولین کشور این فهرست کشور قطر است و درآمد سرانه مردم این سرزمین سالانه ۸۰۸۷۵ دلار آمریکاست. شایان ذکر است بانک جهانی تولید ناخالص داخلی سرانه ایران را ۶۵۰۰ دلار در سال اعلام کرده است.

تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا ۲۲ درصد و آمریکا ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل داده است. طبق این طبقه‌بندی کشورهای آمریکا، چین، ژاپن، هند و آلمان پنج کشوری هستند که بیشترین تولید ناخالص داخلی را دارند. مجموع تولید ناخالص داخلی این کشورها در سال ۲۰۰۷ میلادی برابر با ۳۰ تریلیارد و ۹۲۳ میلیارد و ۲۳۰ میلیون دلار آمریکا بود و ۴۷ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می‌داد. دومین اقتصاد بزرگ جهان کشور چین است ولی بزرگی اقتصادش معادل ۵۰ درصد از اقتصاد آمریکا است و همین مسئله تبدیل شدن اقتصاد چین به یک ابر قدرت اقتصاد جهان را به آینده‌ای نسبتا دور موکول کرده است. آخرین اقتصاد جهان از نظر تولید ناخالص داخلی کشور میانمار است که درگیری‌های سال‌های اخیر نیز به تضعیف اقتصاد آن دامن زده است.