شـهرت و پـول برای چه کسانی است

پردرآمدترین و کم درآمدترین شغل ها در سینمای ایران

کار در سینما از نگاه بیرونی معمولا عرصه ای پر از پول و شهرت به نظر می رسد که همین پول و شهرت جذابیت بسیار زیادی برای تماشاگران این هنر صنعت دارد و وسوسه ای برای وارد شدن به این دنیای پرهیاهو؛ اما روایت فعالان این عرصه و ترجیع بند سخنان آنان نشانگر دشواری های بسیاری است که در میان راه پیش روی آنان قرار می گیرد و زندگی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد.

مخاطبان عام سینما معمولا بازیگران را می شناسند و از این رو بهره شهرت اغلب متوجه گروه بازیگران است، مخاطبان کمی حرفه ای تر کارگردانان را هم می شناسند و برای انتخاب فیلم و تماشای آن نگاهی هم به نام کارگردان دارند؛ اگر مخاطبی کمی بیشتر به سینما نزدیک باشد نویسنده فیلمنامه و تعدادی از عوامل فنی همانند فیلمبردار و تدوینگر را هم مدنظر قرار می دهد و به همین ترتیب میزان شهرت میان اهالی مختلف تولید یک فیلم تقسیم می شود. تقریبا بر همین اساس نیز میزان دستمزدهای دریافتی تعریف می شود. چنین است که سهم شهرت و پول سینماگران روشن می شود.

● بازیگران صاحب شهرت و دستمزد

بازیگران پیشتازان دریافت دستمزد و رسیدن به شهرت در سینمای ایران هستند. دستمزد بازیگران ستاره اغلب از کارگردانان سرشناس هم بالاتر است و کلوز آپ ها و فضایی که فیلم برای نمایش هنر بازیگری به آنان می دهد، راه را برای این گروه جهت وارد شدن به میان مخاطبان به راحتی باز می کند و همه چیز فراهم است تا بازیگری بتواند به راحتی طرفدارانی متعدد برای خود بیابد و زمانی که در شهر قدم می زند از جمع دوستداران خود عبور کند.

میزان دستمزد دریافتی ستارگان سینمای ایران که پردرآمدترین چهره های سینمایی محسوب می شوند همواره با جنجال ها و خبرسازی هایی همراه بوده است، اما واقعیت این است که گروهی از بازیگران سرشناس سینمای ایران عملا دستمزدهای بالاتر از پنجاه میلیون تومان دریافت می کنند. از جمله این ها می توان به محمدرضا گلزار، بهرام رادان، هدیه تهرانی و حمید فرخ نژاد اشاره کرد که دستمزدی بین ۱۴۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان دارند.

در مرتبه ای پایین تر به لحاظ دریافت دستمزد برای حضور در پروژه های مختلف می توان با اسامی افرادی چون امین حیایی، مهناز افشار و نیکی کریمی مواجه شد که دستمزد آنان نیز بین ۶۰ تا ۸۰ میلیون تومان در نوسان است.

البته این گروه از بازیگران گاه در فیلم هایی کمتر از کارگردان دستمزد دریافت می کنند و گاه زمانی که در کار کارگردانانی فیلم اولی و یا تازه کار نقشی ایفا می کنند دستمزدهایی بالاتر از کارگردان به آنان تعلق پیدا می کند. در کارنامه کاری هر یک از این بازیگران می توان مجموعه ای از بازی ها را یافت که در فیلم های تجاری و با حضور کارگردانانی نه چندان سرشناس اتفاق افتاده و طبیعتا این بازیگران از توان و تجربه کاری خود برای فیلم کارگردان جوان هزینه کرده اند.

از میان بازیگران سینما، گروهی نیز تجربه‌هایی ارزشمند در کارنامه دارند، اما از آنجا که در میان ستارگان جای نمی گیرند و تعریف امروز بازیگری آنان بیشتر پیشکسوتی و سرشناسی است، دستمزدها نیز به نسبت ستاره ها کاهش پیدا می کند و بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان تعریف می شود که از جمله این بازیگران می‌توان به چهره شناخته شده‌ای همانند رضا کیانیان اشاره کرد.

بازیگران جوان فیلم های سینمایی نیز بنا به میزان تجربه ای که در کار دارند ارقامی بین ۱۰ تا ۴۰ میلیون تومان را دریافت می‌کنند که در این زمینه هم حجم کار و شهرت بازیگر می تواند در مورد دستمزد او تعیین کننده باشد.

همه این ها جدا از گروه بازیگران تازه‌کاری است که در اصل خود سرمایه‌گذار فیلم محسوب می‌شوند. این گروه از بازیگران که برخی از آنان نیز تازه کار نیستند و در فیلم های مختلفی بازی کرده اند برای به دست آوردن نقش اصلی یک فیلم سینمایی خود بخشی از هزینه تولید را متحمل می شوند تا بتوانند فضایی برای بازیگری داشته باشند. بازیگران جوانی هم برای ایفای نقش های اول خود در میان سرمایه‌گذاران حاضر می‌شوند، هرچند اغلب در مورد بازیگران اینکه خود سرمایه گذار تولید فیلمی بوده اند به صورت علنی ذکر نمی شود تا چنین به نظر برسد که به حق و براساس توانایی ها نقش اصلی یک فیلم برعهده بازیگری قرار گرفته است.

● رتبه دوم برای کارگردانان است

سینمای ایران از سال های قبل از انقلاب تاکنون تعدای کارگردان به خود دیده که تاثیر زیادی در جذب تماشاگران داشته اند. از جمله این کارگردانان که به تنهایی نام آنان برای کشاندن مخاطب به سینما کافی است می توان به مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و از کارگردانانی که بعد از انقلاب شناخته شدند به رخشان بنی اعتماد، ابراهیم حاتمی کیا، کمال تبریزی و ... اشاره کرد.

این روزها اغلب کارگردانان سرشناس خود یا سرمایه گذار فیلم هستند و یا نام آنان به عنوان تهیه کننده هم ذکر می شود و گاه در برخی موارد نیز فقط مسئولیت کارگردانی را برعهده دارند. در مورد کارگردانانی که خود سرمایه تولید فیلم را نمی‌گذارند و فقط کارگردان هستند می توان به ابراهیم حاتمی کیا اشاره کرد که دستمزد او برای ساخت فیلم اخیرش حدود ۷۰ میلیون تومان بوده است. البته باید به این نکته توجه داشت که اغلب این کارگردانان غیر از مهرجویی و کیمیایی که معمولا در سال های اخیر سالانه یا دو سال یکبار فیلمی ساخته اند، باقی کارگردانان جوانتر همانند بنی اعتماد، حاتمی کیا و یا تبریزی چند سال یکبار فرصتی برای فیلمسازی فراهم می شود. حاتمی کیا بعد از به نام پدر که در سال ۱۳۸۴ و پس از توقیف فیلم به رنگ ارغوان ساخت، سه سالی تا سال ۱۳۸۷ فیلم نساخت. او در آن سال دعوت را مقابل دوربین برد و پس از آن تولید پروژه قبل از دعوت بی نتیجه ماند و سپس در سال ۱۳۸۹ گزارش یک جشن را که همچنان سرنوشت اکران آن روشن نیست کارگردانی کرد و به تازگی پیش تولید فیلم چ با موضوع زندگی شهید چمران را آغاز کرده است. کمال تبریزی بعد از همیشه پای یک زن در میان است که در سال ۱۳۸۶ ساخت، سراغ تولید پاداش در سال ۱۳۸۷ رفت که آن کار توقیف شد و سپس در سال ۱۳۸۹ خیابان های آرام را تولید کرد و این فیلم هم هنوز امکانی برای نمایش به دست نیاورده و به نظر می رسد پس از این نیز راهی برای نمایش آن گشوده نشود.

رخشان بنی اعتماد بعد از خون بازی که در سال ۱۳۸۵ ساخت دیگر فیلمی کارگردانی نکرده است و فقط قسمتی از مستند کهریزک را تولید کرد و این تعداد کم تولیدات کارگردانان سرشناس سینمای ایران نشان می دهد که مبلغ دریافتی کارگردانان چندان هم خارج از قاعده نیست.

این دستمزدها البته در مورد پروژه های فاخر سینمای ایران تغییراتی می کند، برخی از کارگردانان که فرصت حضور در این پروژه ها و تولید فیلم با هزینه های میلیاردی دارند، دستمزدهای قابل توجهی نیز دریافت می کنند.

● فیلمنامه نویسان و فیلمبرداران

معمولا فیلمنامه های آثار سینمایی را در ایران کارگردانان می نویسند، اما در این میان تعدادی از افراد نیز به صورت حرفه‌ای کار فیلمنامه نویسی انجام می دهد و دستمزدهای مشخصی نیز دریافت می کنند. البته دستمزدهای قابل توجه در این حوزه معمولا به تعداد بسیار اندکی از فعالان این عرصه اختصاص پیدا می کند و بیشتر فیلمنامه نویسانی که کارهایی کمدی می نویسند و کارگردانان شاخص مسئولیت ساخت نوشته های آنان را برعهده می گیرند می توانند دستمزدی نسبتا قابل توجه برای فیلمنامه های خود دریافت کنند.

مبلغ دریافتی فیلمنامه نویسان به دلیل آنکه در مورد برخی نوشته ها بازنویسی ها و مشاوره هایی نیز در ادامه راه صورت می گیرد از پنج میلیون تومان تا ۳۰ میلیون تومان در نوسان است. نویسندگانی که نوشته هایشان مورد استقبال است تهیه کنندگان و کارگردانان قرار می گیرد و نامی شناخته شده در میان نویسندگان فیلمنامه هستند می توانند دستمزدی نزدیک به ۳۰ میلیون تومان را از آن خود کنند. پیچیدگی های عرصه فیلمنامه نویسی از اینکه ارائه دهنده طرح چه کسی است و نویسنده فیلمنامه و نگارنده نسخه نهایی آن همگی موجب شیب تند نمودار دستمزد فیلمنامه نویسان و تفاوت های بسیار در این عرصه است. مدیران فیلمبرداری در سینمای ایران معمولا قراردادهای خود را به همراه گروه می بندند، یعنی آنچه در قرارداد آنان ذکر می شود فقط رقم دریافتی فیلمبردار نیست و دستیاران او هم از مبلغی که در قرارداد مدیر فیلمبرداری ذکر شده، دستمزدهای خود را دریافت می کنند. علیرضا زرین دست به عنوان مدیرفیلمبرد اری سرشناس سینمای ایران که خط و ربط نگاه او را در آثاری که فیلمبرداری کرده می توان مشاهده کرد در قراردادهای خود به همراه گروهش حدود ۶۰ میلیون تومان دریافت می کند. اما این روزها چهره های جوان فیلمبرداری نیز وارد سینمای ایران شده اند که از هم اکنون می توان وجود توانایی بالا در امر فیلمبرداری را در کارهای آنان مشاهده کرد. از جمله این چهره ها می توان به هومن بهمنش و تورج اصلانی اشاره کرد این مدیران فیلمبرداری به همراه گروه خود برای حضور در یک پروژه سینمایی حدود ۳۰ میلیون تومان دستمزد می گیرند. فیلمبرداران شناخته شده در سینمای ایران ارقامی بین ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان را دریافت می کنند و باقی فعالان این عرصه با توجه به میزان سابقه کاری خود اغلب پایین تر از این مبلغ را به دست می آورند.

● پایین ترین دستمزد برای عوامل اصلی

از میان عواملی که اغلب نام آنان در تیتراژ ابتدایی یک فیلم سینمایی ذکر می شود، معمولا صدابرداران دستمزد کمتری می‌گیرند. بخش صدای فیلم در دو قسمت سر صحنه و در ادامه صداگذاری تکمیل می شود که همین دو بخش بودن کار موجب کم بودن نسبی دستمزد هر یک از این بخش ها به خصوص بخش صدابرداری می‌شود.

محمود سماک باشی به عنوان یکی از افراد شناخته شده در زمینه صدابرداری آثار سینمایی که تجربه ای طولانی در این زمینه دارد معمولا برای صدابرداری یک فیلم سینمایی حدود هفت میلیون تومان دستمزد دریافت می کند. این میزان در مورد صدابرداران جوان تر و کم تجربه تر به چهار تا پنج میلیون تومان می رسد که می توان گفت این رقم ها در مقابل سایر عوامل اصلی فیلم ارقامی پایین‌تر است.

● کمترین دستمزد برای منشیان صحنه

منشی های صحنه کار نسبتا حساسی در جریان تولید یک فیلم سینمایی برعهده دارند، به خصوص اگر بخواهند این کار را به درستی انجام دهند و راکورد صحنه در برداشت های مختلف به درستی حفظ شود و یکدفعه تماشاگر در فیلم روی پرده شاهد تغییر در لباس و ظاهر بازیگر نشود!

اما این گروه دستمزدی نزدیک به یک و نیم میلیون تومان برای تولید یک فیلم سینمایی دریافت می کنند که در مقایسه با ارقام مرسوم در مورد سایر دست اندرکاران یک فیلم کمترین مبلغ دریافتی است.

ندا کوچکی