خلاقیت و نوآوری در مدیریت

حل مشکل، مهارتی است که برای هر فرد در هر جنبه از زندگی لازم است. به ندرت ساعتی سپری می‌شود بدون آنکه یک فرد با نیاز به حل نوعی مشکل روبرو نشود. شغل مدیر به‌طور ذاتی حل مشکل است. اگر …

حل مشکل، مهارتی است که برای هر فرد در هر جنبه از زندگی لازم است. به ندرت ساعتی سپری می‌شود بدون آنکه یک فرد با نیاز به حل نوعی مشکل روبرو نشود. شغل مدیر به‌طور ذاتی حل مشکل است. اگر در سازمان مشکلاتی نبود، نیازی به مدیران هم نبود. بنابراین، تصور یک حلال مشکلات بدون صلاحیت به عنوان یک مدیر موفق سخت است.

برای حل مشکل دو روش وجود دارد:

حل عقلایی مشکل

حل خلاقانه مشکل

مدیران اثربخش قادر به حل مشکل به صورت عقلایی و خلاقانه هستند، به رغم آنکه مهارت‌های متفاوتی برای هر نوع از این مشکل‌ها موردنیاز است.

حل عقلایی عبارت از نوعی حل مشکل است که مدیران هر روز به‌طور مستمر در بسیاری از موارد به کار می‌گیرند. حل خلاقانه مشکل کمتر رخ می‌دهد، زیرا توانایی حل خلاقانه مشکل قهرمانان را از ترسوها، حرفه‌های موفق را از ناموفق، مدیران کامیاب را از مدیران سرگردان جدا می‌کند و می‌تواند اثر شگرفی بر کارایی سازمان داشته باشد.

حل خلاقانه مشکل

در حل مشکلات به‌طور خلاق دو کار عمده برای تراوش یک ذهنیت خلاق باید صورت گیرد:

بهبود بخشیدن به تعریف مشکل:

یعنی مشکلات سازمان که غالباً در هاله‌ای از ابهام است و افراد شناخت دقیقی نسبت به خود ساختار مشکل و پیچیدگی‌های فنی آن ندارند تشریح می شود تا افراد با داشتن آشنایی دقیق و بینش روشن افکار نو و بکر خود را مطرح کنند.

بهبود بخشیدن در ایجاد راه‌حل‌های دیگر:

منظور از این بحث ایجاد زمینه مناسب برای استفاده از راه‌حل‌های گوناگون و سوای از راه‌حل‌های مرسوم که این کار اساس خلاقیت و نوآوری است. کلیشه‌ای عمل کردن یکی از موانع خلاقیت است. هر یک از دو فرآیند مذکور به خودی خود، شامل مراحل جزیی‌تری هستند.

بهبود بخشیدن به تعریف مشکل که شامل:

ناآشنا را آشنا و آشنا را ناآشنا کنید

تعاریف را بسط دهید

تعریف را وارونه کنید.

بهبود بخشیدن در ایجاد راه‌حل های دیگر که شامل:

قضاوت را به تأخیر بیندازید (اولین راه‌حل بهترین راه‌حل)

راه‌حل‌های موجود را گسترش دهید.

خصلت‌های غیرمرتبط را ترکیب کنید.

پرورش نوآوری

آزاد کردن خلاقیت بالقوه‌تان، برای ساختن یک مدیر موفق از شما کافی نیست که چالش عمده هم کمک به آزاد کردن خلاقیت بالقوه در دیگران است. پرورش نوآوری و خلاقیت میان افرادی که با آنها کار می‌کنیم درهرحال مانند افزایش خلاقیت خودمان چالش بزرگی است.

به‌طور کلی و صرف‌نظر از تعاریف پراکنده، پرورش نوآوری شامل سه اصل اساسی زیر است که این سه اصل به خودی خود از اصول مدیریتی‌اند:

افراد را از یکدیگر جدا و سپس آنها را با هم جور کنید

مثال) ‌ اجازه دهید افراد به تنهایی و همین‌طور با گروه‌ها و گروه‌های ضربت کار کنند.

ـ گروه‌ها یا گروه‌های فرعی رقیب را جدا کنید.

ـ نظارت و گوشزد کنید

مثال) با مشتریان صحبت کنید و عوامل برانگیزنده به کار ببرید.

نقش های چندگانه را پاداش دهید

قهرمان فکر

حامی و ناصح

قانون‌شکن.

اصول مدیریت برای نوآوری

اگر یک نظام حمایتی مدیریت وجود نمی‌داشت که حل خلاقانه مشکل را پرورش دهد و نوآوری را دنبال کند، هم «پرسی اسپنسر» و هم «اسپنس سیلور» در اندیشه‌های خلاق خود نمی‌توانستند، موفق شوند.

در هر مورد ویژگی‌های خاصی در سازمان‌های آنها موجود بود که توسط مدیران اطراف آنها پرورش یافته بود و بدعت‌گذاری آنها را امکان‌پذیر کرد.

همان‌طور که در مبحث قبلی آورده شد، اصول مدیریت برای نوآوری شامل ۳ اصل عمده است:

ـ جداسازی افراد از یکدیگر، جور کردن افراد با هم

ـ نظارت و گوشزد کردن

ـ پاداش به افرادی که چندین نقش را ایفا می‌کنند.

نتیجه‌گیری

همه سازمان‌ها برای بقا نیازمند اندیشه‌های نو و نظرات بدیع و تازه‌اند. خلاقیت و نوآوری چنان به هم درآمیخته‌اند که ارائه تعریف مستقلی از هر کدام دشوار است. خلاقیت، پیدایی و تولید یک اندیشه و فکر نو است درحالی که نوآوری عملی ساختن آن اندیشه و فکر است.

طبق آخرین دستاوردهای علمی، عوامل مؤثر در خلاقیت و نوآوری به چهار دسته تقسیم شده، این عوامل عبارتند از: به‌کارگیری و جذب نیروهای خلاق و نوآور به سازمان، امکانات مناسب تحقیقاتی و مالی برای کوشش‌های نوآورانه، آزادی عمل کافی در انجام فعالیت‌ها و تلاش‌های خلاق و همچنین به‌کارگیری نتایج حاصل از فعالیت‌های خلاق و دادن پاداش مناسب به افراد خلاق. در پایان ذکر این نکته ضروری است که تبادل فرهنگی میان سازمان‌ها و در کنار هم قرار دادن افراد محافظه‌کار و سنتی با افراد نوجو و ایجاد محیطی که در آن اطلاعات و نظرات به آسانی مبادله می‌شوند، همه تسهیلاتی است که مجموعه سازمانی را به سوی نوآوری و خلاقیت سوق می‌دهد.

منیره عایقیان، آموزگار منطقه ۵ تهران

معاون دبستان سیدالشهدا