محبت به فرزند هیچ وقت زیادی نیست

بسیاری كودكان را به یاد می آورم كه در عذاب بودند چون پدر و مادرشان بیش از حد درگیر یا خودخواه بودند یا مشغله ذهنی داشتند كه به نیازهای آنان رسیدگی كنند اما هیچ وقت كودكی را ندیده ام كه وضع بدتری داشته باشد آن هم به این دلیل كه والدینش او را بیش از حد دوست دارند صادقانه بگویم امكان ندارد بچه با محبت لوس شود

اگر والدین بیشتر به این فكر می كردند كه به فرزندانشان توجه كافی ندارند و كمتر فكر می كردند دارند آنها را لوس می كنند دنیا جای خیلی بهتری می شد.

بسیاری كودكان را به یاد می آورم كه در عذاب بودند چون پدر و مادرشان بیش از حد درگیر یا خودخواه بودند یا مشغله ذهنی داشتند كه به نیازهای آنان رسیدگی كنند. اما هیچ وقت كودكی را ندیده ام كه وضع بدتری داشته باشد آن هم به این دلیل كه والدینش او را بیش از حد دوست دارند. صادقانه بگویم امكان ندارد بچه با محبت لوس شود.

آنچه معمولاً فكر می كنیم محصول لوس كردن كودك است هیچ وقت نتیجه ابراز محبت بیش از اندازه نیست. بلكه پیامد دادن چیزهای دیگری به جای محبت است. چیزهایی مانند سهل گیری، انتظارت كمتر یا مالكیت مادی. وقتی والدین برای فرزندان حدودی تعیین نمی كنند، وقتی والدین توقع خود را از آنها برای خوب بودن پایین می آورند یا وقتی اسباب بازی، خوراكی یا انواع هدایا جایگزین محبت و توجه خالصانه می شود، آنها آسیب می بینند.

وقتی صحبت از عواطف گرم و مهر و محبت می شود هیچ وقت عشق به فرزند زیادی نیست.

به عبارت دیگر اگر هر روز به فرزندتان بگویید كه دوستش دارید هیچ آسیبی به او نمی رسد. اگر به او یادآوری كنید كه منبع بی پایان خوشبختی شما است آسیبی نمی بیند. فرزندتان آسیبی نمی بیند اگر به او محبت بدنی ابراز كنید، از او مراقبت كنید و هنگامی كه استحقاقش را دارد به او پاداش بدهید. احساستان را فرو نخورید و درون گرایانه عمل نكنید آن هم با این تفكر كه این همه محبت بچه را لوس می كند.

خیلی سال پیش از این مردم بر این باور بودند سركوب عشق و محبت به رشد شخصیت كودك كمك می كند. شاید هنوز كسی دور و بر شما باشد كه به «روش سنتی» پرورش كودك اعتقاد داشته باشد؛ كسی كه به شما درباره محبت بیش از اندازه به كودك هشدار می دهد.

معلوم شده كه این تفكر سنتی غلط است. روانشناسان بی اغراق در هزاران پژوهش ارتباط مقدار محبت والدین به فرزندان و میزان سازگاری آنها را زیر نظر گرفتند. اگر احتمال لوس شدن بچه ها با محبت بیش از حد وجود داشت- یعنی اگر روش سنتی درست بود- پیش بینی می كردید نتیجه این پژوهش ها این باشد كه سازگارترین بچه ها از خانه هایی بیرون می آیند كه در آن والدین تا حدودی خشك هستند و عواطف محبت آمیز خود را مهار می كنند. اما حتی به یك تحقیق كه به چنین یافته ای رسیده باشد برخورد نكرده ام. در همه پژوهش ها درباره والد- كودك، همیشه سازگارترین كودكان بیشترین سطح محبت پدر و مادر را گزارش داده اند.

هنوز بعضی والدین به روش سنتی تربیت كودك اعتقاد دارند. بعضی فكر می كنند باید به بچه ها سخت گرفت و محبت بسیار كودك را شكننده و آسیب پذیر می كند. (به این رویكرد در تربیت كودك «مكتب انتقادات جدی» می گویند.) بعضی فكر می كنند فرزندانی كه مورد عواطف بسیار پدر و مادر قرار می گیرند ضعیف بار می آیند. (گاهی اوقات این حرف را از پدرانی می شنوید كه نگرانند محبت زیاد در مردانگی پسرشان اختلال ایجاد می كند.) بعضی دیگر از پدر و مادرها معتقدند احساسات، تحسین یا توجه آنها به نوعی فرزندشان را نیازمند بار می آورد و وقتی بزرگ شد درخواست های بسیار و غیرمعمول و نیاز به توجه و مراقبت خواهد داشت. آنها متقاعد شده اند كه با مضایقه محبت به نوعی فرزندی تربیت می كنند كه نیازش به مورد محبت قرار گرفتن كمتر است.

در واقع درست برعكسش صادق است. هنگامی كه كودكان عشق صادقانه دریافت كنند چنان حس عمیقی از امنیت در آنها ایجاد می شود كه تقریباً همیشه كمتر نیازمند دیگری هستند. در نتیجه بزرگسالانی كه از لحاظ عاطفی نیازمند هستند عمدتاً آنهایی هستند كه هنگام رشد محبت كافی از پدر و مادر ندیده اند یا كسانی هستند كه محبت والدینشان یا متغیر بوده یا خالصانه نبوده است. سالمترین بزرگسالان و آنهایی كه خودشان توانایی دارند محبت خود را به دیگران ابراز كنند همواره كسانی هستند كه والدینشان آنها را با احساسات صریح و بی قید و شرط بزرگ كرده اند نه آنها كه مجبور بوده اند با چیزی كمتر از محبت كامل سر كنند.

پژوهش مشهوری درباره اینكه آیا والدین باید به گریه نیمه شبانه نوزاد واكنش نشان بدهند یا نه این نكته را خیلی خوب نشان می دهد. برعكس كسانی كه فكر می كنند آرام كردن نوزادی كه گریه می كند پاداشی به رفتار او است و باعث بیشتر گریه كردن او می شود، پژوهشگران دریافتند خلاف آن صادق است. میل به گریه در میان نوزادانی كه گریه شبانه شان با آرام كردن همراه می شود به مرور زمان كمتر می شود نه بیشتر. خیلی ساده است نوزادانی كه در طول شب بیدار می شوند وقتی گریه می كنند كه ترسیده و سرگشته باشند. آرام كردن به آنها احساس امنیت بیشتری می دهد و این كار باعث می شود بهتر بخوابند.

مطمئن ترین روش برای اینكه بچه هر شب گریه كند این است كه به نیازهای عاطفی او بی توجهی كنید و مطمئن ترین روش برای اینكه كودكی با كمبود محبت تربیت كنید این است كه عشق و محبت خود را از او دریغ كنید.

اینكه باید به فرزندتان محبت كنید را با اینكه چگونه این كار را انجام دهید اشتباه نگیرید. حمام كردن كودك با محبت جسمی، تعریف، تحسین، توجه و تائید كلامی اینكه چقدر از گذران وقت با او لذت می برید همه خوب است و بیشتر اوقات بهترین كار است. اگر می خواهید برای فرزندتان هدایای رویایی بخرید او را به گردش های پرهزینه ببرید، به او غذای دلخواهش را بدهید یا به او امتیاز ویژه ای ببخشید. این كارها هم خوب هستند تا زمانی كه در حد اعتدال باشند و تا زمانی كه آنها را جایگزین ابراز محبت خالصانه نكنید. (اگر این كار را بكنید هیچ كس جز خودتان را گول نزده اید. بچه ها تفاوت بین عشق ورزیدن حقیقی و حق و حساب دادن را می فهمند.) یكی از استادانم روانشناس برجسته كودك یوری برونفنبرنر زمانی گفت هر كودكی حداقل به یك بزرگسال نیاز دارد كه به او «به طور غیرمنطقی متعهد باشد». چنین پیوند عاطفی ای باعث می شود كه كودكان با سلامت روانی رشد كنند. از نشان دادن «تعهد غیرمنطقی» به دختر یا پسرتان نترسید. وقتی سخن از ابراز عشق خالصانه به فرزند پیش می آید زیاده از حد مفهومی ندارد.

دكتر لورنس استینبرگ

ترجمه: نوشین دیانتی