سریال موسیقی

بررسی ویژگی های موسیقی متن

بیشتر برنامه‌های رسانه ملی به طور مستقیم یا غیرمستقیم از موسیقی بهره می‌گیرند؛ به طوری که موسیقی جزء جدانشدنی برنامه‌های تلویزیون و رادیو شده است. این موسیقی‌ها گاهی آنقدر تکرار شده‌اند که حتی اگر جلوی تلویزیون نباشیم هم متوجه می‌شویم چه برنامه‌ای روی آنتن است.

بسیاری از افراد به واسطه گرفتاری‌های شغلی و شخصی فرصت کمتری پیدا می‌کنند که موسیقی گوش کنند و آنچه از این هنر می‌شنوند، به همان زمانی محدود می‌شود که رادیو یا تلویزیون روشن است و اوقات فراغت آنها را پر می‌کند.

با این تفاسیر موسیقی رسانه ملی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. چون علاوه بر فراگیر بودن، این رسانه برای خیلی افراد تنها منبع شنیدن موسیقی است. به همین دلیل هم تقریبا موسیقی ‌دانان و هنرمندان نقش تاثیرگذاری برای آن قائل هستند و معتقدند باید دقت زیادی در انتخاب موسیقی برای برنامه‌های تلویزیونی صورت گیرد.

طبیعی است در این میان برنامه‌های پربیننده و فراگیرتر، از حساسیت بالاتری برخوردارند که موسیقی فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی از آن دسته است.

در سال‌های اخیر انواع متفاوت و مختلفی از موسیقی را در سریال‌های مختلف تلویزیونی شنیده‌ایم که حتی بسیاری از آنها مجالی برای انتشار به صورت آلبوم و مجموعه مستقل نداشته‌اند اما از رسانه ملی پخش شدند.

علاقه به خوانندگی باعث شده است شاهد اجرای ترانه‌ها از کسانی باشیم که غالبا تخصصی در این زمینه ندارند و کسی آنها را به عنوان یک موسیقی‌ دان نمی‌شناسد. البته گاهی مردم از این موسیقی‌ها استقبال کرده‌اند. اما هنرمندان موسیقی نظر متفاوتی دارند و معتقدند استفاده بیش از ظرفیت این نوع موسیقی‌ها علاوه بر این‌که به ماهیت موسیقی صدمه وارد می‌کند، باعث می‌شود مردم به‌خوبی موسیقی را نشناسند و تنها با نوع خاصی از آن ارتباط داشته باشند.

فریدون شهبازیان، آهنگساز که در کارنامه هنری خود موسیقی فیلم‌های متعددی ساخته است در این ‌باره می‌گوید: به دلیل اهمیت بیش از اندازه و تاثیرگذاری زیادی که سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی دارند، باید در انتخاب موسیقی آنها هم دقت زیادی شود.

این‌که بازیگرانی که از محبوبیت عمومی برخوردارند به جای خواننده در سریال‌هایی که بازی می‌کنند نیز می‌خوانند و این رسم خوشایندی نیست که تازگی‌ها باب شده است. هر کسی باید کاری را انجام دهد که برای آن تربیت شده است.

مسوولان باید فکری به حال این اوضاع کنند. گاهی موسیقی بعضی از فیلم‌ها و سریال‌ها آنقدر ناگوار به نظرم می‌آید که فکر می‌کنم موسیقی دارد نفس‌های آخر را می‌کشد.

شهبازیان معتقد است نظارت هنری بر برنامه‌سازی ضروری است: اگر تعداد شبکه‌های تلویزیونی آنقدر زیاد بود که موسیقی‌های خوب و با‌کیفیت فضای کافی برای ارائه داشتند یا این‌که تلویزیون‌هایی در ایران وجود داشت که توسط بخش خصوصی اداره می‌شد شاید می‌توانستیم این موضوع را توجیه کنیم، چرا که می‌گفتیم دارندگان این تلویزیون‌ها ناچارند برای جذب مخاطب به هر کاری دست بزنند، اما فکر نمی‌کنم تلویزیون ملی ما جای مناسبی برای این موسیقی‌ها باشد. اتفاقا به نظرم باید در این رسانه الگوهای تعریف‌شده و سفت و سختی برای پخش موسیقی وجود داشته باشد تا اجازه ندهد بعضی بخواهند با سوء‌استفاده از این رسانه یک‌شبه ره صد ساله بروند.

موسیقی‌ای که از سازمان صدا و سیما اجازه پخش پیدا می‌کند هم مثل سایر برنامه‌های تلویزیون مورد نظارت و ارزشیابی قرار می‌گیرد، اما به نظر می‌آید قوانینی که برای پخش موسیقی‌ها گذاشته شده است کمی با اغماض و خوش بینی همراه است. البته دلایل دیگری هم وجود دارد که مهم‌ترین آن تاخیر در ارائه آثار برای بررسی است.

علی بکان، آهنگساز دراین باره می‌گوید: طبق مصوبات سازمان تمام موسیقی‌هایی که از صدا و سیما پخش می‌شود باید مورد تایید قرار گیرد و صلاحیت پخش آن توسط شورای نظارت و ارزشیابی تائید شود. حتی قوانین از ابتدای سال ۸۶ سختگیرانه‌تر شده است و محتوای فنی موسیقی و شعر بیش از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرد.

تهیه‌کنندگان معمولا موسیقی را برای دقیقه نود می‌گذارند و شورای نظارت را تحت فشار قرار می‌دهند. شورا هم ناچار می‌شود برای عقب نیفتادن برنامه‌های شبکه‌ها از بعضی موارد بگذرد و به بخشی از اصلاحات بسنده کند. اما در عین‌حال قانونی وجود ندارد که تهیه کنندگان را از استفاده خوانندگان غیرحرفه‌ای منع کند و تهیه‌کنندگان آزادانه می‌توانند هر کسی را که بخواهند برای این کار انتخاب کنند.

بکان ادامه می‌دهد: موسیقی‌ها حداقل پانزده تا بیست هفته پخش می‌شوند و توجه بسیاری را جلب می‌کنند.

این ظرفیت بسیار فوق العاده‌ای برای موسیقی است که اگر مسوولان و همکاران برنامه ساز همکاری کنند، می‌تواند کمک زیادی به رشد این هنر در سطح ملی کند. اجرای آواز‌های به اصطلاح فانتزی توسط هنرپیشگان سریال‌های طنز باید محدود شود و به یک کار عادی بدل نشود. چنین موسیقی‌هایی ظرفیت پخش بیست سی مرتبه‌ای از تلویزیون را ندارند.

او به سریال‌های نوروزی اشاره می‌کند و می‌گوید: سریال تلویزیونی مرد هزار چهره که اتفاقا یکی از سریال‌های موفق نوروز امسال بود، موسیقی بسیار خوبی داشت. حقیقتا لزومی ندارد همه سریال‌ها موسیقی با کلام داشته باشند. دیدیم که این سریال موسیقی موفقی داشت که با موضوع کاملا منطبق بود.

● جلوگیری از کپی‌کاری‌

بیشتر مردم علاقه‌مند، همکاران خود را از میان کسانی انتخاب کنند که نسبت به آنها شناخت کافی دارند و حداقل در گذشته همکاری‌های موفقی با آنها داشته‌اند. عوامل ساخت سریال‌های تلویزیونی هم از این قاعده مستثنی نیستند و ترجیح می‌دهند از همکاران ثابتی استفاده کنند و تیم خود را حفظ کنند. درست مثل این‌که کارگردانی به هنرمند خاصی ارادت داشته باشد و در تمام پروژه‌های خود از او استفاده کند. در انتخاب آهنگساز و خواننده برای سریال‌های تلویزیونی هم همین قاعده وجود دارد، یعنی به نظر می‌آید هر کارگردانی ترجیح می‌دهد با آهنگسازان مشخصی کار کند. اگر چه این موضوع به خودی خود انگشت اتهام به سوی کسی نمی‌گیرد، اما باعث می‌شود تنوع موسیقایی سریال‌ها بسیار کمتر از ظرفیت هنر موسیقی ایران باشد.

بکان در این باره می‌گوید: دست اندرکاران سریال‌ها نباید اجازه دهند که موسیقی برنامه‌شان سکوی پرتاب و شروع برای کسانی باشد که شناخت حقیقی نسبت به موسیقی ندارند. هنرمندان بسیار خوبی هستند که می‌توانند به واسطه این سریال‌ها معرفی شوند و فرصت حضور پیدا کنند.

گاهی برخی از سریال‌ها با کپی‌برداری از موسیقی فیلم‌های هالیوودی و سریال‌های معروف خارجی که موسیقی آن را بار‌ها شنیده‌ایم پخش می‌شود و جالب است که در تیتراژ نام آهنگساز ایرانی‌ای را می‌بینیم که از این موسیقی استفاده کرده بدون این‌که حتی نامی از آهنگساز اصلی فیلم ببرد. البته مواردی از این دست در سینما هم فراوان است و به اینجا ختم نمی‌شود.

چند ماه پیش به نکته جالبی برخوردم. یکی از دوستانم چند آلبوم از هند برایم آورد؛ وقتی گوش دادم دیدم موسیقی آگهی اخلاقی‌ای که قبل از پخش فیلم‌ها در سینما پخش می‌شود و از مردم می‌خواهد کپی غیر قانونی فیلم‌ها را نخرند، از یکی از همان سی دی‌ها گرفته شده است. جالب است که حتی برای ساختن چنین آگهی ای هم از موسیقی کپی شده استفاده می‌شود.

به نظر من این موسیقی‌ها هم باید همراه فیلمنامه از همان ابتدای کار مورد توجه قرار بگیرد و آهنگسازان هم برایش وقت بگذارند نه این‌که در روزهای پایانی تدوین تازه به فکر دست و پا کردن یک موسیقی برای فیلم باشند.

شهبازیان از موسیقی بعضی از سریال‌ها به عنوان موسیقی‌های ماندگار یاد کرد و گفت: بعضی از موسیقی‌های سریال‌ها آن‌قدر خوب و به یاد ماندنی هستند که هرگز از خاطره‌ها پاک نمی‌شوند. باید دست اندرکاران تلویزیون به سمتی پیش بروند که از این موسیقی‌ها بیشتر بشنویم. زمانی تعداد این موسیقی‌ها زیاد بود، اما امروز با بیشتر شدن برنامه‌های طنز و سرگرم کننده موسیقی‌ها تغییر کرده است. در حالی که موسیقی یک سریال طنز هم می‌تواند بسیار خوب و درخور توجه باشد.

آزاده شهمیر نوری