مصایب چپ دست بودن

زندگی در دنیایی که برای راست دست ها ساخته شده است, اغلب برای چپ دست ها مشکلاتی به بار می آورد

زندگی در دنیایی که برای راست‌دست‌ها ساخته شده است، اغلب برای چپ‌دست‌ها مشکلاتی به بار می‌آورد. یک نظرخواهی از چپ‌دست‌ها نشان می‌دهد ۸۵ درصد آنها خودشان را تا حدی دست‌وپا چلفتی‌ و ناشی‌ می‌دانند ولی بیشتر چپ‌دست‌ها فکر می‌کنند باهوش‌تر و خلاق‌تر از حد متوسط هستند...

راست دست ها نه راست ، نه چپ چپ دست ها

کمتر از۱%

از هر دو دست استفاده می‌کنند.

کمتر از۹۰ %

استفاده از دست راست را ترجیح می‌‌دهند.

۱۰ %

استفاده از دست چپ را ترجیح می‌دهند.

چپ‌دست‌ها با دنیایی روبرو هستند که بسیاری از وسایل و ابزارهای آن برای راست‌دست‌‌ها ساخته شده است و گاهی زندگی روزمره‌شان دچار مشکل می‌شود.

از هر ۱۰ نفر روی کره زمین، به طور میانگین ۹ نفر از دست راست برای نوشتن، پرتاب کردن اشیاء و انجام بقیه کارها استفاده می‌کنند. در مورد پاها هم تقریبا به همین نسبت راست‌پا و چپ‌پا وجود دارد اما درباره اندام‌های حسی مانند چشم‌ها و گوش‌ها، ترجیح استفاده از اندام‌های یک طرف، آنقدر واضح نیست. افرادی که واقعا «دودستی» هستند و به یک اندازه از دست چپ و راستشان استفاده می‌کنند، کمتر از یک درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.

دانشمندان با وجود بیش از یک قرن و نیم تحقیق در این‌باره، هنوز نتوانسته‌اند پاسخ جامعی به این سوال که علت راست یا چپ دستی چیست، بدهند.

دیوید پی‌کاری، روان‌شناس و استاد دانشگاه بانگور در بریتانیا، می‌گوید: «ما هنوز علت دقیق این پدیده را نمی‌دانیم.»

البته شواهدی درباره عدم تقارن در بدن به‌خصوص در مغز، وجود دارد که ممکن است علت شیوع کمتر چپ‌دستی نسبت به راست‌دستی باشد.

انتخاب یک دست برای کنترل حرکات ظریف، بیانگر این حقیقت است که آنقدرها هم که فکر می‌کنیم، در ساختار و کارکرد بدن ما تقارن وجود ندارد.

تقارن ظاهر بدن، الگوی تقابلی دست‌ها، پاها، نوک پستان‌ها، چشم‌ها و... در اندام‌های داخلی وجود ندارد. برای مثال قلب و طحال در سمت چپ بدن و کبد در سمت راست بدن قراردارند و شکل ریه‌های چپ و راست متفاوت است.

مغز هم همین‌گونه است. توده چین‌دار درون جمجمه، از وسط به دو نیمکره تقسیم شده است و هر نیمکره فعالیت طرف مقابل بدن را کنترل می‌کند؛ نیمکره چپ مغز به طرف راست و نیمکره راست مغز به طرف چپ بدن فرمان ‌می‌دهند یعنی آنچه چشم چپ می‌بیند به وسیله بخش عقبی نیمکره راست مغز پردازش می‌شود.

گرچه دو نیمکره مغز از لحاظ کالبدشناختی مشابه به نظر می‌رسند، اما برخی وظایف را بیشتر یک طرف مغز انجام می‌دهد تا طرف دیگر. دانشمندان می‌گویند این تقسیم کار برای افزایش بهره‌وری است زیرا انجام کارهای دوگانه مشابه به طور همزمان در دو طرف مغز، باعث اتلاف انرژی و قدرت مغزی می‌شود.

● چپ‌دست‌های بدشگون

علت راست‌دستی و چپ‌دستی در انسان‌ها هر چه که باشد این پدیده سابقه‌ای بسیار طولانی دارد؛ مثلا در برخی نقاشی‌های غارها، انسان اولیه چپ‌دستی به تصویر کشیده شده که نیزه‌ای را در چنگ دارد.

کمبود نسبی چپ‌دستی مانند بسیاری از «دیگرگونه‌ها» در تاریخ انسان، باعث ایجاد خرافات و تبعیض‌های فرهنگی شده است. تا همین چند دهه پیش، والدین و معلمان قلم را از دست کودکانی که می‌خواستند با دست چپ بنویسند، بیرون می‌کشیدند و آنها را وادار می‌کردند با دست راست بنویسند.

پیش‌داوری باستانی در مورد چپ‌دست‌ها در زبان انگلیسی همچنان باقی مانده است. کلمه sinister در انگلیسی (به معنای بدشگون و شوم)، ریشه لاتین مشترکی با کلمه sinistral به معنای «مربوط به طرف چپ» دارد و کلمه left (به معنای چپ) از کلمه آنگلوساکسونی به معنای «ضعیف و سست» گرفته شده است.

چپ‌دست‌ها به دلایل زیست‌شناختی نامعلومی، در واقع ممکن است واقعا هم اندکی نفرین‌شده باشند. ژن LRRTM۱ که با چپ‌دستی ارتباط دارد به بیماری روانی اسکیزوفرنی نیز مربوط است. همچنین ارتباطی میان چپ‌دستی و بیماری‌هایی مانند التهاب روده و اعتیاد به الکل مشاهده شده است.

از سوی دیگر، برخی شواهد نشان می‌دهد چپ‌دست‌ها به طور میانگین از راست‌دست‌ها باهوش‌ترند و گاهی نبوغ هنری بیشتری دارند. علت، شاید مغزهای متفاوت این دو گروه باشد.

جالب است بدانید که از ۷ رییس‌جمهور اخیر آمریکا، ۴ نفر آنها شامل «باراک اوباما»، «بیل کلینتون»، «جرج بوش پدر» و «جرالد فورد» چپ‌دست بوده‌اند.

● دست و دهان

پدیده «یک‌طرفه‌شدن و تقسیم کار در مغز» می‌تواند به توضیح پدیده چپ‌دستی و راست‌دستی کمک کند. از تکامل‌یافته‌ترین وظایف مغز، پردازش و تولید زبان است. در ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد راست‌دست، نیمکره چپ نیمکره غالب در کارکردهای مربوط به زبان و گفتار هم است، بنابراین به نظر می‌رسد روند تکامل، یک طرف مغز را مسوول انجام کارهای با نیاز به مهارت بالا کرده است.

پی‌کاری در این باره می‌گوید: «اگر یک بخش از مغز کنترل حرکات ظریف دست را به عهده داشته باشد، منطقی است که همین بخش مغز زبان را نیز کنترل کند.»

با وجود این، رابطه میان این دو به این سادگی‌ها هم نیست. به گفته کاری، در دوسوم چپ‌دست‌ها هم نیمکره چپ، نیمکره غالب کنترل‌کننده زبان و گفتار و در حدود ۵ درصد از راست‌دست‌ها، نیمکره راست نیمکره غالب است.

بررسی‌های ژنتیکی تا به حال نتوانسته‌اند علت دقیق این گرایش به راست‌دستی را در انسان‌ها مشخص کنند، هر چند شواهدی درباره نقش وراثت وجود دارد. مثلا احتمال اینکه پدر و مادر چپ‌دست، فرزند چپ‌دست داشته باشند، ۲۵ درصد است، در حالی که احتمال چپ‌دست بودن در عموم مردم ۱۰ درصد است.

افرادی که دارای ژنی به نام LRRTM۱ هستند نیز با احتمال بیشتری ممکن است چپ‌دست باشند.

● زندگی یک چپ‌دست

در مجموع تا جایی که مساله برداشت‌ها درباره توانایی‌هایی مغزی و بدنی، تمایلات و نقصان‌های یک فرد مطرح است، چپ‌دستی فقط یک جزء از اجزای بسیار در یک تصویر پیچیده است.

آمار کلار، ژنتیک‌دان در مرکز ملی پژوهش سرطان در مرکز ملی سرطان در فردریک مریلند می‌گوید: «همبستگی یک به یک میان چپ‌دستی و سایر صفات وجود ندارد. این‌طور نیست که اگر کسی چپ‌دست باشد یا نابغه می‌شود یا مبتلا به بیماری.»

به گفته دکتر کاری، گرچه انگ‌گذاری بر چپ‌دست‌ها تا حد زیادی در جهان از بین رفته است اما راست‌دست بودن هنوز بهتر به نظر می‌رسد.

او می‌گوید: «چپ‌دست‌ها باید در جهان راست‌دست‌ها زندگی کنند. زیپ شلوار برای راست‌دست‌ها ساخته شده است؛ حتی طراحی دربازکن کنسرو برای راست‌دست‌هاست.»

● دست و پنجه

پژوهشگران به بررسی سایر حیوانات پرداخته‌اند تا بتواند معمای چپ‌دستی و راست‌دستی را در انسان‌ها حل کنند. بسیاری از پستانداران مانند شامپانزه‌ها، بابون‌ها، گوریل‌ها و سگ‌ها نیز تمایل به استفاده بیشتر از یک پنجه را نشان می‌دهند.

دکتر کاری می‌گوید: «سگ نیز یک پنجه غالب دارد. اگر او را وادارید که از طریق یک منفذ به شیئی مانند یک اسباب‌بازی دسترسی پیدا کند، خواهید دید که در تلاش‌های بسیارش از یک پنجه‌اش بیشتر استفاده می‌کند.»

نکته جالب این است که نسبت راست‌پنجه‌ها و چپ‌پنجه‌ها در سگ‌ها و میمون‌ها برخلاف انسان‌ها که حدود ۹۰ درصدشان راست‌دست هستند، ۵۰-۵۰ است. این نسبت ۵۰-۵۰ را حتی می‌توان در حیوانات غیرپستاندار مانند خرچنگ‌ها هم دید که در آنها پنجه‌ای‌ که برای مبارزه به کار می‌رود، در یک طرف بزرگ‌تر می‌شود.

منبع: LiveScience

ترجمه:دکتر علی ملائکه