آنها با چشم‌هایشان حرف می‌زنند

بیشتر مبتلایان به اوتیسم توانایی درک محرک‌های اجتماعی را ندارند. به‌طور معمول یک کودک در ۴ روزگی می‌تواند نگاه اطرافیانش را درک کند. او حتی متوجه می‌شود اطرافیان درحال نگاه کردن به او هستند اما اوتیسمی‌ها این توانایی مهم را مدت‌ها بعد و البته ناقص کسب می‌کنند...

بیشتر مبتلایان به اوتیسم توانایی درک محرک‌های اجتماعی را ندارند. به‌طور معمول یک کودک در ۴ روزگی می‌تواند نگاه اطرافیانش را درک کند. او حتی متوجه می‌شود اطرافیان درحال نگاه کردن به او هستند اما اوتیسمی‌ها این توانایی مهم را مدت‌ها بعد و البته ناقص کسب می‌کنند...

بگذارید در چرخه تکامل کمی ‌به عقب برگردیم و پستانداران موسوم به پریمات‌ها را که نزدیک‌ترین حیوان‌ها به انسان هستند، از نظر عضلات صورت ارزیابی و یک موش را به‌عنوان یک جونده، یک میمون کوچک و یک شامپانزه بزرگ و سرانجام انسان را با هم مقایسه کنیم. حیوانات هرچه به لحاظ تکاملی به انسان نزدیک‌تر می‌شوند، عضلات صورتشان کامل‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. این عضلات پرتعداد و پیچیده به انسان کمک می‌کند که با سرعت حالت چهره‌اش را تغییر دهد و به این طریق با همنوعانش ارتباط برقرار کند. او حتی می‌تواند حالت درونی خود را مخفی کند و به این طریق دروغ بگوید. این توانایی را می‌توان آخرین دستاورد او دانست.

البته این زبان بدون صدا و در ابتدا شبیه زبان افراد ناشنوا بوده است اما به‌تدریج توانایی‌های بالای عضلات صورت به عضلات حنجره نیز منتقل شد و انسان اولین کلمه را بر زبان راند. این توانایی آنقدر مورد توجه فلاسفه قرار گرفته که برخی انسان را حیوان ناطق نامیده‌اند. سوال اینجاست که چرا صحبت کردن تا این اندازه اهمیت دارد؟ دلیلش بسیار ساده است، صحبت کردن توانایی برقراری روابط اجتماعی را به انسان می‌دهد. فکر می‌کنم حالا متوجه شده‌اید صورت، چه ابزار قدرتمندی در برقراری روابط اجتماعی است اما متاسفانه اوتیسمی‌ها توانایی درک حالت‌های چهره را ندارند و این امر باعث می‌شود صحبت کردن را که یک امر تقلیدی-آموزشی است، فرا نگیرند.

به این ترتیب می‌توان یک فرد مبتلا به اوتیسم را شبیه یک زندانی دانست که مدت‌ها در یک سیاهچال حبس شده و به او اجازه برقراری ارتباط با همنوعانش داده نمی‌شود. بدتر از همه اینکه حبس در این زندان مخوف تنهایی، از دوران کودکی شروع می‌شود یعنی زمانی که کودک بیشترین نیاز را به همنوعانش دارد تا بتواند حرف زدن را بیاموزد. نتیجه کار البته معلوم است؛ همه می‌گویند کودک مبتلا به اوتیسم‌ احساس ندارد، معنای عشق را نمی‌فهمد، علاقه‌ای به حرف زدن ندارد و ساعت‌ها با اشیاء سرگرم است اما هیچ‌کس نمی‌پرسد آیا شما تلاش کرده‌اید با او ارتباط برقرار کنید؟

بیشتر بچه‌های مبتلا به قدرت بینایی فوق‌العاده‌ای دارند. برخی از آنها جزئیات تصاویر را بهتر از ما درک می‌کنند و زبان آنها واقعا یک زبان بینایی است. اخیرا محققان بر مبنای این توانایی اوتیسمی‌ها روشی را طراحی کرده‌اند که در آن به مربی آموزش داده می‌شود چگونه با کمک تصاویر با افراد مبتلا ‌صحبت کند. جالب اینکه اوتیسمی‌ها نه تنها به این روش جدید برقراری ارتباط بی‌تفاوت نیستند، بلکه بسیار سریع آن را می‌آموزند و به سرعت با مربی‌شان شروع به صحبت می‌کنند. گویی بعد از مدت‌ها کسی در سیاهچال آنها را باز کرده است. راستی فراموش نکنیم آنها هوش فضایی خوبی دارند. در ضمن برخلاف توانایی کم‌ کلامی، درک موسیقی بعضی از آنها از افراد عادی به مراتب بیشتر است.

دکتر مهرداد اخوان‌بهبهانی

دانشجوی دکترای علوم اعصاب