اسلام و شوخی های بجا و نابجا

در متون دینی و روایی، با برخورد به ظاهر متفاوت پیشوایان معصوم با مقوله مزاح مواجه می شویم. آن بزرگواران گاهی مزاح و شوخی را ستوده و به آن دستور داده اند و گاهی نکوهش کرده و مردم …

در متون دینی و روایی، با برخورد به ظاهر متفاوت پیشوایان معصوم با مقوله مزاح مواجه می شویم. آن بزرگواران گاهی مزاح و شوخی را ستوده و به آن دستور داده اند و گاهی نکوهش کرده و مردم را از آن بازداشته اند. در جایی که خود مزاح کرده اند و موجبات شادی اشخاصی را فراهم آورده اند و در جایی مؤمنان را از پیامدهای و بازتاب های منفی آن بر حذر داشته اند.

ستایش مزاح

رسول الله (ص): «المؤمنُ دعِبٌ لعِبٌ والمنافِقُ قطِبٌ غَضبٌ.» (تحف العقول، ص ۴۹). : «مؤمن شوخ و شنگ است و منافق ترشرو و خشمگین.».

امام صادق(ع): «ما مِن مُؤمنٍ الا و فیه دَعابَه، [قال الراوی:] قلتُ و ما الدِّعابهُٔ؟ قال المزاحُ.» (کافی، ج ۲، ص ۶۶۳).

"هیچ مؤمنی نیست جز اینکه در او دعابه هست راوی گفت: عرض کردم دعابه چیست؟ فرمود: شوخی.»

پیرزنی نزد پیامبر(ص) آمد حضرت به او فرمود: پیر به بهشت نمی رود. پیرزن گریست. حضرت فرمود: در آن روز تو پیر نخواهی بود. زیرا خدای متعال می فرماید: «ما آنان را پدید آورده ایم پدید آوردنی و ایشان را دوشیزه گردانیده ایم!» (واقعه: ۳۵-۳۶)

نکوهش مزاح

امام علی(ع): «هر چیزی را بذری است و بذر دشمنی شوخی است.» (غرر الحکم، ص ۷۳۱۶)

امام علی(ع): «هیچ انسانی (مردی) شوخی نکرد، مگر اینکه پاره ای از خرد خود را دور انداخت.» (نهج البلاغه)

رسول خدا(ص): «ای علی شوخی مکن که اوج و احترامت از بین می رود.» (مکارم الاخلاق)

از بررسی این دو گروه از روایات روشن می شود که اسلام دین شادی و نشاط است، اما شادی آمیخته با فساد را تجویز نمی کند. اسلام هیچ گاه، به بهانه مزاح و شادی، سبک سری و هرزگی و توهین را روا نمی دارد. برخی از مواردی که طبق نظر اسلام به عنوان خط قرمز و موارد ممنوع در شوخی عنوان شده به این شرح است:

۱) زیاده روی در شوخی. طبق روایات اسلامی، کسی که در شوخی زیاده روی کند وقار و هیبتش را از دست می دهد. به فرموده علی(ع)، هر کس شوخی او بسیار شود بی خرد، نادان و فرومایه می شود.

۲) شوخی در امور دینی، شوخی هایی که دستمایه آنها امور دینی، حکمی از احکام الهی، فرشته ای از فرشتگان الهی، وجود و رفتارهای انبیا و اولیای الهی کلام خدا و معصومین(ع) قرار بگرید نشان از جسارت متکلم در افتادن در حرام است، زیرا بنا به نظر فقها این نوع شوخی حرام است و باید ترک شود.

۳) شوخی با محتوای غیراخلاقی، چگونه ممکن است دینی که داعیه دار اخلاق و شأن و منزلت انسانی است به شوخی هایی با محتوای غیراخلاقی و امور جنسی رضایت دهد؟ این نوع شوخی ها همان هایی است که بنابراین روایات نور ایمان را از دل می برد و باعث بی آبرو شدن گوینده می شود.

۴) شوخی برای تمسخر افراد و اقوام. «ای کسانی که ایمان آورده اید، نباید قومی قوم دیگر را ریشخند کند، شاید آنها از اینها بدتر باشند و نباید زنانی زنان (دیگر) را «ریشخند کنند"، شاید آنها از اینها بهتر باشند و از یکدیگر عیب مگیرید و به همدیگر لقب های زشت ندهید، چه ناپسندیده است نام زشت پس از ایمان! و هر که توبه نکرد آنان خود ستمکارند.» (حجرات: ۱۱)

نتیجه آنکه:

در یک تقسیم بندی، می توان گفت شوخی و مزاح بر دو گونه است: شوخیهای بجا و شوخیهای نابجا

شوخیهایی مفسده انگیز، گناه آلود، تمسخرآمیز، غیراخلاقی و ... مصادیقی برای مزاحهای نابجا هستند و شوخیهایی سالم که ائمه و اولیاء دین نیز بدان توصیه و مبادرت داشتند مصداقی برای شوخیهای سالم و بجا می باشند. بنابراین تنها شوخیهای سالم و بجاست که مورد تایید و سفارش دین اسلام است و بس.

بالای صفحه آخرین نظرات کاربران