سه شنبه, ۵ تیر, ۱۴۰۳ / 25 June, 2024
پیشگام جغرافیای نوین ایران
![پیشگام جغرافیای نوین ایران](/web/imgs/16/156/ahglu1.jpeg)
سلیمان فرهادیان . مراسم نصب سردیس استاد «گنجی» در بوستان دانشوران کیش، سال ۸۰/ عکس: آلبوم شخصی دکتر «معین»
دکتر «محمدحسن گنجی» (که ۲۹ تیر سال گذشته در تهران درگذشت)، استاد سرشناس جغرافیای دانشگاه تهران بود که از او بهعنوان بنیانگذار دانش جغرافیای نوین و هواشناسی در ایران نام میبرند. مرحوم دکتر «گنجی»، دوران دبستان و دبیرستان را در شهر خود و آموزش عالی را در تهران (دارالمعلمینعالی ۱۳۱۲-۱۳۰۹)، انگلستان (۱۳۱۷-۱۳۱۲) و آمریکا (۱۳۳۱-۱۳۲۳) در رشته جغرافیا با تاکید بر اقلیمشناسی به پایان رساند. او از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۴ به کار تدریس و پژوهش در دانشگاه تهران اشتغال داشت و نخستین کسی بود که جغرافیای نوین را وارد برنامههای دانشگاهی کرده است. وی مراحل دانشگاهی را از دبیری تا معاونت دانشگاه طی کرده و در سال ۱۳۵۴ با اخذ درجه استادی ممتاز بازنشسته شده است. با این حال وی هیچگاه دست از کار نکشید و از مهر ۱۳۵۴ تا پایان سال ۱۳۵۷ ریاست موسسه آموزش عالی امیر شوکتالملک علم بیرجند (هماکنون دانشگاه بیرجند) را برعهده داشت. در واقع او موسس و اولین رییس دانشگاه بیرجند بود. وی از سال ۱۳۶۴ همکاری با مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی را آغاز کرد و از سال ۱۳۷۰ به عنوان مشاور رییس دانشکده علوم زمین با دانشگاه شهید بهشتی همکاری میکرد.
او همچنین از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ مشاور رییس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح بود و از سال ۱۳۷۳ نیز با سمت مشاور دانشکده علوم زمین دانشگاه شهیدبهشتی، در طراحی و اجرای برنامهها مشارکت داشته است. علاوه بر این از سال ۱۳۶۵ عضو بخش جغرافیایی سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی (سمت) بود و در برخی دانشگاههای تهران، بهویژه دانشگاه تربیت مدرس در دورههای دکترای جغرافیا تدریس میکرد. وی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ مدیریت اداره کل هواشناسی را عهدهدار بوده و در واقع بنیانگذار سازمان هواشناسی ایران است و در همین سالها، چهار سال ریاست منطقه آسیا را در سازمان هواشناسی برعهده داشت. وی چندین کتاب (از جمله اطلس اقلیمی ایران) و بیشتر از صد مقاله به زبانهای فارسی و انگلیسی منتشر کرد و به همین مناسبت برنده جایزه ۲۰۰۱ سازمان هواشناسی جهانی شده است. در تاریخ سوم آذر ۱۳۹۰ با حضور پروفسور «گنجی»، خانه جغرافیا در منزل مسکونی وی افتتاح شد.
دکتر «گنجی» درباره فعالیتهای علمی- آموزشی خود میگوید: «من با دبیری در دانشگاه تهران شروع کردم و بعد از ۱۳ سال، استادیار این دانشگاه شدم. من اولین کسی بودم که با تحصیلات عالیه جغرافیا به ایران برگشتم و در سال دوم گشایش دانشگاه تهران، به همراه دو نفر از همکارانم رشته جغرافیا را پایهگذاری کردیم. بعد از ما شش نسل جغرافیدان در ایران آموزش دیدهاند که من به نوعی احساس میکنم پدربزرگ این جریان هستم.» او دو رویداد خشکسالی و سیلی را که در روزگار کودکی و نوجوانی در زادگاهش رخ داد و باعث آسیب زیادی به روستاییان شد را دلیل اصلی گرایش خود به جغرافیا و به ویژه هواشناسی، بیان میکرد. همچنین، در روزگاری که در خارج تحصیل میکرد، بحثهای داغی پیرامون نظریه تکامل در جریان بود و از آنجا که بارها شنیده بود که پاسخ جانداران به دگرگونی آبوهوا، نقش مهمی در تکامل جاندران دارد، به موضوعهای مربوط به آبوهوا و محیط بسیار گرایش پیدا کرد.
دکتر «گنجی»، حدود ۱۰درس جدید و مختلف را به تدریج وارد برنامه رشته جغرافیا کرد که همه آنها را شخصا در سالهای تحصیلی مختلف، تدریس کرد. از آثار ایشان میتوان به ۱۶اثر تالیفی، ششنقد کتاب، ۱۲مقدمه کتاب، ۸۰ مقاله علمی، ۱۹سخنرانی و ۱۴ مقاله به زبان انگلیسی اشاره کرد. دکتر «گنجی»، در سال ۱۳۵۴ به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران انتخاب شد. وی در بیستونهمین کنگره اتحادیه بینالمللی جغرافیایی که سال ۲۰۰۰ در کرهجنوبی برگزار شد، به عنوان یکی از ۱۵جغرافیدان برجسته جهان شناخته شد و سازمان هواشناسی جهانی، جایزه علمی سال ۲۰۰۱ خود را به وی اعطا کرد. ایشان همچنین نشان درجه سه در خدمات دولتی را دریافت کرده است.
دکتر «گنجی» که حدود چهاردهه از عمرش را صرف آموزش جوانان این مرزوبوم کرده بود، در کهنسالی و دوران بازنشستگی با بیمهری و جفای روزگار مواجه شد اما با سعهصدر با همه ناملایمات روبهرو شد و هیچگاه از کسی یا گروهی شکوه یا گلایه نداشت. اما زمانی که هیجانات موقت فرونشست، همگان به خطای خود پیبردند و با میانجیگری برخی از بزرگان، به دلجویی از این مرد بزرگ پرداختند، هر چند سینه او حتی بدون دلجویی نیز عاری از کینه بود. دکتر «گنجی» پس از انقلاب، بالغ بر ۶۳ لوحتقدیر را از مراکز و نهادهای گوناگون مانند مرکز آثار و مفاخر علمی، چهرههای ماندگار، انجمنهای علمی جغرافیایی و دانشگاهها دریافت کرده است. همکاران و دیگر صاحبنظران به مناسبت اولین سالگرد درگذشت چهره ماندگار جغرافیای ایران، دستاوردهای زندگی علمی او را در این ویژهنامه بررسی کردهاند.
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات انتخابات ریاست جمهوری 1403 مسعود پزشکیان سعید جلیلی انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم علیرضا زاکانی قالیباف ایران پزشکیان محمدباقر قالیباف مصطفی پورمحمدی
سلامت تهران هواشناسی آتش سوزی قتل آلودگی هوا قوه قضاییه فضای مجازی شهرداری تهران پلیس وزارت بهداشت دستگیری
قیمت دلار قیمت طلا قیمت سکه بانک مرکزی دولت سیزدهم ایران خودرو خودرو قیمت خودرو بازار خودرو سهام عدالت حقوق بازنشستگان سایپا
تلویزیون رسانه ملی سریال سینمای ایران سینما فیلم تئاتر کتاب کنسرت
دانشگاه آزاد اسلامی ماهواره فضا
رژیم صهیونیستی اسرائیل روسیه غزه جنگ غزه فلسطین لبنان حزب الله لبنان اوکراین آمریکا چین یمن
فوتبال یورو 2024 پرسپولیس استقلال باشگاه پرسپولیس لیگ برتر علیرضا بیرانوند سپاهان نقل و انتقالات لیگ برتر ایران نقل و انتقالات لیگ برتر کریستیانو رونالدو
هوش مصنوعی دانش بنیان عیسی زارع پور اپل فیبرنوری فناوری وزیر ارتباطات
ویتامین قهوه خواب کاهش وزن مغز سنگ کلیه بارداری شیر اضطراب