پنجشنبه, ۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 23 January, 2025
مجله ویستا

در جستجوی اشتهای از دست رفته


در جستجوی اشتهای از دست رفته

مدت هاست وزنم ثابت است و ۴۰ کیلوگرم هستم من از بچگی لاغر بودم بعضی ها می گویند چون مادرم دوقلو باردار بوده, خوب رشد نکرده ام البته قل دیگرم که یک دختر بود, ۱۰ روز بعد از تولد از دنیا رفت ما ۷ فرزند هستیم و من آخرین فرزند خانواده ام همه خواهر و برادرهایم وزن متناسبی دارند و فقط من لاغر هستم البته پدرم هم لاغر هستند و وزنشان ۴۳ کیلوگرم است

میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» خانمی‌۲۶ ساله با ۱۶۰ سانتی‌متر قد و ۴۰ کیلوگرم وزن است که از لاغری شکایت دارد. او که ساکن منطقه ۱۲ تهران است، به پیشنهاد یکی از اقوامش با «سلامت» آشنا شده و در «میزگرد تغذیه» این هفته شرکت کرده است. خانم حمیده صادقی به گفته خودش سال‌هاست لاغر است اما لاغر بودن را دوست ندارد. او که نمایه توده بدنی‌اش ۶/۱۵ و در محدوده لاغری و کم‌وزنی است، می‌خواهد وزن اضافه کند اما با توجه به تجربه‌های ناموفقی که در این زمینه داشته، نمی‌داند چطور باید این کار را انجام دهد و به همین دلیل از متخصصان «سلامت» راهنمایی خواسته است...

خانم صادقی که مدت‌هاست وزنش روی ۴۰ کیلوگرم ثابت مانده، می‌گوید:

من خیلی کم‌اشتها هستم

▪ این مشکل از چه زمانی برای شما ایجاد شده است؟ آیا وزن شما قبلا بیشتر بوده و به تازگی وزن کم کرده‌اید؟

مدت‌هاست وزنم ثابت است و ۴۰ کیلوگرم هستم. من از بچگی لاغر بودم. بعضی‌ها می‌گویند چون مادرم دوقلو باردار بوده، خوب رشد نکرده‌ام. البته قل دیگرم که یک دختر بود، ۱۰ روز بعد از تولد از دنیا رفت. ما ۷ فرزند هستیم و من آخرین فرزند خانواده‌ام. همه خواهر و برادرهایم وزن متناسبی دارند و فقط من لاغر هستم. البته پدرم هم لاغر هستند و وزنشان ۴۳ کیلوگرم است.

▪ هیچ‌وقت تغییر وزن نداشته‌اید؟

در دوران بارداری وزنم بالا رفت اما بلافاصله بعد از زایمان به وزن قبلی برگشتم.

▪ مشکل و بیماری خاصی ندارید؟

کم‌خونی دارم. پزشک به من گفت قرص‌آهن بخورم و من هم بعد از تمام شدن قرص‌ها دوباره به پزشک مراجعه نکردم و خودم دوباره نسخه را تمدید کردم. تقریبا ۲ تا ۳ سال است که هر شب یک قرص‌آهن می‌خورم.

▪ چرا می‌خواهید وزن اضافه کنید؟

لاغری را اصلا دوست ندارم و خسته شده‌ام. در لباس خریدن مشکل دارم. لباس اندازه من خیلی سخت پیدا می‌شود و هر لباسی که می‌خرم، باید تنگ کنم.

▪ برای افزایش وزن چه کار کرده‌اید؟

داروهای زیادی را امتحان کرده‌ام و تحت‌درمان بوده‌ام اما هیچ‌کدام تاثیر چندانی نداشته‌ا‌ند. طی ۵ ماه فقط ۳ کیلوگرم وزن اضافه کردم که به نسبت خرج و هزینه زیادی که کردم، خیلی‌کم بود. بعد از رها کردن رژیم هم خیلی‌زود و در کمتر از ۲ماه به وزن قبلی برگشتم. مدتی نیز قرص اشتهاآور خوردم اما چون هیچ تاثیری نداشت، مصرفش را کنار گذاشتم.

▪ به متخصص تغذیه مراجعه کرده‌اید؟

من ۳ سال است به تهران آمده‌ام و قبلا خمین زندگی می‌کردم. چند سال قبل برای درمان به اراک رفتم و به متخصص تغذیه مراجعه کردم. ایشان رژیم‌غذایی و دارو به من دادند ولی باوجودی که همه دستوراتشان را اجرا کردم، فایده‌ای نداشت. رژیم‌غذایی‌ام هزینه زیادی داشت مثلا صبحانه باید خوراک لوبیا، پنیر، خرما، زبان گوساله و آبمیوه و هر روز بستنی، مربا، آبمیوه، کمپوت، انواع و اقسام میوه‌های فصل، آجیل و غذای گوشتی می‌خوردم که هزینه‌اش برای خانواده ما خیلی زیاد بود.

▪ رژیم‌غذایی خودتان چگونه است؟

صبحانه معمولا کره، عسل، پنیر، مربا و چای می‌خورم. ظهر غذای پروتئینی، عصرانه نان و پنیر و شب هم غذاهایی مانند برنج و خورش و ماکارونی می‌خورم اما خیلی‌کم‌اشتها هستم و نمی‌توانم زیاد غذا بخورم. گاهی سعی می‌کنم روزی یک قاشق به مقدار غذایم اضافه کنم اما اگر بیشتر بخورم، دل درد و حالت تهوع می‌گیرم.

▪ اهل ورزش هستید؟

ورزش نمی‌کنم اما در خانه زیاد کار می‌کنم. قدرت بدنی‌ام زیاد نیست و وقتی کمی راه می‌روم، خسته می‌شوم.

▪ وضعیت سلامت روانتان چطور است؟

خیلی حساس هستم و بیش از حد حرص می‌خورم. به قول مادرم از کاه کوه می‌سازم. خیلی می‌خواهم بی‌خیال باشم اما چون از خانواده‌ام دور و بیشتر وقت‌ها در خانه تنها هستم، فکر و خیال سراغم می‌آید. وقتی استرس دارم، موهایم می‌ریزد و لاغر و بی‌اشتها می‌شوم.

▪ پرسش شما از متخصصان «سلامت» چیست؟

من از لاغری خسته شده‌ام و می‌خواهم وزن اضافه کنم. از متخصصان می‌خواهم مرا راهنمایی کنند و راه و روش مناسب افزایش وزن را نشانم دهند.

● نگاه متخصص تغذیه

توصیه‌های

دکتر مسعود کیمیاگر

به سوژه

«میزگرد تغذیه»

اشتها نداری، بخوان!

▪ خانم صادقی چقدر کمبود وزن دارند و وزن مناسبشان چقدر است؟

اگر لاغر نبودند، وزن مناسب برایشان ۵۵ کیلوگرم بود اما با توجه به جثه‌شان اگر به ۵۰ کیلوگرم هم برسند، خوب است بنابراین حداقل ۱۰ کیلوگرم کمبود وزن دارند. البته برای اظهارنظر دقیق در این مورد دانستن نوع استخوان‌بندی هم مهم است. از تقسیم قد به دور مچ عددی به دست می‌آید که اگر بالای ۱۱باشد، استخوان‌بندی فرد ریز، اگر زیر ۱۰ باشد استخوان‌بندی درشت و اگر بین ۱۰ تا ۱۱ باشد، فرد دارای استخوان‌بندی متوسط است. عددی که من در مورد وزن ایشان گفتم، مربوط به استخوان‌بندی متوسط است. اگر استخوان‌بندی‌شان ریز است، وزن مناسبشان ۲کیلوگرم کمتر و اگر استخوان‌بندی‌شان درشت است ۲کیلوگرم بیشتر خواهدبود.

▪ بعضی‌ها می‌گویند به دلیل اینکه مادر این خانم دوقلو باردار بوده، خوب رشد نکرده است. آیا چنین تصوری درست است؟

نه، دوقلو بودن ربطی به این موضوع ندارد. اگر وزن و قد تولد ایشان را می‌دانستیم، بهتر بود اما همین که قدشان در حال حاضر ۱۶۰ سانتی‌متر است، نشان می‌دهد رشد قدی خوبی داشته‌اند و فقط کمی لاغر هستند.

▪ این خانم خیلی‌کم‌اشتها هستند و نمی‌توانند زیاد غذا بخورند. علت چیست و برای رفع این مشکل باید چه کار کنند؟

اولین کاری که باید انجام دهند، این است که به متخصص گوارش مراجعه کنند تا وضعیت گوارشی‌شان را بررسی کند و مشخص شود چرا اینقدر بی‌اشتها هستند. گاهی مشکلات گوارشی باعث اختلال در هضم و جذب غذا و نهایتا بی‌اشتهایی فرد می‌شود. پس در قدم اول باید علت بی‌اشتهایی مشخص شود. کم‌اشتهایی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد؛ عوامل محیطی، اجتماعی، از دست دادن عزیزان، مشکل با دیگران، مشکل در محل کار یا مشکل با بچه همه می‌تواند عامل بی‌اشتهایی باشد. گاهی فرد مضطرب و نگران است و به همین دلیل دچار بی‌اشتهایی می‌شود. در این زمینه باید از یک روان‌شناس کمک گرفت. اگر مشخص شود علت بی‌اشتهایی فیزیولوژیک نیست، می‎توان با تمهیداتی وزنشان را بالا برد.

▪ چطور؟

با مصرف مواد غذایی‌ای که خیلی به اشتها وابسته نیستند؛ مثلا نوشیدن یک لیوان آبمیوه که حدود ۱۵۰کیلوکالری انرژی دارد، به تامین ویتامین‎های موردنیاز بدن کمک و سوخت‌وساز آن را بهتر می‌کند و تاثیر مثبتی روی اشتها دارد و در وعده صبحانه توصیه می‎شود اما همانطور که گفتم، قبل از هر چیز علت کم خوردن ایشان باید مشخص شود. باید دید چه موقع اشتها دارند و چه موقع بی‌اشتها هستند. عوامل مختلفی باعث بی‌اشتهایی می‎شود که باید بررسی شود. گاهی استرس می‎تواند باعث بی‌اشتهایی شود و اگر اینطور باشد، داروهایی که به کاهش استرس کمک می‌کند، می‎تواند باعث شود فرد بهتر غذا بخورد. البته این خانم باید یک برنامه غذایی درست بگیرند.

▪ ایشان مدتی رژیم افزایش وزن گرفته است اما به‌دلیل هزینه زیاد و حجم و تنوع زیاد غذاها رعایت آن برایش سخت بوده است. علت موفق‌نبودن افراد لاغر در رعایت رژیم‌های افزایش وزن چیست؟

قطعا رژیمی که به ایشان داده شده، مطابق با نیاز، سطح درآمد و شرایط زندگی‌شان نبوده است. اگر فردی ناهار ۶قاشق پلو می‌خورد ما مجاز نیستیم در رژیم او ۱۲قاشق برنج بگذاریم بلکه باید همان ۶قاشق را به او بدهیم و در کنارش غذایی پرکالری مانند یک پیاله ماست چکیده که ۱۵۰کیلوکالری انرژی دارد، قرار دهیم و عصرانه ۶ زیتون یا ۲ مغزگردو که خوردنش چندان وابسته به اشتها نیست، توصیه می‌کنیم. اگر یک رژیم پایه با ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰کیلوکالری برایشان تنظیم و در کنارش ۳۰۰تا ۳۵۰کیلوکالری با تنقلات و ماست و آبمیوه اضافه شود، می‌توان انتظار داشت آخر ماه یک کیلوگرم وزن اضافه کنند.

▪ بی‌اشتهایی و کم‌خوری چه عوارضی می‌تواند داشته باشد؟

اگر مواد موردنیاز به بدن نرسد، دچار مشکلاتی مانند پوکی‌استخوان و کم‌خونی می‌شود، طراوت و شادابی پوست از بین می‌رود و سن فرد بیشتر از آنچه که هست، به نظر می‌رسد زیرا بدن به موادی نیاز دارد که اگر به آن نرسد، تحلیل می‌رود.

▪ ایشان به‌دلیل کم‌خونی فقرآهن به توصیه پزشک قرص‌آهن خورده اما بعد از اتمام داروها سرخود نسخه را تمدید کرده‌اند و الان حدود ۳ سال است هر شب یک قرص‌آهن می‌خورند. این کار چه عوارضی می‌تواند داشته باشد؟

این خانم باید حتما آزمایش بدهند و ببینند مشکلشان برطرف شده یا نه. همه افراد باید هر ۲ تا ۳ سال یکبار آزمایش بدهند ولی ایشان که کمبود آهن داشته است، باید در فاصله کمتر و ۶ماه تا یکسال یکبار آزمایش خون بدهد. دریافت آهن اضافه می‌تواند باعث تجمع بیش از حد آهن در کبد یا تحریک دستگاه گوارش شود. مصرف دارو حتما باید زیرنظر پزشک انجام شود.

▪ خیلی افراد وقتی استرس دارند کم‌اشتها می‌شوند ایشان هم جزو این گروه است. با خوردن چه غذاهایی می‌توان با اضطراب مقابله و آرامش بیشتری را تجربه کرد؟

فردی که آرامش بیشتری داشته باشد اشتهای بهتری خواهدداشت. خوراکی‌هایی مانند کاهو، ریحان، دوغ و شیر آرامش‌بخش هستند و عسل هم به‌دلیل قندی که دارد، می‌تواند باعث بروز احساس خوشی در فرد شود. تلفیق لبنیات و مواد قندی و خوردنشان با هم به ایجاد آرامش بیشتر کمک می‌کند. برای رفع اضطراب توصیه می‌شود شب قبل از خواب نصف لیوان دوغ همراه مقداری انگور یا نیم لیوان شیر و ۲عدد خرما یا عسل مصرف شود.

▪ توصیه شما به ایشان برای افزایش وزن چیست؟

باید تحت‌نظر متخصص تغذیه، رژیم‌غذایی درست و متناسب با شرایطشان داشته باشند. ابتدا باید محاسبه دقیق کالری انجام شود و بررسی شود الان چقدر دریافت کالری دارند و بدنشان به چقدر کالری نیاز دارد. باید توجه داشت که روند افزایش وزن کند است و افراد لاغر بیش از یک تا یک کیلو و ۲۰۰ گرم در ماه نمی‌توانند وزن اضافه کنند. این خانم بایدورزش را در برنامه روزانه‌شان قرار دهند. در باشگاه‎های بدنسازی تمرین‌های ورزشی باعث افزایش بافت عضلانی می‎شود و از این طریق وزن چند کیلوگرم بالا می‎رود. البته تغییر وزن ممکن است در حد نیم تا یک کیلوگرم باشد و ایشان باید با حوصله ورزش را ادامه بدهند، عجله نداشته باشند و توقعشان را پایین بیاورند. همچنین نباید ناامید شوند و فکر کنند امکان افزایش وزن برایشان وجود ندارد چون ایشان قبلا وزنشان کمی ‎بالا رفته است، احتمال اینکه باز هم این اتفاق بیفتد وجود دارد.

● نگاه فوق‌تخصص هماتولوژی

رابطه‌کم‌خونی و کم‌اشتهایی

دکتر فریده موسوی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

کم‌اشتهایی می‌تواند از علایم کم‌خونی باشد اما لزوما هر بیمار کم‌اشتهایی کم‌خونی ندارد. ابتدا باید علت کم‌خونی مشخص شود چون کم‌خونی می‌تواند باعث کم‌وزنی شود. یکی از علل کم‌خونی، فقرآهن است ولی می‌تواند به دلایل دیگر هم ایجاد شود. به هر حال فقرآهن می‌تواند باعث کم‌اشتهایی و کم‌اشتهایی می‌تواند باعث کم‌وزنی شود. خونریزی‌های شدید ماهانه، از دست دادن خون از طریق گوارشی و وجود زخم یا ضایعه‌ای در سیستم گوارش یا قسمت دیگری از بدن، می‌تواند باعث کم‌خونی فقرآهن شود. البته گاهی هم علت می‌تواند این باشد که فرد از نظر تغذیه‌ای وضعیت خوبی نداشته و غذاهای دارای آهن نخورده است. راه درمان رفع فقرآهن هم مصرف مکمل آهن و همزمان برطرف کردن علت زمینه‌ای است. قاعدتا باید آزمایش پس از ۳ تا ۴ماه درمان تکرار شود تا مشخص شود فقرآهن جبران شده است یا نه. اگر جبران‌شده باشد، نشان‌دهنده وجود علت زمینه‌ای است. ایشان احتمالا آزمایش خون داده‌اند و سپس برایشان تشخیص فقرآهن داده شده است. مصرف قرص‌آهن حتما باید براساس آزمایش خون باشد و اینکه هر فرد کم‌اشتها و لاغری آهن مصرف کند، درست نیست. درمان با قرص‌آهن هم درمانی موقت و کوتاه‌مدت است و با توجه به مشکل لازم است فرد مدت زمانی دارو مصرف کند. به خانم صادقی تاکید می‌کنم لزومی ندارد مصرف دارو را ادامه دهند مگر اینکه فقرآهن به دلایل خاص ادامه پیدا کرده باشد تمدید نسخه بدون نظر پزشک هم کار درستی نبوده است چون آهن هم مانند هر داروی دیگری اگر بیش از حد مصرف شود، عوارض دارد.

● نگاه متخصص تربیت بدنی

ورزش در سن پایین‌تر مؤثرتر است

دکتر فریده گنجوی

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

ورزش و برنامه غذایی مناسب می‌تواند در بهبود وزن اثرگذار باشد. برای تنظیم یک برنامه ورزشی مناسب، باید اطلاعات دقیقی در مورد فرد داشته باشیم. برای این کار لازم است ابتدا میزان سوخت‌وساز بدن بررسی و ابعاد بدن و درصد چربی زیر پوست اندازه‌گیری شود و با توجه به ترکیب بدنی و میزان فعالیت فعلی و متناسب با شرایط سنی و وضعیت سلامت فرد، یک برنامه تمرینی شامل ورزش‌های قدرتی، هوازی و کششی به اندازه مناسب تنظیم شود. مربی با تجربه باید فرد را در این رابطه آگاه کند و متناسب با شرایط برای او برنامه ورزشی در نظر بگیرد. به خانم صادقی توصیه می‌کنم پس از انجام آزمایش‌های پزشکی لازم به یک متخصص طب‌ورزشی مراجعه کنند تا متناسب با نتایج آزمایش‌ها، نیاز بدن و شرایط و ویژگی‌های فردی‌شان برنامه تمرینی شامل تمام ابعاد (قدرتی، هوازی و کششی) برایشان تنظیم شود. برنامه‌ای که تنظیم می‌شود، می‌تواند با توجه به ساعت‌های فراغت و شرایط زندگی به بخش‌های مختلفی تقسیم شود. مثلا ساعت‌هایی از روز را پیاده‌روی کنند و زمانی را به تمرین‌های قدرتی و انعطاف‌پذیری به اندازه توصیه شده اختصاص دهند. مسلما چنین برنامه‌ای توام با برنامه غذایی مناسب می‌تواند اثرگذار باشد اما درباره اینکه میزان اثرگذاری در این سن به چه شکل است نمی‌توان اظهارنظر کرد اما این یک اصل است که ورزش در سن پایین‌تر تاثیر بیشتری دارد.

● روان‌پزشک

خودخوری اشتها را کم می‌کند

دکتر محمدرضا خدایی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

در مورد این خانم با توجه به سابقه طولانی بی‌اشتهایی و مساله وراثت و داشتن اندامی لاغر در تمام طول زندگی‌شان، به نظر می‌رسد با فردی سر و کار داریم که به‌طور طبیعی لاغر است. ایشان باید به متخصص تغذیه و متخصص غدد مراجعه کنند تا بررسی‌های لازم برایشان انجام شود. در کنار آن باید از نظر ابتلا به افسردگی، ‌اضطراب و ‌وسواس نیز بررسی‌ شوند. بدون شک داشتن استرس در شبانه‌روز می‌تواند روی اشتهای ایشان اثر منفی بگذارد. منشاء استرس می‌تواند شخصیتی و وراثتی باشد یا در نتیجه محیط زندگی و دوری از خانواده و بچه‌داری و همسرداری. معمولا چنین افرادی خودخوری بیش از اندازه دارند. مشکلات بیرونی را در خودشان می‌ریزند و این کار بعد از مدتی خود را به شکل استرس و اضطراب نشان می‌دهد. اینگونه افراد بدون هیچ علت خاصی استرس بیش از اندازه‌ای به خودشان وارد می‌کنند در حالی که افراد دیگر در همان شرایط به شکل دیگری عمل می‌کنند. معمولا دید این افراد نسبت به خودشان و محیط اطرافشان زیاد خوشبینانه نیست و زندگی را سخت می‌گیرند و این عوامل می‌تواند خود را به شکل افسردگی و بی‌اشتهایی نشان دهد. خانم صادقی باید روش‌های بهتر و شاد زیستن و کنترل استرس‌های درونی و بیرونی را یاد بگیرند. در اندازه واقعی با مشکلات برخورد کنند و مشکلات را بیش از اندازه‌ای که واقعا هستند، بزرگ نکنند و اگر نگاه بدی به محیط دارند، دیدشان را اصلاح کنند. با این کار‌ها بدون شک استرس‌ها را راحت‌تر تحمل می‌کنند و می‌توانند مشکلاتشان را نیز راحت‌تر حل ‌کنند. در ضمن، باید عصبانیت‌شان را کنترل کنند و بدانند برای چه دارند عصبانی می‌شوند و واکنش‌های خود را نسبت به موضوعات به تعویق بیندازند. این خانم باید با دیگران درددل کنند و همه‌چیز را در دلشان نریزند. چون گاهی لازم است درباره مشکلات با دیگران مشورت کرد. اگر برای زندگی‌شان برنامه و برای کارهای خانه، فرزند و همسرشان و آسایش و استراحت خودشان زمان مشخص درنظر بگیرند و مدیریت زمان داشته باشند، بی‌شک مشکلاتشان کمتر خواهدشد.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره مشکل کم‌وزنی خانم حمیده صادقی با حضور دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی دکتر فریده موسوی‌ فوق‌تخصص هماتولوژی دکتر فریده گنجوی متخصص تربیت بدنی دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک