زندگانی امام رضا علیه السلام

بی گمان دیده گشودن بر آفتاب كاری ناشدنی است, چونان كه پریدن در آسمان بلند شناخت خدایی مردان برخاسته از بوستان عترت, نه برای هر بال بشكسته ای شدنی چه آنان كه بر آفتاب دیده گشوده اند جز سایه مژگان خویش ندیده و آنها كه در آن آسمان پریده اند جز شكسته بالی خویش را نیافته اند

● زادگاه

هشتمین پیشوای شیعیان امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در مدینه دیده به جهان گشود.

● كنیه ها

▪ ابوالحسن و ابوعلی (۱)

● لقبها

رضا، صابر، زكی ، ولی ، فاضل، وفی ، صدیق، رضی ، سراج الله، نورالهدی ، قرهٔ عین المؤمنین، مكیدهٔ الملحدین، كفو الملك، كافی الخلق، رب السریر و رئاب التدبیر(۲).

▪ مشهورترین لقب

مشهورترین لقب آن حضرت «رضا» است و در سبب اختصاص این لقب گفته اند: «او از آن روی رضا خوانده شد كه در آسمان خوشایند و در زمین مورد خشنودی پیامبر خدا و امامان پس از او بود. همچنین گفته شده: از آن روی كه همگان، خواه مخالفان و خواه همراهان به او خشنود بودند. سرانجام، گفته شده است: از آن روی او را رضا خوانده اند كه مأمون به او خشنود شد.»(۳)

● مادر امام

در روایتهای مختلفی كه به ما رسیده است نامها و كنیه ها و لقبهای ام البنین، نجمه، سكن، تكتم، خیزران، طاهره و شقرا(۴)، را برای مادر آن حضرت آورده اند.

● زادروز

درباره روز، ماه و سال ولادت و همچنین وفات آن حضرت اختلاف است.

ولادت آن حضرت را به سالهای (۱۴۸، ۱۵۱ و ۱۵۳ ق)

و در روزهای جمعه نوزدهم رمضان، نیمه همین ماه، جمعه دهم رجب(۵) و یازدهم ذی القعده(۶)

● روز شهادت

وفات آن حضرت را نیز به سالهای (۲۰۲، ۲۰۳ و ۲۰۶ ق) دانسته اند.(۷)

اما بیشتر بر آنند كه ولادت آن حضرت در سال (۱۴۸ ق) یعنی همان سال وفات امام صادق علیه السّلام بوده است؛ چنان كه مفید، كلینی ، كفعمی ، شهید، طبرسی ، صدوق، ابن زهره، مسعودی ، ابوالفداء، ابن اثیر، ابن حجر، ابن جوزی و كسانی دیگر این نظر را برگزیده اند.(۸)

درباره تاریخ وفات آن حضرت نیز عقیده اكثر عالمان همان سال (۲۰۳ ق)(۹) است.

بنابراین روایت، عمر آن حضرت پنجاه و پنج سال(۱۰) می شود كه بیست و پنج سال آن را در كنار پدر خویش سپری كرده و بیست سال دیگر امامت شیعیان را برعهده داشته است.(۱۱)

این بیست سال مصادف است با دوره پایانی خلافت هارون عباسی ، پس از آن سه سال دوران خلافت امین، و سپس ادامه جنگ و جدایی میان خراسان و بغداد به مدت حدود دو سال، و سرانجام دوره ای از خلافت مأمون.(۱۲)

● فرزندان

گرچه كه نام پنج پسر و یك دختر برای او ذكر كرده اند، امّا چنان كه علاّمه مجلسی می گوید: «اكثر، تنها از جواد به عنوان فرزند او نام برده اند.»(۱۳)

به دسیسه مأمون و با سمّ او به شهادت رسید و پیكر مطهر او را در طوس در سمت قبله قبه هارونی سرای حمید بن قحطبه طایی به خاك سپردند (۱۴) و امروز مرقد او مزار آشنای شیفتگان است.

۱ ـ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب ۴/۳۳۶؛ عاملی، جعفر مرتضی، الحیاهٔ السیاسیه للامام الرضا علیه السّلام، ص۱۳۹.

۲ ـ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب ۴/۳۶۶.

۳ ـ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب، ۴/۳۶۷.

۴ ـ مجلسی، محمدباقر، مرآهٔ العقول فی شرح اخبار آل الرسول ۶/۷۱؛ همو، بحارالانوار ۴۹/۳؛ و ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب ۴/۳۶۷.

۵ ـ مرآهٔ العقول ۶/۹۴.

۶ ـ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب ۴/۳۶۷.

۷ ـ بحارالانوار ۴۹/۳.

۸ ـ الحیاهٔ السیاسیه للامام الرضا علیه السّلام، ص ۲۴۰.

۹ ـ الحیاهٔ السیاسیه للامام الرضا علیه السّلام، ص ۲۴۰.

۱۰ ـ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب ۴/۳۶۷.

۱۱ ـ مرآهٔ العقول ۶/۷۳.

۱۲ ـ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب ۴/۳۶۷؛ بحارالانوار ۴۹/۳.

۱۳ ـ مرآهٔ العقول ۶/۷۳.

۱۴ ـ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب ۴/۳۶۷.

---