همه مادران تلویزیون

بازیگران زنی که نقش مادر را در سریال ها ماندگار کردند

بسیاری تصور می‌کنند بازی کردن نقش «مادر» در سینما و تلویزیون ساده‌ترین کاری است که هر بازیگر زنی از عهده آن برمی‌آید. مرور بازی‌های درخشان هشت مادر در سینما و تلویزیون خود گویای همه چیز است. مادر یکی از کلیدی‌ترین نقش‌هایی است که در سینمای ایران دارای تاثیرگذاری فراوانی است. معمولا اینگونه نقش‌ها بر عهده بازیگران توانایی سپرده می‌شود که علاوه بر قابلیت‌های بازیگری، دردها و رنج‌های مادرانه در چهره‌شان نمایان باشد. سینمای ایران و تلویزیون در دهه ۶۰ بیشترین تمرکزش را بر به تصویر کشیدن کانون خانواده گذاشت. اگرچه در آن سال‌ها کارگردان‌ها آزمون و خطای بسیاری در انتخاب مضامین داشتند اما به خاطر نوع روایت ژانرهای مختلف سینمایی قبل از انقلاب، تا مدت‌ها خانواده و مادر، مهم‌ترین نقش را در سینما و تلویزیون داشت.

● به یادماندنی‌ترین مادر

بی‌تردید علی حاتمی به یادماندنی‌ترین تصویر از زن ایرانی را با فیلم «مادر» در سینمای ایران به یادگار گذاشت. رقیه چهره آزاد در این فیلم هر آنچه از مادر در دهه ۶۰ در ذهن داشتیم، پاک کرد و با بازی قدرتمند خود به خیلی‌ها یادآوری کرد، مادر علاوه بر همه آنچه تا به اینجا بوده است، می‌تواند ستون خانواده هم باشد. در این فیلم حاتمی را می‌توان به خاطر پایبندی و حفظ اصالت‌های ایرانی‌اش تحسین کرد. فیلمی که بارها روی آنتن رفت.علی حاتمی در «مادر» تصویری ایرانی و ملی از نقش زن و مادر در خانواده ارائه می‌دهد. این تصویر دوست‌داشتنی و خاطره‌انگیز را دیگر در سینمای ایران نمی‌بینیم. نگاهی که سالم، شریف و در عین حال انسانی و عاطفی است و در بازی ماه طلعت و ماه منیر نیز، دیده می‌شود.

● خیر آبادی مادر سینمای ایران

مادر سینمای ایران مناسب‌ترین عبارتی است که می‌توان برای حمیده خیرآبادی به کار برد. او در طول ۵۰ سال عمر حرفه‌ای خود در بیش از ۶۰ فیلم سینمایی و مجموعه تلویزیونی نقش آفرینی کرد که در بیش از ۹۰ درصد این فیلم‌ها خیرآبادی نقش مادری مهربان و دوست داشتنی را بازی می‌کرد. بر خلاف بازیگرانی چون جمیله شیخی و رقیه چهره آزاد، خیرآبادی زنی سر به راه و در عین حال واسط خوبی برای حفظ و برقراری ارتباط میان فرزندان و پدر خانواده بود. به یادماندنی‌ترین بازی خیرآبادی که تا امروز در ذهن بسیاری از مخاطبان جا خوش کرده است، مجموعه «پدرسالار» است. خیرآبادی در این مجموعه با درک درستی از کج فهمی‌های جامعه از روابط عروس و مادر شوهر و مشکلات آنها، تصویر پیشین را بر هم زد و تصویر دیگری ساخت. بازی او در کنار محمدعلی کشاورز و صبوری او در رفع مشکلات در این مجموعه بیش از دیگر آثارش بود.

● علو،مادر مختار

مرور کارنامه کاری ژاله علو گویای این است که او در ارائه تصویری معصوم و نجیب از زن ایرانی مهارت فراوان داشته است. اگرچه علو علاوه بر بازیگری هنر دوبله را هم پیگیری کرده اما تطبیق صدا و تصویر او برای مخاطب تا امروز ماندنی‌تر بوده است.در بسیاری از روایات آمده که مادر مختار در تصمیم او برای قیام و عملی شدن آن نقش کلیدی داشته است. حالا در مجموعه «مختارنامه» این مهم بر ژاله علو سپرده شده است و او در مجموعه‌ای تاریخی علاوه بر کنترل احساسات مادر باید فرزندش را برای خونخواهی حسین بن علی تشویق کند. علو تا به اینجا توانسته است در میان بازیگران مختلف مجموعه «مختارنامه» بدرخشد و انتخاب میرباقری برای ثبت چهره‌ای از مادری مقاوم درست از کار درآمده است.

● قاسمی مادر ماندگار

ثریا قاسمی هم تقریبا دنباله رو مادر بود. او که بی‌شباهت به حمیده خیرآبادی نیست، در تمام آثار سینمایی و تلویزیونی مادر بوده است. البته تصویر قاسمی از مادر در مجموعه‌های تلویزیونی به مراتب ماندگارتر از فیلم‌های سینمایی اوست. یکی از مجموعه‌هایی که وی در آن حضور داشت، «درپناه تو» بود. قاسمی در این فیلم مادر حسن جوهرچی (محمد) بود. نحوه ارتباط او با محمد و ادای اسم محمد به شیوه‌ای خاص باعث شده بود تا مدت‌ها این نوع بیان سر زبان‌ها بیفتد. اما دو مجموعه «شب دهم» و «او یک فرشته بود» از دیگر مجموعه‌هایی بود که قاسمی در آنها متفاوت و واقعی ظاهر شد. «شب دهم» با اقبال عمومی مواجه شد و یکی از دلایل این موفقیت بازی متقابل ثریا قاسمی و حسین یاری بود. ثریا قاسمی در مقام مادر بیشتر مواقع با زبان حیدر خوش مرام با فرزندش صحبت می‌کرد و درک متقابلی از حیدر و فرهنگی که در آن رشد کرده بود، داشت. قاسمی در «او یک فرشته بود» نیز اوج صبوری و ایثار یک مادر را نشان داد.

● معتمد آریا و مهر یک مادر

«مهر مادری» به تنهایی برای فاطمه معتمد آریا کافی بود تا بتواند خودش را به عنوان مادر در سینمای ایران ثبت کند. او در این فیلم تصویری از مادر، اما نه صرفا مادری ایرانی، معتمدآریا در «مهر مادری» تصویری جهانی از مادر را نشان می‌دهد و این دقیقا همان چیزی است که کمال تبریزی در مقام کارگردان می‌خواست.

از دو مجموعه «زیر تیغ» و «آشپزباشی» می‌توان به عنوان آثار شاخص معتمد آریا در تلویزیون نام برد. او در هر دو این مجموعه‌ها مادری را خلق کرد که با همه مشکلات خود باید به خاطر مادر بودن و مسئولیت خانواده نمی‌شکست و همین کشمکش‌های او در «زیر تیغ» به یک نحو و در «آشپزباشی» به نحوی دیگر نشان داد تصویر درستی از نقش مادر دارد.

● مهین ترابی با احساسات زنانه

مهرانه مهین ترابی با مجموعه «خانه سبز» نشان داد مادر بودن احساس زنانه‌ای است که نیاز چندانی به تجربه کردن ندارد. او در این مجموعه تلویزیونی در کنار مادر سینمای ایران، حمیده خیرآبادی و اکرم محمدی بیشترین بار این مجموعه را بر عهده داشتند.

مهین ترابی «خانه سبز» تعادلی میان فرزند و همسر خود رعایت می‌کرد و تصویر درستی از ارتباط زن با همسر و فرزند نشان می‌داد. نشان دادن تصویر مادر در مجموعه «خانه سبز» و اهمیت این نقش برای عوامل مجموعه حساب شده و قابل لمس بود. چراکه سه نسل از مادران ایرانی با دغدغه‌های مشترک، در این مجموعه روایت می‌شدند.

● آدینه و دردهای مادر

«زیر پوست شهر» با وجود کنار زدن لایه‌های جامعه و نمایاندن کاستی‌ها زیر لنز دوربین، پرده از چهره مادرانی برداشت که به معنای واقعی کلمه صورت خود را با سیلی سرخ می‌کنند. گلاب آدینه، در این میان به خوبی توانست این نقش را ایفا کند و چنین وظیفه‌ای را بر عهده بگیرد. آدینه در این فیلم تمام تلاشش را کرد تا دردهای یک مادر را برای خود نگه دارد و هضم کند. خط‌های صورت آدینه و چهره معصوم او در این فیلم گویای همه چیز بود.

«میهمان مامان» تقریبا از جنس سینمای «زیر پوست شهر» است اما اینجا قرار است دردها را دید و خندید. آدینه در متفاوت‌ترین اثر مهرجویی باز هم نقش محوری را بازی می‌کرد. البته حسن پورشیرازی بازیگر مقابل او و مجموع بازیگران این فیلم هم آدینه را کامل می‌کردند اما او در این فیلم نشان داد در بحرانی‌ترین موقعیت‌ها تنها مادر می‌تواند تصمیم گیرنده و چاره ساز باشد.

● یزدانیان مادر یک فیلمساز

کیومرث پوراحمد به جز خلق شخصیتی به نام مجید، در «قصه‌های مجید» خدمت دیگری به سینمای ایران کرد و آن هم این بود که مادری مهربان را به سینمای ایران معرفی کرد. پروین دخت یزدانیان اگرچه به واسطه پسر به سینما و تلویزیون آمد اما نشان داد، بازیگری در خونش است. او در «قصه‌های مجید» مادربزرگی با دغدغه‌های یک مادر بود و این میزان حساسیت او به سرنوشت مجید، توجه مخاطب را جلب می‌کرد.

الهام نداف

روزنامه‌نگار