تصادفات جاده ای, بختکی ضدآرامش برای جامعه

هرساله با شروع فصل تعطیلات تابستانی مسافرت های داخلی هم افزایش می یابد مسافرت هایی که بخش قابل توجهی از آن را مسافرت های خانوادگی با خودروهای شخصی تشکیل می دهند

هرساله با شروع فصل تعطیلات تابستانی مسافرت های داخلی هم افزایش می یابد. مسافرت هایی که بخش قابل توجهی از آن را مسافرت های خانوادگی با خودروهای شخصی تشکیل می دهند.

دراین میان این مسئله با توجه به افزایش تعداد خودروهای شخصی در کشور روبه افزایش است. به طوری که آمارهای سالانه نشان از رشد چشمگیر مسافرتها در تابستان های هر ساله دارد. به ویژه که کشور ما به دلیل داشتن اقلیم چهار فصل فرصت بی بدیلی را در اختیار شهروندان قرار می دهد تا براساس تبع و ذائقه خود به گوشه ای از کشور سفر کنند.

اما در کنار این آمارها که حکایت از گرایش روز افزون به مسافرت های داخلی دارد بحث تصادفات و تعداد کشته های قابل توجه آن، از موضوعاتی است که ذهن بسیاری از صاحب نظران چه در حوزه راهنمایی و رانندگی و چه در ابعاد اجتماعی را به خود مشغول می کند. آن چنان که در چندین سال اخیر راهنمایی و رانندگی برای کاهش و کنترل حجم بالای جراحت های ناشی از تصادفات، به ابعاد مختلفی از مسائل پیش گیرنده از فرهنگ سازی تا افزایش جریمه ها روی آورده!

دراین بین نباید فراموش کرد که آمار قابل توجه ۲۹ هزار و اندی که از تعداد کشته های جاده ای سال ۹۰ منتشر گردیده جای بحث های فراوانی دارد. چرا که به باور کارشناسان این تعداد کشته ها، پتانسیل ها و ذخایر اجتماعی جامعه محسوب می شوند که درحال از بین رفتن آن هم به دلایل پوچی و بیهوده هستند. دراین زمینه چندی پیش مهدوی، رئیس مرکز پژوهش بیمه، به این موضوع اشاره داشت که میزان خسارت غیرمستقیم و مستقیم ناشی از تصادفات جاده ای بیش از ۷درصد تولید ناخالص کشور است که این رقم بالایی در جای خود محسوب می شود. در کنار این آمار و بحث پیرامون میزان خسارت های ناشی از آن در ابعاد گوناگون به اقتصاد کشور، نکته دیگر مسائل روانی و تبعات اجتماعی روحی این تصادفات برای کل جامعه و کشور است.

چرا که اگر دوباره به آمارها نگاهی بیندازیم علاوه بر ۲۰ هزار و ۶۸ نفر کشته ای که در تصادفات سال پیش وجود داشته، دراین تصادفات چیزی در حدود ۳۰۰ هزار نفر هم مجروح شده اند که این رقم بسیار قابل تامل خواهد بود. دراین زمینه، این مسئله برکسی پوشیده نیست که هم آمارها کشته ها و هم آمار جراحات که مسائل خاص خود را درپی داشته در جو آرامش روانی جامعه تاثیر بسزایی خواهد داشت که در نهایت هزینه این تبعات را هم باید کلیت جامعه بپردازد.

● یک لحظه غفلت، یک عمر فاجعه

دکتر محمد سهامی، روانشناس و استاد دانشگاه در این زمینه می گوید: اتفاقاتی که در این سوانح رانندگی رخ می دهد تبعاتی دارد که به تدریج تاثیرات آن را می توان در فضای کلی جامعه دید. چرا که تبعات این گونه سوانح آن قدر روی روان افراد جامعه تاثیرگذار است که نمی توان از آن به راحتی عبور کرد. به عنوان نمونه در بخش قابل توجهی از این تصادفات از هر خانواده ایرانی، بخشی یا معلول می شوند و یا از بین می روند و به این ترتیب فضای افزایش تعداد کشته ها در درجه اول روی خانواده موردنظر و سپس روی کل جامعه تبعات شدیدی دارد.

این استاد دانشگاه در ادامه می افزاید: وقتی در یک خانواده پدر و یا مادری در یک حادثه ناگهانی رانندگی از بین می رود ما شاهد چند موضوع در همان ابتدای کار و در همان مقیاس کوچک یک خانواده هستیم. ۱-اینکه افراد بازمانده به شدت ضربات روحی غیرقابل جبرانی می خورند که به تعدد دیده شده که این ضربات گاهی اوقات تا پایان عمر روی روال طبیعی زندگی افراد تاثیر می گذارد و حتی متاسفانه گاهی منجر به مسائلی مانند خودکشی و افسردگی حاد می شود. ۲-به تعداد خانواده های بی سرپرست و یتیمان جامعه افزوده می گردد که این موضوع هم تبعات خاص خود را در مسایل اجتماعی دارد. ۳-وقتی فضای مرگ و میر و اتفاقات تاثیربرانگیز در جامعه زیاد می گردد این کلیت جامعه است که ضربه می زند و کارایی گذشته خود را از دست می دهد. همان گونه که خانواده های مورد آسیب از تصادفات دیگر کارایی گذشته خود را ممکن است از دست بدهند.

همچنین به باور سهامی معلولیت به علت تصادف برای خود شخص و همچنین شنیدن خبر مرگ در اثر تصادف برای بازماندگان از آن گونه مواردی است که به دلیل ناگهانی بودن روح امید اجتماعی را خدشه دار می کند و در مقابل یاس ناامیدی را در جامعه پرورش می دهد. چرا که حتی شنیدن چنین خبرهایی برای کلیت جامعه تاسف برانگیز و اثرگذار است.

صحبت های این استاد دانشگاه در حالی است که در برخی موارد این موضوع دیده شده که خانواده ها به دلیل چنین سوانح رانندگی از هم فروپاشیده می شوند و افراد خانواده به علت دردهای شدید روحی به سمت زندگی فردی و انزواطلبی گرایش پیدا می کنند.

آشفتگی و خشونت رویکرد سوانح رانندگی

سهامی درباره این مسئله هم به موضوعی عینی اشاره می کند که در آن بر اثر تصادف، یکی از فرزندان خانواده فوت کرده و دیگری دچار معلولیت شدید شده است. به همین علت مادر خانواده پس از - مدتی به علت درگیری شدید روحی و عدم هضم این اتفاق ناگهانی، همسرش را که در این اتفاق راننده بوده مسئول شناخته و خیلی سریع از او درخواست طلاق می کند و حتی به دلیل دچار شدن به مشکلات روحی شدید در دادگاه از شوهر خود به عنوان قاتل فرزندانش نام برده است.

او علاوه بر این مثال عینی، به این موضوع اشاره می کند که هر ماه شاهد مراجعه تعداد قابل توجهی از مادران به مراکز روانشناسی و مشاوره ای است که این مادران به علت شوک ناشی از مرگ فرزندان به علت تصادف دچار اختلال قابل توجه در زندگی روزمره خود شده اند.

اما در کنار این موضوع و با توجه به گفته های این کارشناس به نظر می رسد که بحران های روحی ناشی از سوانح رانندگی کل جامعه را دربر می گیرد و یک مصیبت قابل توجه برای فضای روانی جامعه است. چرا که به اعتقاد محمد سهامی روان شهروندان و فضای روانی جامعه یک موضوع به هم پیچیده و زنجیره وار محسوب می شود که هر اتفاق تأثربرانگیزی خیلی سریع در فضای کلی روانی جامعه منتشر و آن را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین به باور این روانشناس، گاهی اوقات افراد بازمانده و یا آسیب دیده از سوانح به علت آشفتگی شدید روانی دچار عدم تشخیص درست می شوند که یکی از تبعات این موضوع برای آنها روی آوردن به خشونت علیه کل جامعه و عقده های گنگ می شود. چرا که برخی افراد پس از دست دادن موضوعی و یا تکیه گاه خود در این گونه اتفاقات به دلیل شوک جدی وارد آمده، خود را بازنده ای می پندارند که راهی برای گریز از این باخت نیست. هر چند که این نوع طرز فکر کاذب و تنها به دلیل آسیب های روحی شدید است اما به هر حال در برخی افراد باعث واکنش های تند روحی و روانی به کلیت فضای جامعه می گردد که این دست مسائل برای زندگی تمام شهروندان مضر خواهد بود.

● رسانه ها ناامید نشوند، راه دشوار اما نتیجه بخش

اما با توجه به جوانب روحی بحث تصادفات موضوعی که برای حل این مسئله باید در نظر گرفته شود در بحث فرهنگ سازی چیست؟

محمد سهامی در این زمینه به بحث لزوم تصفیه روانی جامعه اشاره دارد و می گوید: باید به شهروندان آموخت که عجله و بی دقتی رکن اصلی بسیاری از مصیبت هاست. یعنی به تعبیری مشخص تر از طریق رسانه ها باید این فرهنگ در جامعه ترویج شود که همان گونه که عجله در کارهای روزمره باعث عدم انجام صحیح و نتیجه گرفتن می شود در رانندگی هم عجله نه تنها به نتیجه نمی رسد بلکه ممکن است برای همیشه پرونده زندگی افراد را ببندد.

در این بین به نظر می رسد که رسانه ملی مانند گذشته اولا باید راه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی را ادامه دهد و ثانیا باید با ابداع و خلاقیت راه های جدیدی برای جلب توجه شهروندان به پیام های خود در این باره پیدا کند.

آن چنان که سال پیش در حوزه اروپا کلیپی منتشر گردید که پس از نمایش عمومی آن در عرض یک ماه ۵۰ درصد تصادفات کاهش یافت. در این کلیپ که «زندگی بازی نیست» نام گرفته چگونگی به بحران کشیده شدن زندگی چند خانواده تنها با یک تصادف به تصویر کشیده شده که همین موضوع برای بیننده بسیار هشداردهنده محسوب می شود.

درواقع آنچه با توجه به تمام این مسائل باید به آن توجه جدی داشت این مسئله است که رسانه ها در آرم فرهنگ سازی در عرصه نهادینه کردن فرهنگ رانندگی نباید هیچ گاه ناامید شوند چرا که آمارها مبین این موضوع است که با گذشت زمان این امور فرهنگ ساز کم یا زیاد تأثیرگذار بوده و باعث کاهش تلفات جاده ای شده است. تلفاتی که با توجه به گفته های کارشناسان به یک فاجعه برای جامعه ما مبدل شده و بحران های مختلفی را برای زندگی روزمره شهروندان جامعه به وجود آورده و خواهد آورد. به همین دلیل به باور صاحب نظران این رسانه هستند که باید هم راه کنونی را ادامه دهند و هم در ادامه با استفاده از خلاقیت و اختصاص هزینه های مورد نیاز با فرهنگ سازی در مورد رانندگی باعث کاهش جرائم و تلفاتی شوند که صدها پیامد در پی خود دارد.

رضا فرخی