۳۳ سال پاسداری سپاه از انقلاب

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در طول بیش از ۳ دهه حیات خود در مقاطع مختلف و در عرصه های گوناگون از کیان انقلاب دفاع کرده است

سومین روز از ماه شعبان المعظم را که با میلاد سید و سرور آزادگان جهان مزین گشته، مدت‌هاست که در ایران اسلامی به نام «روز پاسدار» می‌شناسیم. پاسدارانی که با لباس سبز رنگ خود طی ۳۳ سال، حافظ حریم بزرگ‌ترین انقلاب مردمی و در عین حال الهی قرن اخیر بوده و منحصر به‌فردترین ارتش جهان را شکل داده‌اند. ارتشی ایدئولوژیک که نامش را «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» نامیده‌اند.

● تولد نهادی در ۷۰ روزگی انقلاب

هنوز سن انقلاب نوپای اسلامی به ۷۰ روز نرسیده بود که حضرت امام خمینی(ره) در پیامی به شورای انقلاب رسما تاسیس سپاه پاسداران را با هدف صیانت از آرمان‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی اعلام کردند.

به دنبال فرمان امام در دوم اردیبهشت سال ۵۸، شورای انقلاب نیز تاسیس شورای فرماندهی سپاه پاسداران را به تصویب رساند. پس از شورای انقلاب نوبت خبرگان بررسی قانون اساسی بود که روز سی‌ام مهر سال ۵۸ این نهاد مقدس را به عنوان اصل ۱۵۰در دل قانون اساسی نوظهور بگنجانند و به آن وجهه قانونی بیشتری ببخشند.

به این ترتیب در کنار ارتش جمهوری اسلامی که در جریان مبارزات انقلاب به مردم پیوست و هرچه از انقلاب می‌گذشت، رنگ انقلابی‌تری به خود می‌گرفت، یک ارتش دیگر نیز تشکیل شد؛ ارتشی که باید آن را هم نظامی دانست، هم‌انتظامی و هم‌عقیدتی.

اگر بخواهیم نگاهی به کارنامه این نهاد طی ۳۳ سال که از تشکیل آن می‌گذرد، بیندازیم، باید تاریخ آن را به سه‌برهه «از بدو تاسیس تا سی و یکم شهریور ۵۹»، برهه «۸ سال دفاع مقدس» و برهه «سال‌های بعد از جنگ» تقسیم کرد. از آنجا که سازوکار این نهاد طی این سه دوره با دوران دیگر متفاوت است، باید هر کدام را جداگانه مورد بررسی قرار دهیم.

● از بدو تاسیس تا ۳۱ شهریور ۵۹

روزهای اولیه تشکیل سپاه از آنجا که هنوز جنگ تحمیلی هشت ساله آغاز نشده بود، مهم‌ترین ماموریت سپاه پاکسازی شهرها از دست ضدانقلاب‌ها بود؛ بویژه در استان‌های مرزی که در هر استان و هر شهر با اسم، ضدانقلاب جولان می‌دادند و با ایجاد رعب و ترس در میان مردم کوچه و بازار، آنان را از انقلابی‌گری بر حذر می‌داشتند.

از نخستین مسائلی که انقلاب را تهدید می‌کرد، مسأله تحریک قومیت‌ها توسط گروهک‌های تجزیه‌طلب بود. با فرصتی که ایجاد شده بود، این گروهک‌ها تحت تاثیر ابرقدرت‌های جهانی و کشورهای منطقه هرکدام سعی داشتند قسمتی از کشور ایران را با ادعای استقلال‌طلبی از نظام جدا سازند و یکی از عرصه‌هایی که سپاه در همان سال‌های اولیه به آن ورود کرد، مقابله با گروه‌های ضدانقلاب و تجزیه‌طلب بود.

از اقداماتی که سپاه در این خصوص انجام داد، می‌توان به این موارد اشاره داشت:

دفع غائله گنبد و ترکمن‌صحرا، جلوگیری از سقوط شهرهای سنندج، پاوه و نقده و آزادسازی تمامی شهرهای کردستان و آذربایجان غربی از گروه‌های ضدانقلاب، برقراری امنیت در محورهای مواصلاتی شمال‌غرب و مردمی‌کردن امنیت در این منطقه، از بین‌بردن زمینه‌های رشد و فعالیت ضدانقلاب در کردستان عراق، مقابله با غائله سیستان و جلوگیری از جدایی زاهدان، خنثی‌سازی فتنه گروهک خلق مسلمان در تبریز، رفع فتنه خوانین قشقایی در فارس، رفع فتنه خلق عرب در خوزستان، دستگیری عناصر حزب توده و خنثی‌سازی فتنه کمونیست‌ها، کشف و خنثی‌سازی کودتای پیچیده نوژه، خنثی‌سازی توطئه هواپیماربایی، مقابله با اشرار و قاچاقچیان مواد مخدر در جنوب شرق و تسلیم‌کردن برخی قبایل شورشی.

حفاظت از شخصیت‌های انقلاب، وظیفه دیگری بود که طی دو سال اولیه انقلاب به سپاه سپرده شد. از آنجا که مسئولان انقلاب سعی داشتند در میان مردم باشند، این فرصت برای ضدانقلاب فراهم شده بود که براحتی هرکدام از مسئولان را ترور کنند.

ترور شهدای هفتم تیر، شهید آیت‌الله بهشتی، شهیدان رجایی، باهنر و شهید مطهری نمونه‌ای از این ترورها بود که پس از سپرده شدن حفاظت از شخصیت‌ها به سپاه، این نهاد توانست با شناسایی خانه‌های تیمی گروهک‌های تروریستی چون منافقین و فرقان، مقاومت آنان را در هم بشکند و از آن تاریخ به بعد از حجم ترورهایی که در سال‌های اول انقلاب صورت گرفت، بشدت کاسته شد.

● سپاه و ۸ سال دفاع مقدس

کمتر از دو سال از انقلاب نوپای امام و امت نگذشته بود که صدام با یک ارتش کاملا تجهیز شده توسط تمامی قدرت‌های نظامی آن روز جهان به مرزهای غربی و جنوبی کشور حمله کرد. این سپاه بود که باید در این برهه تاریخی، نقش حساس خود را ایفا و فلسفه تشکیل خود را به مردم کشورمان و جهان بیشتر اثبات می‌کرد.

سپاه پاسداران علاوه بر نیروهای ثابت خود که عضو رسمی سپاه بودند، از قدرت بسیج مردمی نیز برخوردار بود و این‌گونه بود که با پیام امام و سازماندهی سپاه، صدها هزار نیروی مردمی تحت قالب بسیج مستضعفان در کنار نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران راهی جبهه شدند و از کیان نظام اسلامی دفاع کردند.

سپاه در ابتدای جنگ علاوه بر این‌که هنوز از تجربه لازم برای یک جنگ تمام عیار برخوردار نبود، با یک مشکل دیگر نیز گریبانگیر بود و آن بنی‌صدر بود که عملا سعی می‌کرد سپاه را از صحنه دفاعی کشور خارج سازد و با ترفندهای مختلف سعی داشت این نهاد را منزوی سازد.

اما با عزل بنی‌صدر، سپاه توانست با کمک ارتش، بسیاری از حماسه‌ها و از جمله فتح خرمشهر را که هنوز برای بسیاری از قدرت‌های نظامی جهان یک معماست، رقم بزند.

از زمان عزل بنی‌صدر تا پایان سال ۶۳ مدیریت جنگ با تعامل مشترک سپاه و ارتش صورت پذیرفت، به این ترتیب که بسیاری از عملیات‌ها به صورت مشترک میان سپاه و ارتش انجام می‌شد که می‌توان در این خصوص به عملیات‌هایی چون ثامن الائمه(ع)، طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس اشاره داشت.

از آغاز سال ۶۴ تا پایان جنگ، اداره جبهه به صورت مستقل توسط سپاه و ارتش صورت پذیرفت. بسیاری از عملیات‌ها نیز در این دوران توسط سپاه مدیریت شد که می‌توان از میان آنها به ده‌ها عملیات چون والفجر ۸ (آزادسازی بندر فاو) و کربلای ۵ اشاره داشت.

آخرین عملیاتی که سپاه در آن نقش داشت، عملیات مرصاد بود؛ عملیاتی که پس از قبول قطعنامه توسط ایران با محوریت منافقین و حمایت ارتش بعث انجام گرفت. به‌رغم آن‌که به خاطر قبولی قطعنامه، آمادگی دفاعی ارتش و سپاه کاهش یافته بود و بسیاری از نیروهای رزمی در مرخصی بودند، سپاه با بسیج سریع نیروهای خود و حمایت بسیج مردمی توانست منافقین را در اسلام‌آبادغرب زمینگیر ساخته و قلع و قمع کند، به گونه‌ای که هزاران منافق کشته و عده‌ای نیز به اسارت درآمدند.

● سال‌های بعد از جنگ

مهم‌ترین تفاوت ساختار سپاه با سایر ارتش‌های جهان علاوه بر بعد ایدئولوژیک و عقیدتی آن، چندوجهی بودن آن است. در واقع ساختار سپاه به این گونه نیست که خود را برای دوره دفاع و جنگ آماده کرده باشد و در دورانی که جنگی در کار نیست فقط در حال آماده‌سازی دفاعی خود برای روز مبادا باشد. طی دوران ۲۳ ساله بعد از جنگ باید عملکرد سپاه پاسداران را در چند بعد به صورت جداگانه بررسی کرد.

الف) سازندگی کشور، اولویت سپاه

پس از پایان پیروزمندانه دفاع مقدس، بیش از هر چیز بازسازی خرابی‌های جنگ و رفع محرومیت‌ها از نقاط مختلف کشور اولویت اساسی کشور بود. این‌گونه بود که سپاه نیز علاوه بر بازسازی دفاعی خود برای هر گونه تهدید نظامی جدید به فرمان رهبر معظم انقلاب، در بازسازی و سازندگی کشور وارد شد تا از تجربیات هشت ساله و توانمندی‌های مهندسی خود برای ساخت دوباره کشور بهره گیرد.

در همین راستا، سپاه طرح‌های کلانی را در سطح کشور به عهده گرفت که بعضا جزو طرح‌های ملی محسوب شده و در منطقه بی‌نظیر یا کم‌نظیر بود. اجرای صدها طرح بزرگ عمرانی در سطح کشور همچون طراحی و ساخت ده‌ها سد چون سد کرخه، طراحی و احداث ده‌ها طرح بزرگ پتروشیمی همچون احداث مجتمع بندری پتروشیمی عظیم کشور در منطقه با نام پارس جنوبی، ساخت هزاران کیلومتر راه در کشور و هزاران طرح دیگر از این جمله است.

ب) سپاه و مقابله با تهدیدات نظامی

ماهیت انقلاب اسلامی و شعارها و آرمان‌های این نظام الهی، از همان اول دو اردوگاه شرق و غرب آن روز را در هم ریخت. بنابراین طبیعی است که ابرقدرت‌های نظامی جهان حتی یک روز از نقشه کشیدن برای این نظام دست نکشند. اگر در این سال‌ها می‌بینیم که هر روز یک موضوع را همانند پرونده هسته‌ای، حقوق بشر، حقوق اقلیت‌ها، آزادی بیان، زندانیان سیاسی و... علم کرده و روی آن مانور می‌دهند، به دلیل آن است که سرویس‌های عریض و طویل اطلاعاتی غرب به صورت مستمر توان دفاعی و نظامی ایران اسلامی را رصد می‌کنند. این رصد اطلاعاتی است که آنان را از هر گونه ریسک برحذر می‌دارد. همان‌گونه که رهبر فرزانه انقلاب نیز فرمودند آمریکا اگر می‌توانست شب را به صبح نمی‌رساند و با حمله نظامی کار این نظام را که طی ۳۳ همچون استخوانی در گلوی او و اسرائیل گیر کرده یکسره می‌کرد و دیگر نیازی به این همه صحنه‌سازی با نقاب‌هایی که بدان‌ها اشاره شد نبود.

سپاه با درک این حساسیت‌ها طی دوران بعد از جنگ علاوه بر آن که تمام‌عیار وارد بازسازی کشور شد، اما از تجهیز دفاعی خود و ارتقای توانمندی‌های دفاعی کشور غافل نشد. ساخت انواع موشک‌های دوربرد، ناوچه‌های جنگی، ساخت اسکله‌ها و بندرها و سایر سازه‌های دریایی مورد نیاز ناوگان دریایی، طراحی و ساخت انواع قایق‌های سبک تهاجمی و... بخشی از اقداماتی است که سپاه در این عرصه انجام داد. بی‌خود نیست که بسیاری از کارشناسان نظامی سپاه پاسداران را قوی‌ترین ارتش خاورمیانه می‌دانند.

ج) مقابله سپاه با جنگ نرم

از اولین روزهای بعد از جنگ سیاست خصمانه دشمن علیه ایران اسلامی با تغییر فاز اولویت وارد کانال فرهنگی شد. هرچند طی تمام این سال‌ها هیچ‌گاه تهدید نظامی از دکترین تهاجمی آمریکا و اسرائیل حذف نشد، اما این کشورها سعی کردند با تهاجم همه‌جانبه فرهنگی جوانان را از نظام جداسازند تا بتوانند این نظام مقتدر را از درون متلاشی سازند. همان‌گونه که در تعابیر رهبر انقلاب نیز در برهه‌های مختلف این هجمه تمام‌عیار به تهاجم فرهنگی، در مرحله بعدی به ناتوی فرهنگی و بعد در مرحله آخر به جنگ نرم تعبیر شد.

سپاه پاسداران نیز در تمام این سال‌ها همزمان با تهدیدات فرهنگی غرب، سناریوهای مختلفی را برای دفاع در مقابل این هجمه‌ها در دستور کار خود قرار داد.

حضور مقتدرانه در عرصه رسانه و فضای مجازی در قالب ارتش سایبری از جمله این فعالیت‌هاست که می‌توان به ناامن‌کردن فضای مجازی برای دشمن و نفوذی‌های آنان در داخل، برخورد با براندازان نرم، انهدام ده‌ها شبکه و سایت مستهجن و دستگیری عوامل داخلی و خارجی آنها در این خصوص اشاره داشت.

د) سپاه و فتنه عظیم

بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸، فتنه عظیم و پیچیده آغاز شد؛ فتنه‌ای که حاصل تجربه ۳۱ ساله ضدانقلاب داخل با تمام سرویس‌های جاسوسی غرب برای زمینگیر‌کردن نظام بود. اینجا بود که سپاه به عنوان حافظ کیان نظام باید وارد صحنه می‌شد و این صحنه پیچیده را مدیریت می‌کرد. پیچیده از آن لحاظ که باید ابتدا فریب‌خوردگان و مردم عادی را از معاندین جدا می‌ساخت و سپس سرنخ‌های اصلی مدیریت فتنه را کشف و خنثی می‌کرد.

سپاه پاسداران به کمک بسیج همیشه در صحنه مردمی، با ایثار و ازخودگذشتگی خود توانستند با تقدیم چند شهید غریب و مظلوم، نظام اسلامی را با سرافرازی از این فتنه پیچیده خارج سازند و انقلاب اسلامی را برای سال‌ها بیمه کنند. اقداماتی که رضایت و تقدیر رهبر حکیم انقلاب را در پی داشت.

سپاه پس از این ماجرا نیز همچنان آماده است تا از کیان مقدس جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدات دشمنان محافظت کند.

● سپاه به روایت امام‌‌ خمینی(ره):

▪ ای کاش من هم یک پاسدار بودم. اگر سپاه نبود کشور هم نبود.

▪ سپاه باید از جهت اخلاق نمونه باشد و باهمه مردم و سایر قوا برخورد صحیح و اسلامی ‌بنماید.

▪ نهاد مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بحق از بزرگ‌ترین سنگرهای دفاع از ارزش‌های الهی نظام ما بوده و خواهد بود.

▪ من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما بر نمی‌گردد.

▪ من سپاه پاسداران را بسیارعزیز و گرامی می‌دارم، چشم من به شماست شما هیچ سابقه‌ای جز سابقه اسلامی ندارید.

● سپاه در بیان رهبر معظم انقلاب:

▪ سپاه در تاریخ شناخته شده خود ما، یک پدیده کم‏‌نظیر و شاید بی‏نظیر است؛ یعنی سپاه موجودی است که ولادت و رشد و نمای آن در صحنه انقلاب، آن هم در عرصه دشوارترین آزمون‌‏های انقلاب بود.

▪ حرکت عظیم و فوق‌العاده در دوران دفاع مقدس، نوآوری و ابتکار در زمینه تأمین نیازها، حفظ جوشش و روحیه انقلابی در جامعه و تربیت عناصر کارآمد در سرلوحه خدمات سپاه قرار دارد.

▪ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی باید همواره مردمی بودن خود را حفظ کند و به بسیج به عنوان بدنه ارزشمند خود بیش از پیش اهمیت دهد.

حبیب ترکاشوند