شگفتی های دنیای اقیانوس ها

نگاهی به ماهیت حیات در اعماق آب ها

اقیانوس‌ها و دریاها مجموعه واحدی تشکیل می‌دهند که به دنیای اقیانوس‌ها موسوم است.دنیای اقیانوس‌ها بیش از دو سوم سطح زمین را پوشانده وشامل ۹۴ درصد تمام آبهای سیاره زمین است آب این پهنه وسیع از نظرویژگیهای فیزیکی و شیمیایی نیز با آبهایی که در سطح قاره‌ها جا گرفته متفاوت است بر این اساس این اختلافات می‌توان آبهای سطح زمین را به آبهای اقیانوسی وآبهای قاره‌ای تقسیم کرد. آبی که فرو رفتگیهای بین قارها را پر کرده دنیای اقیانوسها را تشکیل می‌دهد ناهمواریهای زیر آب و موقعیت جغرافیایی این محیط آبی وسیع،را به دریاها واقیانوس‌ها تقسیم کرده است اختلاف عمده بین اقیانوس‌ها ودریاها در میزان وسعت و ژرفای آنهاست در عین حال دریاها به سبب اینکه در کنار خشکی‌ها یا در میان آنها قرار دارند از لحاظ ویژگیهای فیزیکی وشیمیایی آب نیز با اقیانوس‌ها اختلاف دارند امروزه بیش از سه اقیا نوس نام برده می‌شود.

● اشکال مختلف حیات در اقیانوس

گونه‌های میکروسکوپی زیر دریا از تنوع زیادی برخوردار هستند. در اوایل قرن ۲۱ نقش ویروسها در اکوسیستم دریایی به خوبی شناخته شده است. نقش فیتوپلانکتون‌ها به عنوان تامین کننده‌های منابع غذایی در اقیانوس به‌خوبی مشخص شده است. فیتوپلانکتونها به انواع زیر تقسیم می‌شوند: سیانوباکتری‌ها (که به آنها جلبک یا باکتری‌های سبز- آبی نیز گفته می‌شود)، انواع جلبکها که عبارت هستند از قرمز، سبز، قهوه‌ای و دیاتوم‌های زرد – سبز، دینوفلاژلات‌ها، ائگلنوئیدها، کوکولیتوفوریت‌ها، کریپتوموندانس،کلروموندانس، پاریسنوموندانس و سیسلیکوفلاژلات‌ها.زوپلانکتون‌ها نمونه‌های بزرگ‌تر از فیتوپلانکتون‌ها هستند و همه گروههای آنها جز انواع میکروسکوپی محسوب نمی‌شوند. بسیاری از پروتوزوآها زوپلانکتون هستند، مانند دینوفلاژلاتها، زوفلاژلاتها، فرامینیفرها و رادیولارینها.

بسیاری از گونه‌های جانوری بزرگ‌تر در ابتدای زندگی به صورت زوپلانکتونها هستند مانند لارو ماهیها یا شکل‌های اولیه ستاره دریایی. زندگی گیاهی معمولادر مقایسه با زندگی جانوری از تنوع کمتری برخوردار است. بسیاری از قسمتهای کم عمق اقیانوس با گیاهان و جلبک‌ها پوشیده شده است. جلبکهایی نظیر «Sargassum» و جلبک قهوه‌ای از این گروه محسوب می‌شوند. گیاهانی که می‌توانند در دریا به بقای خود ادامه دهند معمولادر اعماق کم پیدا می‌شوند مانند علفهای دریایی منطقه بین جزر و مد نیز محیط مناسبی برای زندگی گیاهی است. زندگی گیاهی معمولادر مقایسه با زندگی جانوری از تنوع کمتری برخوردار است. بسیاری از قسمتهای کم عمق اقیانوس با گیاهان و جلبک‌ها پوشیده شده است.

● سایر گونه‌های زیستی در اقیانوس

ستاره دریایی و شقایق دریایی، کرم‌های دریایی،نرم‌تن صدف دار، اسکوئید و اختاپوس، اسفنج‌ها، بریوزوآ، اکینودرم‌ها شامل ستاره دریایی، هستند.

● ماهی ها

ماهیها یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های جانوری هستند که در سطح زمین وجود دارند و با توجه به اینکه هنوز در محیط‌های آبی زندگی می‌کنند نشان می‌دهد که عوامل زیادی در تکامل آنها مهم هستند. آناتومی ماهیها شامل قلب، اپرکولوم، غدد ترشحی که تولید کننده مخاط هستند، کیسه‌های شنا، آبشش، لبها و چشمها است. ماهی در شرایط دریا و زیر آب می‌تواند عمل تنفس انجام دهد زیرا اکسیژن مورد نیاز خود رابا استفاده از آبششهایش از آب دریا دریافت می‌کند. باله‌ها به ماهی کمک می‌کند تا بتواند در محیط آبی پایدار باقی بماند.

ماهی‌های شناخته شده عبارت هستند از: ساردین، ماهی کولی، ماهی تن، دلقک ماهی و ماهیهایی که در اعماق زیاد به سر می‌برند شامل هالیبوت، ماهی روغن هستند. ماهی‌های شکارچی کوسه‌ها و باراکیودآ میباشند.

● پستانداران دریایی

پنج نوع مختلف پستانداران دریایی وجود دارند. والهای دنداندار که خود شامل والهای Sperm و دلفینها میباشند. همچنین Cetaceans دارای والهای بالن مانند والهای خاکستری، والهای کوهاندار و والهای آبی است.

نهنگ دریایی، گونه انقراض یافته گاو دریایی،سیلها و شیرهای دریایی.خرسهای قطبی (خانواده Ursidae) هم جز پستانداران دریایی محسوب می‌شوند زیرا از نظر غذایی به دریا وابسته هستند.

● ریفهای مرجانی

یکی از سنگین ترین موجودات اقیانوس، ریفهای مرجانی هستند. ریفها از تنوع زیادی برخوردارند. ریفها هم در آب سرد و هم در آب گرم موجود هستند. ریفهای مناطق حاره اکثرادر آبهای آب گرم موجودند. ریفها از مرجانها و نهشته‌های آهکی تشکیل می‌شوند و معمولادر بالای رخنمونهای سنگی در کف بستر اقیانوس قرار دارند. در حال حاضر در زیست شناسی دریایی، ریفها و پدیده ال‌نینو مورد توجه قرار گرفته است. در سال ۱۹۹۸، ریفهای مرجانی واقعه سفید شدگی برای یکبار در هزار سال متحمل شدند.

این واقعه سبب شد که تعداد زیادی مرجان در سطح جهان به دلیل افزایش ناگهانی دما در سطح دریا از بین رفتند. برخی از ریفها می‌توانند به شرایط اولیه برگردند، اما دانشمندان معتقد هستند که ۵۸ درصد ریفهای مرجانی در معرض خطر قرار گرفته‌اند و پیش بینی می‌شود که با افزایش دمای جهان وضعیت مرجانها نسبت به گذشته وخیم‌تر شود.

● اقیانوس شناسی زیست شناختی

زیست دریایی یا اقیانوس شناسی زیست شناختی تمام جانوران دریایی، شامل پلانکتونهای میکروسکوپی (از فمتوپلانکتون که حدود ۰.۰۲ میکرومتر هستند تا فیتوپلانکتون‌ها که تولیدکنندگان اصلی غذای دریا هستند) تا والها که طول بدنشان به ۳۳ متر می‌رسد، را موردبررسی ومطالعه قرار می‌دهد. محیط‌هایی که در این رشته مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارت هستند از لایه‌های کوچک سطح آب که در آن ارگانیسم‌ها و اجزا زیستی در سطح بین سطح اقیانوس و اتمسفر قرار گرفته‌اند تا بخشهای عمیق اقیانوس‌ها که گاهی اوقات عمق آنها به ۱۰۰۰۰ متر و یا بیشتر هم می‌رسد. ریفهای مرجانی، مجموعه جلبک‌های قهوه ای، محیط جزر و مد، محیط‌های گلی، ماسه‌ای و سنگی و مناطق پلاژیک اقیانوس مناطقی هستند که در آنها مواد جامد کمتر دیده میشوند.

تعداد زیادی از جمعیت جانوری و گیاهی سطح زمین در اقیانوس زندگی می‌کنند. با وجودی که اقیانوس‌ها ۷۱درصد سطح زمین را به خود اختصاص داده‌‌اند، در مقایسه با خشکی ۳۰۰ برابر موجودات را در خود جای داده اند. بسیاری ازگونه‌های اقیانوسی از نظر اقتصادی برای انسان اهمیت دارند مانند ماهی‌هایی که تامین کننده غذای انسان می‌باشند. البته باید این نکته را مورد توجه قرار داد، که بین موجوداتی که در اقیانوس و در خشکی زندگی می‌کنند، رابطه مستقیمی وجود دارد. اطلاعات انسان درباره ارتباط زندگی در دریا با چرخه‌های مهم مواد مانند چرخه کربن و انتقال انرژی در اکوسیستم در حال گسترش است. با وجود این قسمت‌های زیادی از اعماق اقیانوس هنوز ناشناخته باقی مانده است.یکی از مطالبی که در زیست شناسی دریایی به کار می‌رود، اکتشاف و نقشه برداری از چرخه زندگی گونه‌های مختلف و مکانی که این گونه‌ها درآن زندگی می‌کنند، می‌باشد.

زیست شناسان دریایی تاثیر جریانهای اقیانوسی و جزرومد بر زندگی دریایی اثر میگذارند یا اثر سایر عوامل موجود در اقیانوس را در رشد، پراکندگی و زندگی گونه‌های دریایی بررسی می‌کنند. اخیرااز دستگاههایی مانند GPS در برای ثبت بصری وقایع زیر دریا استفاده می‌شود. دانشمندان مکانهایی را که گونه‌های مختلف دریایی زندگی می‌کنند و چرخه‌های زندگی خود را میگذرانند، مورد بررسی قرار می‌دهند. برخی از دستگاههایی که در زیر دریا مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای تشخیص کلیه چرخه‌های زندگی مناسب نیستند، زیرا شرایط کاری در اقیانوس دشوار است.