آیین نامه جدید بیمه های زندگی و مستمری

بررسی آیین نامه جدید و قبلی بیمه های زندگی و تفاوت ها و مشکلات آن

● اشاره

بیمه های زندگی در ایران از خرداد سال۱۳۵۳ تاکنون براساس آیین نامه شماره ۱۳ مصوب شورای عالی بیمه و اصلاحات آن در کشور ساماندهی گردیده است . شرکتهای بیمه دولتی و خصوصی پیش و پس از انقلاب اسلامی ، نرخ ها و حق بیمه های خود را طبق این آیین نامه تدوین و عرضه کرده اند . در طول ۱۵ سال اخیر چندین بار جهت ارائه آیین نامه جدید بیمه های زندگی اقداماتی صورت گرفت ، لیکن این اقدامات تا دیماه سال جاری و ابلاغ آیین نامه شماره ۶۸ شورای عالی بیمه توسط رییس کل محترم بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران ، نافرجام مانده بود .

● مقدمه

بیمه های زندگی در کشور عزیزمان ، ایران ، در مقایسه با سایر کشورها اعم از توسعه یافته و یا در حال توسعه ، آنگونه که باید از رشد وگسترش مناسبی برخوردار نبوده است ، این امر قطعاً دلایل بسیار زیادی دارد اما یکی از عواملی که از طرف بعضی از منتقدین دست اندرکار در صنعت بیمه مطرح بوده است قوانین و مقرراتی است که براساس آن حق بیمه ، شرایط و حقوق کلیه افراد حقیقی و حقوقی ذینفع در آن مشخص شده است که آیین نامه شماره ۱۳ مصوب شورای عالی بیمه ، بعد از قانون بیمه ، مهمترین ماخذ و مرجع فعالیت در بیمه های زندگی در سالهای اخیر بوده است .

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که ، در ایامی ، انتقاد به آیین نامه بیمه نامه های زندگی چیزی شبیه کفر تلقی می شد و در ایامی دیگر انتقاد به آیین نامه، بویژه جدول مرگ و میر آن ، نماد روشنفکری تلقی می گردید!

بی تردید اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم ، همه مشکلات بیمه های زندگی در ایران مربوط به آیین نامه نبوده است و انتظار هم نداریم که همه مشکلات احتمالی با تصویب آیین نامه جدید یک شبه برطرف شود .

از آنجاییکه یک آیین نامه جامع و منقح می تواند حقوق طرفین قرارداد بیمه نامه زندگی را حفظ و توسعه بیمه های زندگی را تسریع کند و اصطکاک های احتمالی را کاهش دهد و فرصت های از دست رفته را بازگرداند و لذا بیان انتظارات و بررسی نقاط ضعف و قوت و اصلاح آن می تواند فعالیت بیمه گران را در این رشته تسهیل نماید.

مشکلات آیین نامه قبلی چه بوده است؟

آیین نامه شماره ۱۳ شورای عالی بیمه در زمان تصویب یکی از آیین نامه های بسیار فنی و منحصر بفرد بوده که تاکنون نیز مورد عمل و استفاده صنعت بیمه بوده است اما بدلایل نواقصی که در آن وجود داشت نمی توانست پاسخگوی نیازهای روبه رشد صنعت بیمه در زمان حاضر باشد ،

اما براستی مشکلات آیین نامه شماره ۱۳ چه بوده است که آیین نامه شماره ۶۸ جایگزین آن شده است؟

با توجه به سابقه نسبتا طولانی اجرای آیین نامه شماره ۱۳ ، بدون دقیق شدن در محتوی ، الفاظ و اعداد و ارقام بکار رفته در آن ، می توان پاره ای از مشکلات آیین نامه مذکور را برشمرد اما مهمترین مشکلاتی که بیمه گران و بیمه گذاران محترم تا کنون با آن مواجه بوده اند ، بشرح زیر است:

الف. اهم مشکلات آیین نامه شماره ۱۳ از نظر بیمه گران

۱) مشخص نبودن نحوه فعالیت در بیمه های مستمری در آیین نامه.

۲) وجود سقف سنی در آیین نامه .

۳) کارمزد صدور و فروش بیمه نامه و میزان و نحوه پرداخت آن.

۴) کم و کیف هزینه های اداری مورد عمل .

۵) مدت و نحوه بازخرید بیمه نامه های زندگی.

۶) نحوه تخصیص سود مشارکت در منافع بیمه های زندگی.

۷) نحوه و سهم مشارکت بیمه مرکزی در عملیات بیمه ای و هزینه ها و سود مشارکت .

۸) نحوه اعمال تخفیف در کارمزدهای بیمه نامه های گروهی و خاص.

۹) نقش دوگانه بیمه مرکزی هم بعنوان شریک شرکتهای بیمه و هم موسسه ناظر بر شرکتهای بیمه .

۱۰) قدمت جدول مرگ و میر مورد استفاده در آیین نامه.

۱۱) عدم تفکیک حساب های بیمه های زندگی از سایر حساب ها.

ب. اهم مشکلات آیین نامه شماره ۱۳ از نظر بیمه گذاران بیمه نامه های بیمه زندگی

۱) مدت و میزان بازخرید بیمه نامه زندگی .

۲) نحوه محاسبه ارزش بازخریدی بیمه نامه های زندگی.

۳) بالابودن نرخ بهره وام های پرداختی از محل بیمه نامه.

۴) معاینات پزشکی دست و پاگیر برای متقاضیان بیمه های زندگی.

۵) عدم سامان دهی شرایط عمومی بیمه های زندگی .

۶) نحوه فروش و تبلیغ بیمه نامه از طریق شبکه فروش .

۷) عدم شفافیت لازم عملکرد شرکت های بیمه و بیمه مرکزی در حساب بیمه های زندگی.

۸) ....

● مهمترین تغییراتی که در آیین نامه جدید اعمال شده است

در آیین نامه جدید تغییرات متعددی به عمل آمده است که بعضی از آنها اساسی و بعضی از اهمیت کمتری برخوردار است که مهمترین آن به شرح ذیل است :

۱) تصریح و تاکید بر بیمه مستمری در عنوان و متن آیین نامه

در آیین نامه شماره ۱۳ به بیمه مستمری اشاره نشده بود و این امر باعث شده بود که برداشت های متفاوتی را ازآیین نامه ایجاد کند . اگر چه نوع واژه و یا عبارت ممکن است اهمیت چندانی نداشته باشد ، لیکن اگر نگاه ناظر به موضوع مانند نگاه وکلای حقوقی باشد ، بودن و یا نبودن یک واژه و یا یک حرف ربط وبی ربط ، مجریان را در عمل دچار مشکلات اساسی می نماید .

۲) برداشتن محدودیت سنی بیمه شدگان :

آیین نامه جدید هیچ گونه محدودیت سنی برای بیمه شدگان قائل نشده است ، بدین معنی که کلیه آحاد جامعه از بدو تولد تا سن ۱۰۶ سالگی می توانند تحت پوشش بیمه های زندگی قرارگیرند. شاید با توجه به جمعیت افراد بالای ۷۰ سال و حق بیمه های بالای افراد مذکور به دلیل کبر سنی و مشکلات پزشکی و ... تغییر چندانی در این رشته ایجاد نکند ، اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که برداشتن محدودیت سنی بیمه شدگان اگر چه انقلاب و حتی تحول در بیمه های زندگی تلقی نمی شود لیکن این امر یک انقلاب در تفکری است که تغییرات را تاکنون به بسهولت برنمی تابیده است .

۳) افزایش سرمایه خطر فوت از یک میلیارد ریال به دو میلیارد ریال .

۴) پیش بینی جهت تغییر هر دو سال یکبار در سود فنی بیمه های زندگی .

۵) پیش بینی جهت تغییر هر ۵ سال یکبار در جدول مرگ و میر.

۶) شناور شدن هزینه های اداری در آیین نامه جدید و عدم تعیین نرخ برای پوشش های بیمه ای تکمیلی.

۷) شناور شدن مدت زمان بازخریدی.

۸) جریمه کردن مدیران و مسئولان فنی شرکتهای بیمه در صورت عدم اجرای آیین نامه !

۹) پیش بینی ایجاد پایگاه اطلاعاتی بیمه نامه های صادره بجای ارسال رونوشت بیمه نامه ها.

۱۰) افزایش کارمزد بیمه نامه های باپرداخت یکجا و تغییر در نحوه پرداخت کارمزد فروش .

۱۱) .....

● مواردی که در آیین نامه ذکری از آن نشده است

از آنجاییکه آیین نامه جدید بیمه های زندگی پس از گذشت ۳۷ سال از زمان تصویب و چندین مرحله نشست های تخصصی در بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و در سندیکای بیمه گران ایران و تجربه ۳۷ ساله اجرای آن بتصویب رسیده است ، انتظار می رفت که نه تنها مشکلات آیین نامه قبلی را مرتفع نماید بلکه راهگشای مشکلاتی باشد که ممکن است در آینده نیز بروز نماید. در حالیکه در اجرای آیین نامه جدید ، مشکلات و ابهاماتی بشرح زیر نیز برای مجریان وجود دارد :

۱) مشخص نبودن ضوابط بیمه مستمری و چگونگی احتساب نرخ سود فنی برای مدت های بالای ۲۰ سال.

۲) عدم استفاده از جدول بیمه های بشرط حیات (TV) برای بیمه های مستمری و بشرط حیات.

۳) مشخص نشدن مکانیسم مشخص و مدون برای تغییرات احتمالی در نرخ بهره فنی (بعنوان مثال انطباق با شرایط فعلی و افزایش نرخ سود بانکی در چند روز اخیر).

۴) ابهام در احتساب هزینه وصول حق بیمه و مصارف آن.

۵) عدم پیش بینی جهت استفاده از فنآوری های نوین از جمله : اینترنت و فروش و صدور بیمه نامه و فعالیت در فضای سایبری.

۶) عدم تغییر در ماهیت و احتساب هزینه های اداری مورد عمل با توجه به نوع و سرمایه بیمه نامه ها و...

۷) تعیین ضرب الاجل جهت اجرای آیین نامه.

آیین نامه در تاریخ ۱۷/۱۰/۱۳۹۰ به شرکت های بیمه ابلاغ گردیده است و تاریخ اجرای ان نیز ۱/۱۱/۱۳۹۰ تعیین گردیده است و برای عدم اجرای آن در تاریخ مقرر نیز مجازات های شداد و غلاظ در نظر گرفته شده است ، درحالیکه بدلیل ماهیت پیچیده محاسبات بیمه های عمر، محاسبات مذکور باید توسط نرم افزار انجام شود و نوشتن برنامه نرم افزار و تهیه دستورالعمل های احرایی و ... به چندماه زمان نیاز دارد.

۸) ...

امید است با درایت مسئولین محترم بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و تمهیداتی که خواهند اندیشید ، ضمن رفع شبهات و ضعف های مذکور و سایر موارد نا گفته ، بستری فراهم گردد تا شرکت های بیمه بتوانند با رویکرد جلب رضایت و وفاداری بیشتر بیمه گذاران و بیمه شدگان بیمه های زندگی ، بسهولت در رشته های بیمه زندگی فعالیت کنند و مردم عزیز کشورمان نیز از نتایج آن برخوردار شوند.

عباس رنجبر کلهرودی

کارشناس و پژوهشگر بیمه