پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
عباد الرحمن چه کسانی هستند
بندگان صالح پروردگار چه مشخصات و ویژگی هایی دارند؟ در کدام سوره از قرآن ویژگیهای عباد صالح آمده است؟این تعبیر در آیه ۱۰۵ سوره انبیاء آمده است که بندگان صالح پروردگار سرانجام وارث زمین خواهند شد: «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ»؛ و در حقیقت، در زبور پس از تورات نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد.
اما در پاسخ به اینکه «بندگان صالح» چه ویژگیهایی دارند؟ باید گفت در نگاهی کلی، هرکس تلاشش را در این جهت قرار دهد که رفتار و کردار او دقیقاً بر اساس خواستههای پروردگارش باشد، از جمله این بندگان صالح خواهد بود. در همین راستا قرآن کریم در آیاتی به برخی از ویژگیهای آنان اشاره کرده است:۱. «یُوْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَأُوْلَـئِکَ مِنَ الصَّالِحِینَ »؛ (آل عمران، ۱۱۴) .به خدا و روز قیامت ایمان دارند و به کار پسندیده فرمان میدهند و از کار ناپسند بازمیدارند و در کارهای نیک شتاب میکنند و آنان از شایستگانند. ۲. «وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَـئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَـئِکَ رَفِیقًا»؛ (نساء، ۶۹) و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانی خواهند بود که خدا ایشان را گرامی داشته [یعنی] با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگانند و آنان چه نیکو همدمانند. ۳. « وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِی الصَّالِحِینَ »؛ (عنکبوت، ۹) و کسانی که گرویده و کارهای شایسته کردهاند، البتّه آنان را در زمره شایستگان درمیآوریم. اما غیر از این آیات که ذکر کردیم، خداوند متعال در سوره فرقان (سوره ۲۵، آیات ۶۳ ۷۵) ویژگیهای بندگان ممتاز خود (عباد الرحمن) را - که دوازده خصلت است - بر شمرده و در آخر میفرماید: اگر بندگان خدا دارای این ویژگیها باشند، قطعاً هدایت یافته و به پاداش عظیم الهی خواهند رسید.
قرآن در این سوره به طور شفاف، نشانههای بندگان ممتاز خدا را بیان میکند و با ارائه طریق، پیروان خود را به انسان سازی در پرتو دوازده ویژگی فرا میخواند و در حقیقت، مسأله شایسته سالاری را عنوان کرده و معیار برتری را در دوازده خصلت که بعضی تحصیل ارزشها و بعضی پرهیز از ضد ارزشها دارد، مطرح میکند که هر کدام اساس و کلید شایستگیهای دیگر و موجب سعادت همه جانبه انسان است.
سیر این آیات از اثبات به نفی و از نفی به اثبات است و نشان میدهد که محور رستگاری انسان در تخلیه و تحلیه (پاک سازی و بهسازی) است و باید در هر دو جنبه (نفی ضد ارزشها و کسب ارزشها) قوی و توانمند بود و جالب این که این صفات دوازده گانه، در این آیات به همراه تکرار هشت موصول «الذین» ذکر شده، با این که شاید ذکر یک بار کافی بود و این بیانگر اهمیت هر یک از این خصال است که به ترتیب عبارتند از: ۱ و ۲. تواضع و حلم (آیه ۶۳)؛ ۳. شب زنده داری (آیه ۶۴)؛ ۴. خوف از عذاب الهی و ابراز آن در دعا (آیات ۶۵ و ۶۶)؛ ۵. انفاق عادلانه، به دور از اسراف و سخت گیری (آیه ۶۷)؛ ۶. اخلاص در توحید و یکتا پرستی (آیه ۶۸)؛ ۷ و ۸. پرهیز شدید از آدم کشی و بی عفتی (آیه ۶۸)؛ ۹. پرهیز از امور باطل و بیهوده و دوری از صحنههای باطل (آیه ۷۲)؛ ۱۰.
عبور کریمانه و معترضانه از کنار هر گونه لغو و پوچی (آیه ۷۲)؛ ۱۱. تدبر در آیات قران برداشت صحیح از آنها (آیه ۷۳)؛ ۱۲. دعا و در خواست فرزندان شایسته و امامت و رهبری پرهیزکاران (آیه ۷۴). آری، بندگان ممتاز و صالح باید دارای این صفات باشند، تا بر قله کمالات دست یابند و ما که هر روز در پنج نوبت نماز واجب، بر بندگان صالح، سلام میکنیم و میگوییم: السلام علینا و علی عبادالله الصالحین؛ سلام بر ما و بر بندگان شایسته خدا این تلقین همیشگی مسلمانان است که در صف بندگان صالح خدا در آیند و بدانند بنده صالح خدا بودن، دارای ویژگیهایی است که با تحصیل آنها، مشمول سلام و درود خود و همه نماز گزاران میگردند.
آمنه اسفندیاری