دنیا برای آخرت

● گزیده‌ای از وصایای پیامبر (ص) به ابوذر
آنچه ذیلا بیان می‌شود گزیده‌ای از مواعظ جامع و وصایای بسیار سودمند پیامبر اعظم (ص) به ابوذر غفاری است. متن این روایت با کمی تفاوت در کتابهای …

گزیده‌ای از وصایای پیامبر (ص) به ابوذر

آنچه ذیلا بیان می‌شود گزیده‌ای از مواعظ جامع و وصایای بسیار سودمند پیامبر اعظم (ص) به ابوذر غفاری است. متن این روایت با کمی تفاوت در کتابهای گرانسنگ «مکارم الاخلاق»، «امالی شیخ طوسی»، «مجموعه ورّام»، و در «بحارالانوار» ذکر شده است.

- یا اباذر، الدنیا ملعونه و ملعون ما فیها الا ما ابتغی به وجه الله و ما من شی ابغض الی الله تعالی من الدنیا؛ ای ابوذر، دنیا و آنچه در آن است لعنت شده، مگر آنچه به وسیله آن رضای الهی تحصیل گردد. نزد خداوند چیزی مبغوض‌تر از دنیا نیست.

طبق آیات قرآن و روایات، انسان از مسیر دنیا به آخرت می‌رسد و دنیا مزرعه آخرت است. پس باید در دنیا کار کند و کار و سعی و تلاش داشته باشد. اگر تلاش او و فعالیت‌های دنیوی او برای خداوند باشد به سعادت می‌رسد و اگر فعالیت او برای دنیا و دستیابی به لذت‌های آن باشد، خواه ناخواه به معصیت کشانده می‌شود که راهی است به آتش جهنم و عذاب ابدی. از مضمون حدیث پیداست که لعن به نعمتهای دنیا مثل زمین، درختان و آسمان متوجه نشده، چون چیزی که می‌تواند وسیله‌ای برای رسیدن به رضای خداوند شود، نه تنها ملعون نیست بلکه مطلوب نیز هست؛ پس لعن به هدف گزیدن و اصالت دادن به دنیاست. چرا که آفرینش دنیا و نعمت‌های آن برای این است که وسیله‌ای گردد جهت تقرب انسان به خداوند. دنیا در اختیار انسان قرار گرفت تا با کمک آن به خدا برسد. حال اگر این انسان دنیا را برای رسیدن به خداوند گزید، پیوسته رحمت الهی همراه او خواهد بود. چون هدف را برگزیده در جهت آن حرکت می‌کند. انسان عاقل هیچ گاه از هدف غافل نمی‌شود و همواره چشم به هدف و مسیری می‌دوزد که او را به هدف نزدیک می‌کند. در غیر این صورت نظر رحمت خداوند از انسان برمی‌گردد، چون او به هدف خود و هدف آفرینش دنیا پشت پا زده، به جای مسیر سعادت، راه شقاوت و بدبختی را جسته است.

یکی از اصحاب ائمه از اینکه وسعت و گشایش در کسب و کارش پدید آمده ناراحت بود. امام او را ملاقات کردند و فرمودند: چرا غمگینی؟ فرمود: آقا ثروتم افزون گشته، گرفتار دنیا شده‌ام. فرمودند: چرا دنبال ثروت و مال اندوزی می‌روی؟ گفت: برای اینکه من و فرزندانم سربار دیگران نباشیم و بتوانم به برادران ایمانی‌ام کمک کنم. حضرت فرمودند: این همان آخرت طلبی است و دنیاطلبی نیست و نگرانی ندارد. وقتی تو دلباخته لذتهای دنیا شدی و دنیا را برای دنیا خواستی، باید نگران باشی.

- و ما من شیء احب الی الله عز و جل من الایمان به و ترک ما امر بترکه؛ نزد خداوند، چیزی محبوب‌تر از ایمان و دوری جستن از محرمات نیست.

محبوبترین چیزها نزد خداوند در درجه اول ایمان و در درجه دوم تقوا و ترک گناهان و محرمات است. از این روایت استفاده می‌شود که ترک گناهان مطلوبتر از انجام واجبات است. گرچه می‌توان گفت انجام واجبات از مراتب ایمان بشمار می‌آید، زیرا ایمان هم شامل اعمال قلبی می‌شود و هم شامل اعمال ظاهری که توسط اندام و اعضای بدن انجام می‌گیرد. حال آنچه در دنیاست اگر وسیله‌ای شود برای رسیدن به ایمان و دوری از گناهان، نزد خداوند محبوب است. لذا خداوند به بسیاری از امور دنیایی فرمان داده است؛ چرا که بوسیله آنها انسان به تقوا و عمل صالح و به قرب خداوند دست می‌یابد. امام صادق (ع) می‌فرماید: «نه دهم عبادت در تجارت و کسب و کار است»(بحارالانوار، ج۸۵، ص۳۱۹).

بهترین حاجت برای مؤمن این است که از یک سو از نعمت‌های خداوند بهره ببرد و بپاس آن شکر بجای آورد و از سوی دیگر نسبت به خداوند احساس فقر و نیاز داشته باشد و همواره دستش به سوی او دراز باشد. چرا که انسان موجودی دو سویه است؛ هم باید از نعمتهای خداوند استفاده کند و به پاس آن شکر بجای آورد و همین توجه به نعمت و شکرگزاری موجب سعادت او می‌گردد و از سوی دیگر همواره احساس فقر و نیاز کند تا مغرور و غافل نگردد و خود را برتر از دیگران نبیند. مجموع روایات متواتری که در مورد زندگی زاهدانه معصومان (ع) وارد شده شکی باقی نمی‌گذارد که آنها در دنیا بسختی زندگی می‌کردند و دنیاطلب و خوش‌گذران نبودند. روش آنها این بوده است که مردم را از دنیاگرایی بر حذر دارند.

مصطفی یاسینی

منبع: ره توشه، آیت الله مصباح یزدی،ص۲۰۱-۲۱۴