پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
سیاست برتری جویانه دهلی
هندی ها می گویند با یک میلیارد و دویست میلیون نفر جمعیت دیگر بیش از این نمی توانند در جهان با بی توجهی روبه رو شوند. هر چند جایگاه این کشور با چین قابل مقایسه نیست اما نقش دهلی نو در امور جهان هر روز بحث انگیز می شود.
هند از زمان استقلالش در سال ۱۹۴۷ تا کنون همواره در پی بالا بردن جایگاه بین المللی خود بوده است اما مشکلات درونی آن موانعی را بر سر سیر صعودی این کشور پدید آورده است که در این میان می توان از شورش های متعددی که در آن صورت می گیرد نام برد. علاوه بر منطقه مناقشه برانگیز کشمیر، جنبش های استقلال طلبانه و جدایی طلب و توسل به اقدامات تروریستی در ایالت آسام و سایر ایالات های شمال شرقی مشکلاتی جدی برای دهلی نو پدید می آورد. همچنین شورش های مائوئیست ها در مرکز و شرق هند نیز در حال گسترش است. با همه این اوصاف هند مدعی است که تا حدودی در مقابله با این شورش ها موفق عمل کرده اما آنچه پیداست این امر نیز چه از لحاظ انسانی و چه از لحاظ مالی هزینه های هنگفتی برای دهلی نو در پی داشته است.
از سوی دیگر نباید رودررویی این کشور با سازمان های افراطی که نیروهای شبه نظامی و حتی نظامی فراوانی را جذب خود کرده اند را فراموش کرد.
درست است که ۸۵۰ میلیون هندو و ۱۶۰میلیون مسلمان تا کنون توانسته اند زندگی مسالمت آمیزی با هم داشته باشند اماگاهی اوقات درگیری هایی نیز میان این دو جامعه به بهانه های مختلف صورت می گیرد و در مجموع می توان گفت که گسست فرهنگی و دینی میان این دو جامعه هنوز به طور کامل برطرف نشده است و به نظر می رسد با رشد جمعیتی مسلمانان که نسبت به هندو ها بیشتر است این تنش ها در آینده بیش از گذشته مشاهده شود. بر خلاف گرایش به هندوئیسم، گرایش به اسلام که در هند بسیار مشاهده می شود روز به روز برتعداد مسلمانان می افزاید.
پس از حوزه فرهنگ، بیشترین تحولات در عرصه اقتصاد هند نمایان شده است. هند از اوایل سال های ۱۹۹۰ به سمت خصوصی سازی پیش رفت، امری که چینی ها از مدت ها پیش به آن روی آورده بودند / تولید ناخالص داخلی این کشور هم اکنون بیش از هزار میلیارد دلار است که با آهنگ کمتری نسبت به چین در حال رشد است و رشد ۹ درصدی آن نیز در مقایسه با رشد جمعیتش ناکافی به نظر می رسد.
هند تلاش می کند که به عنوان قطب بیوتکنولوژی، صنعت دارویی، تولید نرم افزار و صنعت هوا و فضا شناخته شود در این راستا موشک هایی با برد ۳۵۰۰ کیلومتر را با موفقیت در ۱۲ آوریل ۲۰۰۷ آزمایش کرده است / نمونه دیگر قدرت هند در صنعت فضایی پرتاب چهار ماهواره تنها با یک موشک است که در ۱۰ ژوئیه ۲۰۰۷ انجام گرفت.
هند برای رونق اقتصادی خود سیاست ایجاد مناطق اقتصادی ویژه را در دستور کار خود قرار داده است تا از این راه بتواند سرمایه گذاری های خارجی را به سمت خود جلب کند و با این اقدامات ایجاد شغل کرده و صادراتش را نیز افزایش دهد. اما در اجرای این سیاست که با تصرف اراضی کشاورزی برای ایجاد مناطق ویژه اقتصادی همراه است گاه شاهد اعتراضات شدیدی بوده است.
● تضادهای دو حریف شبه قاره
▪ زخم اختلاف‌های تاریخی دو کشور شبه قاره بار دیگر سر باز کرده است.
پاکستان همواره به عنوان مانعی بر سر هند در راه اجرای کامل طرح های منطقه ای و تا حدودی جهانی بوده است. به عقیده تحلیلگران سیاسی، اسلام آباد همیشه از جنبش های استقلال طلبانه در کشمیر و سایر نقاط هند حمایت کرده است. در واقع هند، پاکستان را به این متهم می کند که در سوء قصد های صورت گرفته در سراسر خاک هند نقش داشته است و حتی خود اسلام آباد از طریق سرویس های ویژه اطلاعاتی و سایر ارگان ها سوء قصد هایی را سازماندهی می کند .پاکستان نیز در مراکز بین المللی ادعا کرده است که هند بویژه در کشمیر حقوق بشر را نقض می کند و کمک هایی را به شورشیان بلوچستان پاکستان کرده است. اتهاماتی که هنوز هم بین دو کشور رد و بدل می شود.
آتش بس اعلام شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۰۳ بسیار شکننده است و هیچ پیشرفتی در حل و فصل مناقشات و درگیری ها بر سر کشمیر مشاهده نمی شود؛ منطقه ای که در بخش تحت کنترل هند آن هنوز هم سوء قصد هایی دیده می شود.
البته برخی همکاری ها میان دهلی نو و اسلام آباد وجود دارد / ارتباطات تلفنی منظم میان ستاد های ارتش زمینی و ملاقات میان فرماندهان محلی نیروهای شبه نظامی از مدتها پیش وجود دارد و سازمان های امنیتی دریایی و ساحلی اطلاعات خود را با یکدیگر مبادله می کنند.
اما اقدام اخیر دولت موهان سینگ در انعقاد پیمان دوستی با امریکا همه جوانه های اعتماد پاکستان را پژمرده ساخت. اسلام آباد می گوید هند دیگر به تعهدات خود مبنی بر تبادل فهرست تأسیسات هسته ای دو کشور که در سال ۱۹۸۸ پیشنهاد و در سال ۱۹۹۱ به تصویب رسید پایبند نیست. هند برپایه این پیمان متعهد شده که به تأسیسات هسته ای یکدیگر حمله نکنند. از سوی دیگر هند و پاکستان توافقاتی را در زمینه آزمایش موشک های بالستیک و مبارزه مشترک علیه تروریسم دارند که به نظر نمی رسد هندی ها به طرز رضایت بخشی به آنها پایبند بوده باشند. در سایه این بدبینی ها مبادلات تجاری میان هند و پاکستان نیز همچنان محدود مانده است.
علی رغم مقاومت پاکستان، هند تلاش می کند خود را به عنوان یک قدرت منطقه ای در جنوب آسیا مطرح کند. هند با استفاده از موقعیت، جمعیت و اهمیت تجاری و اقتصادی خود، خواه ناخواه توانسته است شرکای تجاری برای خود بدست آورد و سلطه خود را افزایش دهد.
دولت مان موهان سینگ همواره بیش از آن که به دیپلماسی چند ملیتی در سازمان همکاری منطقه ای آسیای جنوبی که هفت کشور پاکستان، بنگلادش ، نپال، بوتان، سریلانکا ، مالدیو و هند را شامل می شود متوسل شود، مذاکرات دوجانبه با همسایگان خود را در اولویت قرار داده است.
هم اکنون دهلی نو از طریق بندر چابهار در ساخت جاده ها و راه آهن در خاک افغانستان فعالیت دارد تا از این راه بتواند به کشورهای آسیای مرکزی دسترسی داشته باشد. محصولات تولید شده در افغانستان از طریق خاک پاکستان به هند وارد می شود اما محصولات تولید شده در هند این امکان را ندارد که از طریق خاک پاکستان وارد افغانستان شود. علاوه بر این به علت بی ثباتی طولانی مدت پاکستان و افغانستان و خطرات موجود بر سر حمل و نقل زمینی از طریق این کشور ها، هم اکنون هندی ها در مذاکره با دولت کرزای در پی یافتن روش های دیگری برای حضور در کابل است.
سیاست خارجی هند در ماه های اخیر بسیار مناقشه انگیز شده است. دولت مان موهان سینگ به اتخاذ تصمیم هایی بی سابقه در عرصه دیپلماسی مبادرت کرده که موجی از واکنش و نقد جناح های داخلی و برخی دولت های خارجی را در پی داشته است / مهم ترین این تصمیم ها، پیمان هسته ای او با دولت آمریکا است که کابینه هند را تا مرز سقوط پیش برد. مقاله حاضر در پی ارائه تصویری از موقعیت جدید هند است که بخش پایانی آن اکنون پیش روی شما است
● قدرت نظامی هند
هند در تکمیل نقش فزاینده خود در زمینه سیاست و اقتصاد بین الملل، کلکسیونی از امکانات دفاعی مطابق با توانایی های مالی و فنی خود فراهم آورده است. این کشور با اختصاص سه درصد از تولید ناخالص ملی خود به امور دفاعی، درصدد تبدیل به یکی از قدرتمندترین ارتش های جهان از لحاظ نفرات و همچنین سطح کیفی و کمی تجهیزات و تسلیحاتش است.
صنعت دفاعی هند بر مجموعه ای از شرکتهای دولتی و زرادخانه هایی مبتنی است که تسلیحات نظامی را برای هر سه ارتش زمینی، هوایی و دریایی این کشور تولید می کنند. البته برخی از برنامه های تولید سلاح این کشور با شکست یا تأخیرهای طولانی نیز همراه بوده است. اصلی ترین کارخانجات تسلیحات دریایی هند در بمبئی و کلکته قرار دارند. هم اکنون دهلی نو در حال ساخت ۲۵ ناو جنگی است. با این که صنعت دفاعی این کشور به ویژه به کمک بخش های خصوصی در حال توسعه است اما هند هنوز مجبور است بسیاری از تسلیحات و تجهیزات نظامی مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر وارد کند و در این راه روسیه به عنوان یکی از مهمترین کشورهای تأمین کننده این تسلیحات مطرح شده است و به راحتی دانش ساخت برخی سیستم های دفاعی از جمله هواپیما را در اختیار دهلی نو قرار می دهد. این دو کشور همچنین همکاری هایی را در زمینه تولید مشترک تجهیزات نظامی از جمله موشک آغاز کرده اند ؛ اما با این حال همچون بخش های غیر نظامی، فناوری غربی به شدت مورد تقاضای هند است. اسرائیل و کشورهای غربی نیز هر روز در حال افزایش سهم خود از بازار تسلیحات هستند. به عنوان مثال امریکایی ها در سال ۲۰۰۶ یک ناو جنگی و شش هلی کوپتر نظامی به هند فروختند ؛ امری که تا چند سال پیش قابل باور نبود. همچنین مذاکراتی نیز برای فروش ۱۲۶ جنگنده جدید برای تجهیز نیروی هوایی هند میان دهلی نو و واشنگتن صورت گرفته است.
ارتش زمینی هند هم اکنون بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر نیرو دارد و مجهز به سلاح های نسبتاً پیشرفته ای است. شرکت واحدهای نظامی هند در عملیاتهایی علیه شورش های جدایی طلب کشمیر، استقلال طلبان و خودمختاری خواهان ایالتهای شمالی شرقی در حال افزایش است اما با این اوصاف ارتش زمینی این کشور از کمبود حدود یازده هزار افسر رنج می برد.
نیروی هوایی هند از جنگنده های پیشرفته ای همچون میگ ۲۹ و SU۳۰ برخوردار است که از روسیه خریداری و در پایگاه های متعددی در سراسر این کشور مستقر شده است. همچنین دستیابی به هواپیماهای روس که مجهز به سیستم های پیشرفته رهیابی است قدرت نظامی این کشور را چند برابر کرده است.
نیروی دریایی هند نیز از یک ناو هواپیمابر ساخت روسیه و همچنین شش زیردریایی فرانسوی - اسپانیایی برخوردار است. همچنین ساخت یک پایگاه دریایی امکان واکنش سریع به این کشور را می دهد.
ساخت سلاح های هسته ای در هند بویژه در ارتش زمینی و هوایی این کشور در حال گسترش است و در آینده نیز ساخت این نوع سلاح ها در نیروی دریایی آغاز خواهد شد. هند همچون پاکستان تصمیم گرفته است تا برای مدتی آزمایش های هسته ای خود را به حالت تعلیق درآورد اما برنامه موشک های بالستیک دور برد این کشور همچنان به قوت خود باقی است. ماهواره های غیر نظامی هند می توانند کاربرد نظامی نیز به خود بگیرند / اولین ماهواره کاملاً نظامی این کشور در اوت ۲۰۰۷ به فضا پرتاب شد و با این اقدام به جمع کشورهای دارای قدرت فضایی نظامی پیوست. از دیگر برنامه های فضایی این کشور یک سیستم دفاع ضد موشکی است که اقدامات ساخت آن آغاز شده است.
با تمام توصیفاتی که از قدرت نظامی هند به عمل آمد این کشور از ناهماهنگی در زمینه فرماندهی نیروهای سه گانه اش رنج می برد. این کشور به طور کامل از یک ستاد مشترک ارتش قدرتمند و کامل برخوردار نیست و دارای فرمانده ستاد ارتش نیست و به نظر می رسد سه نیروی ارتش زمینی، هوایی و دریایی هند مشکلاتی را برای هماهنگی کامل برنامه ها و تمرین هایشان دارند. همچنین فرماندهی راهبردی هند که هدایت سلاح های هسته ای این کشور را در اختیار دارد به نظر نمی رسد به طور کامل عملیاتی باشد. این وضع به علت فاصله کم میان هند و پاکستان، زمانی که واکنش هسته ای موشکی میان دو کشور ضروری باشد کاملاً به ضرر هند خواهد بود.
علی رغم این پیشرفت ها، نظامی ها چندان در ساختار تصمیم گیری دولت هند وارد نشده اند و مقامات سرویس قدرتمند دولتی هند خواستار حفظ تسلط خود هستند هرچند توانایی آنها در زمینه امنیتی و دفاعی ضعیف است.
دانشمندان دفاعی هند به نظر می رسد بیش از پیش در فرآیند تصمیم گیریها دخیل شده اند / چنان که رئیس جمهوری این کشور نیز یک مهندس سابق تسلیحات و متخصص امور موشکی است.
هند با امضای قراردادهای امنیتی با امریکا نگرانی قدرت های همسایه اش بویژه چین، روسیه و پاکستان را برانگیخته است. اعضای سازمان همکاری شانگهای نیز آشکارا بسته شدن پایگاه های نظامی امریکا در آسیای مرکزی را خواستار شده اند. در این شرایط تلاش هند برای تقویت پایگاه هوایی Farkhor تاجیکستان توسط نیروهای ارتش زمینی و هوایی هند حاکی از اراده دهلی نو برای تضمین حضور هر چند موقتی و حاشیه ای در آسیای مرکزی است امری که باعث نگرانی اسلام آباد و ایجاد تنش هایی میان هند و پاکستان شده است.
هند تمرین های مشترک نظامی در خاک خود و خارج از مرزهای خود با امریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، آفریقای جنوبی و ایران انجام داده است و در نظر دارد تمریناتی را نیز با سنگاپور، مغولستان و ازبکستان انجام دهد.
● ضعف های بنیادی
با آنکه هند دارای برخی ابزارهای قدرت نظیر جمعیت عظیم، جوان، پویا و بویژه تحصیلکرده، فناوری پیشرفته در برخی بخش ها از جمله انرژی هسته ای و فضایی و مجهز به سلاح هسته ای است اما ضعف های بنیادینی نیز دارد. وابستگی این کشور به انرژی همچنان به قوت خود باقی است / هند مجبور است نفت و گاز مورد نیاز خود را به صورت گسترده وارد کند. رقابت جهانی هم در این زمینه بسیار پرهزینه شده است و روز به روز نیز بیشتر می شود که مطمئناً تراز تجاری این کشور را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
هند همچنین باید راه حلی برای ناآرامی در کشمیر یا جنبش هایی که در ایالت های شمال شرقی و شرقی این کشور صورت می گیرد و خواهان ملحق شدن به پاکستان یا کسب استقلال هستند پیدا کند.
هنوز راهی طولانی باقی مانده است تا هند به جمع قدرت های برتر جهان بپیوندد. سیاست های دولتمردان این کشور در ماه های اخیر روابط احزاب و دولت را متشنج کرده است. این بی ثباتی می تواند برنامه هند را که قصد دارد در سال ۲۰۲۰ در جایگاه قدرت برتر اقتصادی جهان قرار گیرد دچار مشکل سازد. هند خواستار آن است که جهان قدرت این کشور را به رسمیت بشناسد و به همین منظور عضویت در شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان یکی از اهداف عمده دستگاه دیپلماسی دهلی نو قلمداد می شود اما بدون شک یکی از لوازم دستیابی به این هدف بهبود سیاست داخلی و خارجی دولت است.
آلن لامبال
ترجمه : حسین قنبری
