خوزستان, بهشت گمشده

سرزمین خوزستان با مساحتی حدود ۶۳ هزار و ۶۳۴ كیلومتر مربع با آثار بسیار وسیعی در زمینه های تاریخی, تمدن, فرهنگ, هنر, صنعت و جاذبه های طبیعی می تواند به خوبی عطش سلیقه و ذائقه هر گردشگری را فرو نشاند

گردشگران امروزه یكی از منابع درآمدزایی كشورها به شمار می‌رود. هر چند در ایران به گردشگری به چشم صنعت نگریسته نمی‌شود با این همه شناسایی و اطلاع از نقاط گردشگری استانی چون خوزستان خالی از لطف نیست، شاید شما نوروز امسال مهمان مناطق گردشگری خوزستان باشید.

سرزمین خوزستان با مساحتی حدود ۶۳ هزار و ۶۳۴ كیلومتر مربع با آثار بسیار وسیعی در زمینه‌های تاریخی، تمدن، فرهنگ، هنر، صنعت و جاذبه‌های طبیعی می‌تواند به خوبی عطش سلیقه و ذائقه هر گردشگری را فرو نشاند. آثار تمدن بشری در حاشیه‌های دز و كرخه، آثار تاریخی شهرنشینی در شوش و چغازنبیل، آثار صنایع بزرگ انرژی در سرچشمه‌های كارون و دز، جلوه‌های طبیعی حیرت انگیز در اراضی دامنه‌های زاگرس آثار و نشانه‌های سلحشوری در دوران دفاع مقدس همه و همه قادرند سال‌ها مقصد گردشگران بسیار داخلی و خارجی قرار گیرند.

آمارها از منابع مختلف حاكی از حضور سالانه بیش از ۴ میلیون نفر گردشگر مسافر به خوزستان است كه با توجه به شرایط خاص آب و هوایی، عمده سفرهای در فصل بهار به ویژه ایام تعطیلات فروردین ماه صورت می‌گیرد.

فرقی نمی‌كند با ماشین شخصی، اتوبوس یا قطار باشید، به هر حال مهم‌ترین مبدأ ورودی به خوزستان در مسیر سراسری كشور، شهرستان اندیمشك است. سدهای دز و كرخه در این منطقه با ایجاد دریاچه‌های طبیعی، جلوه‌هایی بی‌نظیر را به نمایش می‌گذارند. طبق یك آمارگیری فقط در نوروز سال ۸۳ بیش از ۲۰۰ هزار نفر از سدهای دز و كرخه و مناظر طبیعی آنها دیدن كردند. كاروانسرای قلعه زره متعلق به دوره صفوی امامزاده شاهچراغ منسوب به نزدیكان امام كاظم در دشت لاله پارك ساحلی از دیگر جلوه‌های دیدنی این شهر است.

دزفول یكی از شهرهای خوزستان در حدود ۳۵ كیلومتری اندیمشك است. بقایای شهر باستانی جندی شاپور و اولین دانشگاه جهان به همین نام متعلق به دوره ساسانی در ۱۰ كیلومتری دزفول از مكان‌های تاریخی دیدنی محسوب می‌شود. پل دزفول پل جهان است كه هنوز تردد بر آن جریان دارد. آبشار شوی كه به گفته شاهدان بلندترین و زیباترین آبشار كشور است با ارتفاع بیش از ۸۰ متر و پهنای ۵۰ متر در ۱۰۰ كیلومتری دزفول در بخش سردشت از جذابیت‌های طبیعی گردشگری این شهر تاریخی به شمار می‌آید.

به یاد ماندنی‌ترین و معروفترین اثر تاریخی باستانی كشور و شاید جهان موسوم به چغازنبیل و معبد زیگورات متعلق به ۳۲۰۰ سال پیش كه سالانه هزاران توریست و باستان شناس خارجی را به سوی خود فرا می‌خواند از لحاظ مساحت زمانی یك ساعت با دزفول فاصله دارد.

كاخ آپادانای هخامنشی، كاخ اردشیر ساسانی، آرامگاه دانیال نبی، قلعه شوش و رودخانه شاوور از دیگر جذابیت‌های كهن‌‌ترین شهر جهان است كه در طول تاریخی بارها مورد هجوم واقع شده است.

در ۶۰،‌۷۰ كیلومتری شوش شهری است كه به سبب موقعیت جغرافیایی و اقلیمی بهتر، شوشتر نامیده می‌شود. مسجد جامع، قلعه سلماس، پل بند شادروان كه از ۱۸ قرن پیش تاكنون سنگینی‌ترین طغیان‌های رود عظیم كارون را تحمل كرده است.

آسیاب‌های باستانی سیكا و مجموعه آبشارهای شوشتر كه در فهرست آثار ملی و بین‌المللی یونسكو ثبت شده همه و همه گواه دیدنی بودن این شهر كوچك است.

مسجد سلیمان در ۱۱۰ كیلومتری شوشتر نخستین شهر نفتی منطقه است و با اكتشاف نفت در سال ۱۲۸۷ در این شهر، تحول عظیمی در اقتصاد خاورمیانه پدید آمد. ساختمانهای زیبای این شركت، مبعد برنشانده (قدیمی‌ترین عبادتگاه روباز ایرانی)، آبشارهای بابا روز بهان، دشت شیرین بهار و دریاچه سد شهید عباسپور از مناظر دیدنی این شهر محروم است.

پیمودن جاده كوهستانی مسجد سلیمان- ایذه سخت است، اما خالی از لطف نیست. سرزمینی كه بختیاری‌ها آن را خاك بختیاری می‌نامند، قلمروی‌است از دامنه‌های زاگرس، پوشیده از كوه‌های مرتفع، ‌رودخانه‌های پر آب، دره‌های تنگ و دشت‌های حاصلخیز و جنگل‌های بلوط و چنار نقش‌های كول فرج و اشكفت سلمان از بناهای عظیم تاریخی با جاذبه‌های طبیعی است كه چشم هر بیننده‌ای از مشاهده شكوه و عظمت آنها به وجد می‌آید.

سلطان ابراهیم منطقه‌ای پوشیده از مراتع سرسبز و كوهستانی كه دسترسی به آن از طریق رودخانه كارون به وسیله قایق امكان‌پذیر است و بنای آرامگاه امام زاده سلطان ابراهیم است كه نزد مردم بختیاری از تقدس احترام خاصی برخوردار است. سالانه هزاران نفر ضمن بهره معنوی از این آرامگاه از مناظر دلفریب و بكر سواحل كارون و آبشارهای فراوان منطقه بهره‌مند می‌شوند.

در جنوب ایذه، باغملك واقع است، با چندین منطقه گردشگری ثبت شده كه سازمان میراث فرهنگی در حال ایجاد امكانات و سایت‌های تفریحی و گردشگری است. مناطق گردشگری مال آقا با وجود رودخانه ابوالعباس و رباط حضرت سلیمان در حاشیه رودخانه مذكور و ۳ كیلومتری مال آقا و امامزاه عبدالله در كوه منگشت سالانه هزاران نفر را از زیبایی‌های طبیعی خودبهره‌مند می‌كند. ترافیك سنگین خودروها از جاده‌های تنگ و باریك منتهی به این مناطق به ویژه در بهار و تابستان بیانگر جاذبه‌های طبیعی و لطافت خاص هوای منطقه حتی در اوج گرمای تابستان است.

تالاب بین‌المللی شادگان مهم‌ترین جاذبه طبیعی این شهرستان جنوبی خوزستان است كه ویژگی منحصر به فرد پوشش گیاهی آن موجب جلب هزاران پرنده مهاجر از شمال اروپا، كانادا و سیبری به این منطقه می‌شود. در شرح اهمیت تالاب از لحاظ اكولوژیكی، زیست محیطی و معیشت مردم منطقه و جذابیت‌های طبیعی آن همین بس كه حیات مردم شادگان و روستاهای اطراف كاملاً به این اكوسیستم وابسته است.

علاوه بر آن سالانه هزاران گردشگر و محقق علوم زیست محیطی از جذابیت‌های بصری و مواهب علمی این تالاب بهره می‌گیرند، در سال‌های قبل از لحاظ رتبه بندی ثبت شده در یونسكو، تالاب شادگان رتبه پنجم جهانی را داشت، اما به دلیل ورود فاضلاب‌های صنعتی و كشاورزی و برهم خوردن اكوسیستم طبیعی منطقه مرتبه بین‌المللی آن به رده بیست و دوم تنزل یافته است.

از شادگان تا خاطره انگیزترین شهر ایران ۴۵ دقیقه بیشتر راه نیست.اگر چه نام آبادان با یاد دفاع مقدس عجین شده، اما این شهر علاوه بر نشانه‌های سلحشوری و جنگ، جاذبه‌های دیگری نیز دارد. پالایشگاه آبادان كه در سال ۱۹۴۵ میلادی بزرگترین پالایشگاه جهان معرفی شد. اروند رود با ساحل زیبا و غروب دل انگیزش با ۱۷۵ كیلومتر طول و لنج‌هایی كه گردشگران را تا جایی كه مقررات بین‌المللی اجازه می‌دهد به گردش بر پهنه آبهای اروند می‌برند، كلیسای ارامنه، و گورستان آمریكایی‌ها، شاهد مدعای استعدادهای گردشگری آبادان است.

غالباً هر كجا نام آبادان است، بلا فاصله پس از آن خرمشهر به میان می‌آید انكار نام این دو شهر در كنار هم معنا پیدا می‌كند شاید به جرأت بتوان مهم‌ترین جاذبه گردشگری خرمشهر را مسجد جامع آن نام برد، با قدمتی ۱۲۰ ساله بنای قصر فیلیه در كنار اروند رود، زیارتگاه سید غریب در جزیره مینو، پل ارتباطی آبادان خرمشهر از دیگر آثار دیدنی این شهر جنگ‌زده است. جاذبه‌های گردشگری جنگ در خرمشهر سالانه میلیونها عاشق حسینی را در مناطق عملیاتی و یادمان‌های دفاع مقدس به ویژه شلمچه به سوی خود فرا می‌خواند.

مركز خوزستان، شهر ناصری كه از سال ۱۳۰۴ به فرمان رضا شاه پهلوی به اهواز تغییر نام یافت در فاصله ۱۳۰ كیلومتری خرمشهر واقع است. شهری كه از دیرباز كشتیرانی و تجارت و بازرگانی آن از رونق فراوان برخوردار بوده و امروز اگر چه كشتیرانی در كارون به علت وضعیت فعلی آن امكان‌پذیر نیست، اما جاده‌های ساحلی زیبا با پهنای فراوان چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌كند.

اهواز، شهر كارون و نخل، معروف به شهر شب به علت گرمای زیاد هوا در ۹ ماه از سال عملاً رودخانه كارون و سواحل آن در شب هنگام از شور و هیجان بیشتری برخوردار است به گونه‌ای كه شبهای كارون در بین مردم یادآور خاطرات شیرین فراوانی است. وجود پلهای بر رودخانه كارون در این شهر یكی از ویژگی‌های منحصر به فرد محسوب می‌شود.

پل سیاه اولین پل اهواز كه در سال‌های ۱۳۰۶ ساخته شد. پل سفید، نماد شهر اهواز در سال ۱۳۱۵ توسط یك شركت سوئیسی با شیوه معماری اروپا احداث شد، این پل چهارمین پل معلق جهان است. پل سوم در سال ۱۳۴۶، پل چهارم در سال ۱۳۵۰، پل پنجم ۱۳۷۴، پل ششم ۱۳۸۵، (در آستانه بهره‌برداری) پل هفتم ۱۳۷۹ و پل هشتم نیز كه در مرحله ساخت قرار دارد.

بنای معین التجار در جوار رودخانه كارون، منزل ماپار با تزئینات خاص دوران پهلوی، آرامگاه علی بن مهزیار اهوازی در كنار ساحل كارون و مجاور پل هفتم از جمله جاذبه‌های توریستی این كلان شهر به شمار می‌روند.

بزرگترین زیستگاه پرندگان در خاورمیانه در شهرستان دشت آزادگان واقع در غرب اهواز جایی است كه به علت وسعت زیاد آن را هور العظیم می‌نامند. ۱۵۰ هزار هكتار آن در خاك ایران و ۳۵۰ هزار هكتار دیگر در خاك عراق واقع است.

در طول فصل زمستان و اوایل بهار حضور دسته دسته پرندگان مهاجر كه در میان آنها گونه‌های نادر و در معرض انقراض كم نیستند، واقعاً جاذبه‌ای طبیعی است مناظر زیبایی كه بدین سان خلق می‌شود از دید دوستداران طبیعت پنهان نمی‌ماند.

آرامگاه شهدای هویزه و مزار شهید دكتر چمران در روستای دهلاویه مهم ترین جاذبه‌های گردشگری جنگ در این دیار عشق و ایثار است.

دیگر شهرهای خوزستان نظیر امیدیه، ماهشهر، هندیجان، بندر امام خمینی و بهبهان نیز جاذبه‌های فراوانی هستند. به طور كلی خوزستان با این همه جاذبه گردشگری و تفرجی فراوان در تك تك شهرها كه در این گزارش فقط به گونه‌ای از آنها اشاره شد هنوز ناشناخته است.از این دیدگاه كه بسیاری از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری آن را حتی هنوز مردم استان نمی‌شناسند از سوی امكانات لازم برای حضور گردشگران در این محوطه‌ها و مناطق گردشگری طبیعی و تاریخی نیز بسیار محدود است. عمده بازدیدها به فصل بهار و ایام نوروز با حضور كاروان‌های راهیان نور و مسافران به مكان‌های عملیایت جنگی و یادمان‌های شهدای دفاع مقدس محدود می‌شود. اما از سال جاری با تصویب سه منطقه نمونه گردشگری در سفر استانی دولت و تخصیص مبالغ اعتباری بدین منظور آینده‌ای روشن برای گردشگران خوزستان را نوید می‌دهد. آینده‌ای كه امیدواریم همزمان كفاف مشاهده نتایج آن را بدهد.