روشهای مبارزه با پولشویی

پولشویی, عبارت است از هر نوع عمل یا اقدام به عمل برای مخفی كردن یا تغییر ظاهر هویت نامشروع حاصل از فعالیتهای مجرمانه, به گونه ای كه وانمود شود, این عواید از منابع قانونی سرچشمه گرفته است

پولشویی، عبارت است از هر نوع عمل یا اقدام به عمل برای مخفی كردن یا تغییر ظاهر هویت نامشروع حاصل از فعالیتهای مجرمانه، به گونه ای كه وانمود شود، این عواید از منابع قانونی سرچشمه گرفته است. پولشویی یا تطهیر پول فعالیتی مجرمانه، در مقیاس بزرگ، گروهی، مستمر و درازمدت است كه می تواند از محدوده سیاسی یك كشور مفروض نیز فراتر رود.پول شویی یك فرایند سه مرحله ای است كه مرحله اول مستلزم قطع هرگونه ارتباط مستقیم بین وجوه و جرمی است كه حاصل شده، مرحله دوم مخفی كردن ردپای وجوه برای جلوگیری از تعقیب قانونی آن و مرحله سوم بازگرداندن وجوه به مجرم به صورتی كه نحوه اكتساب و محل جغرافیایی آن قابل ردیابی نباشد.

پول شویی آثار زبانبار بر اقتصاد، جامعه و سیاست دارد. آلوده شدن و بی ثباتی اقتصاد تضعـیف بخش خصوصی و برنامه های خصوصی سازی، كاهش كنترل دولت بر سیاستهای اقتصادی، فاسد شدن ساختار حكومت، بی اعتمادی مردم، بی اعتباری دولتها و نهادهای اقتصادی كشور و... غیره تنها بخشی از این آثار است.پیشینه اقدامهای بین المللی برای مبارزه با پدیده پول شویی و تدوین راهكارهای جهانی برای مقابله با این معضل به سالهای میانی دهه ۱۹۸۰ برمی گردد. در اواخر همین دهه بود كه عزم جهانی برای تدوین پیمان نامه ها، معاهدات و كنوانسیون های بین المللی در این زمینه شكل گرفت. به دنبال تاسیس گروه كاری اقدام مالی برای مبارزه با پول شویی در سال ۱۹۸۹، گروههای منطقه ای مانند اتحادیه اروپا، شورای اروپا و سازمان كشورهای آمریكایی، قوانین و معیارهایی برای مبارزه با پول شویی در كشورهای عضو تدوین كرده اند. منطقه كارائیب، آسیا، اروپا و آفریقا، نیروی ویژه مبارزه با پول شویی ایجاد كرده اند و گروه بندیهای مشابهی برای آمریكا و آمریكای لاتین در سالهای آینده دردست تدوین و شكل گیری است. با این حال، در سطح بین المللی و جهانی یك توافق نظر عمومی درمورد كلیات اركان اصلی هر نظام ضد پول شویی وجود دارد، كه شناخت این اصول در تدوین قوانین منع پولشویی راهگشا خواهد بود.

واژه پولشویی برای توصیف فرایندی مورد استفاده قرار می گیرد كه درآن پول غیرقانونی یا كثیفی كه حاصل فعالیتهای مجرمانه مانند قاچاق موادمخدر، قاچاق اسلحه و كالا، قاچاق انسان، رشوه، اخاذی، كلاهبرداری و... است، در چرخه ای از فعالیتها و معاملات، با گذر از مراحلی، شسته و به پول قانونی و تمیز تبدیل می شود.

پول شویی به عنوان یك جرم در دهه ۱۹۸۰ بویژه درمورد عواید حاصل از قاچاق موادمخدر وداروهای روان گردان موردتوجه كشورهای غربی قرار گرفت. این امر به دلیل آگاهی كشورهای مزبور از سودهای كلان حاصل از این فعالیت مجرمانه و نگرانی آنها درباره گسترش مصرف موادمخدر در جوامع غربی بود كه انگیزه مبارزه با فروشندگان موادمخدر را برای دولتها ازطریق تدوین قوانینی كه آنها را از عواید غیرقانونی محروم كند به وجود آورد.آگاهی كشورهای توسعه یافته از آثار پول شویی و تدوین قوانین مقررات و اتخاذ تدابیر قابل توجه برای مبارزه همه جانبه با آن باعث شده است كه عواید حاصل از فعالیتهای مجرمانه به منظور شسته شدن به سوی كشورهایی سوق یابد كه سازوكارهای نظارتی آنها در بازارهای مالی ضعیف است، یا تدابیری برای برخورد با این مشكل اتخاذ نكرده اند. بدون تردید این امر مشكلات فراوانی را برای كشورهای مزبور ایجاد خواهدكرد و اولین گام در مقابله با این مشكل تدوین قوانین و مقررات و اتخاذ تدابیر و شیوه های مناسب است.در اقتصاد ایران تاكنون به دلیل ناشناخته ماندن پیامدها و آثار زیانبار پول شویی ، اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است. تنها اقدام مثبت در این زمینه لایحه منع پول شویی تقدیمی دولت به مجلس شورای اسلامی است كه مراحل بررسی مقدماتی آن انجام شده است. در این مقاله ابتدا به تعریف و مراحل فرایند پــــــولشویی و آثار و اقدامات و مستندات بین المللی می پردازد.تعریف پول شویی مراحل اساسی در دستورالعمل جامعه اروپایی مصوب مارس ۱۹۹۰ تعریف پولشویی به صورت زیر است: تبدیل یا انتقال یك دارایی، بـــا علم به اینكه از فعالیتهای مجرمانه به دست آمده باشد، به منظور پنهان داشتن یا گم كردن رد منشا غیرقانونی آن دارایی، یا كمك به شخصی كه مرتكب چنین جرمی شده است برای گریز از پیامدهای قانونی جرم مزبور.تعریف پول شویی در پیمان نامه شورای اروپا مربوط به نشست اوت ۱۹۹۰ استراسبورگ تكمیل شد و موارد زیر به تعریف ارائه شده در دستورالعمل جامعه اروپا افزوده شد «تحصیل، تملك یا استفاده از داراییهای به دست آمده از منابع غیرقانونی و نیز هرگونه مشاركت، مباشرت، دسیسه چینی برای ارتكاب اقدام به ارتكاب، یا كمك، ترغیب، تسهیل و پنهان كاری هرگونه جرم مرتبط با پول شویی .گروه كاری اقدام مالی برای مبارزه با پولشویی (FATF) در گزارش فرایند عمل با رفتار پول شویی را شرح داده است كه شامل اجزای زیر است:

- تبدیل یا انتقال مال با علم به اینكه چنین مالی از یك جرم كیفری حاصل شده است به منظور مخفی كردن یا تغییر ظاهر منشا غیرقانونی مال موردنظر یا كمك به شخصی كه مرتكب چنین جرمی شده است برای فرار از پیامدهای قانونی عمل خود.

- پنهان كردن یا تغییر ماهیت واقعی، منشا، محل، جابجایی یا مالكیت مال با علم به اینكه چنین مالی از فعالیت مجرمانه حاصل شده است.

- تملك، تصرف یا استفاده از مال با علم به اینكه چنین مالی حاصل فعالیتهای مجرمانه است.

مراحل پول شویی

پولشویی فرایندی پیچیده، مستمر، درازمدت و گروهی است كه به طور معمول در مقیاسی بزرگ انجام می شود و می تواند از محدوده جغرافیایی - سیاسی یك كشور فراتر برود.

براساس این فرایند عواید حاصل از فعالیتهای مجرمانه با گذر از مراحل مختلف وارد نظام مالی و فعالیتهای قانونی می شود و با پنهان ماندن منشا غیرقانونی آن، ظاهری قانونی می یابد. به طوركلی فرایند پول شویی دارای سه مرحله به صورت زیر است:

۱ - جایگذاری: اولین مرحله از فرایند پولشویی، جایگذاری یا تزریق عواید از فعالیتهای مجرمانه به شبكه مالی رسمی با هدف تبدیل عواید از حالت نقدی به ابزارها و داراییهای مالی است كه یا برای سپرده گذاری در موسسات مالی خارجی به بیرون از مرزها انتقال داده می شود و یا برای خرید كالاهای با ارزش مانند آثار هنری، هواپیما، فلزات و سنگهای قیمتی به كار می رود. یا به صورت سپرده گذاری در بانكهای داخلی یا دیگر موسســات مالی رسمی و غیررسمی صورت می گیرد.

۲ - لایه چینی: این مرحله كه درواقع جداسازی عواید حاصل از فعالیتهای مجرمانه از منشا یا فعالیتهای موجــــود آن است ازطریق ایجاد لایه های پیچیده ای از معاملات یافتن و انتقال مالی چندگانه با هدف مبهم ساختن فرایند حسابرسی و مجهول گذاشتن هویت طرفهای اصلی معامله و ناممكن كردن ردگیری منشا عواید مزبور صورت می گیرد.

۳ - یكپارچه سازی: آخرین مرحله در فرایند پول شویی یكپارچه سازی یا فراهم كردن پوشش ظاهری مشروع و توجیه قانونی برای عواید حاصل از فعالیتهای مجرمانه است. چنانچه مرحله لایه چینی با موفقیت انجام شود عواید شسته شده با استفاده از طرحهای یكپارچه سازی، به نحوی وارد جریان اصلی اقتصادی می شود كه بازگشت به سیستم مالی، وجوه شكل و ظاهری قانونی یافته است.

فرایند پول شویی ممكن است به صورت جداگانه و متمایز یا به طور همزمان اتفاق افتد. چگونگی استفاده از این مراحل به سازوكارهای موجود برای پول شویی و شرایط سازمانهای مجرم بستگی دارد.

بـــه طوركلی نكته مشترك تمام اقدامات بین المللی انجام یافته برای مبارزه با پول شویی ، توجه و تاكید بر عوامل حاصل از جرم به عنوان مهمترین انگیزه برای ارتكاب انواع جرائم و فعالیتهای مجرمانه است.

---