پزشکان در جعبه جادو

آخرین فیلمی را که دیده اید, به یاد دارید

امروز هنرهای نمایشی زبانی بین‌المللی است. اکنون در عرصه پزشکی، بهداشت و سلامت با تربیت نیروی انسانی و چندتخصصی به حدی از بلوغ رسیده‌ایم که بتوانیم از روندهای بهداشتی و درمانی با شیوه‌های صحیح در فیلم‌ها استفاده کنیم. به این امید که در فیلم‌های آینده شاهد خطای کمتری در عرصه‌های پزشکی باشیم، نظر چند تن از همکاران را در مورد فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی سال‌های اخیر جویا شدیم...

به طور متوسط نیم ساعت در روز برای تماشای فیلم وقت می‌گذارم و آخرین فیلمی که دیده‌ام فیلم دکتر قریب بود. اما اگر بخواهیم روند برنامه‌های صدا و سیما را در خصوص فیلم‌های پزشکی سلامت در نظر بگیریم باید آن را مثبت بدانیم، اگر چه حرکت و شیب بسیار آهسته‌ای دارند. به نظر می‌رسد برنامه‌های پخش شده از صدا و سیما بیشتر حالت کنش و واکنش دارند و به دنبال طرح موضوعی در جهان و تحت تاثیر عوامل خارجی، صدا و سیما نیز مجبور شده واکنشی از خود نشان دهد و برنامه‌ریزی جدی در آنها مشاهده نمی‌شود. کارشناسی فیلم‌هایی که به موضوعات پزشکی می‌پردازد، بسیار ضعیف و غیرکارشناسی است و حتی در فیلم‌هایی که برحسب اتفاق یک موضوع پزشکی در آنها مطرح می‌شود، این مساله بسیار فاحش‌تر است. در بحث سلامت نیز به یاد نمی‌آورم که فیلمی با موضوع سلامت دیده باشم و بیشتر فیلم‌ها به درمان بیماری‌ها و مباحثی همچون پاتولوژی پرداخته است، در حالی که یکی از راه‌های آموزشی موثر سلامت به جامعه از طریق صدا و سیما است. در اغلب موارد آموزش‌ها در صدا و سیما تنها مشکل تئوری و گفتگو با کارشناسان را دارد (مانند نصحیت‌های کودکانه عمو پورنگ‌ و یا برنامه‌های صبحگاهی)، اما پرداختن به بحث سلامت و به صورت جدی و یا در قالب فیلم مشاهده نمی‌شود. رسانه‌ای مانند صدا و سیما باید از فرصت‌ها و صحنه‌های پزشکی برای ارایه یک روش آموزشی صحیح استفاده کند و روش‌های نادرست پزشکی را اصلاح کند. به عنوان مثال در فیلم دکتر قریب پس از شوک، آدرنالین و بی‌کربنات تزریق کردند و یا در بسیاری از فیلم‌ها دیده شده که پانسمان افراد با بتادین قرمز می‌شود، در حالی که از لحاظ پزشکی اگر زخمی خون‌ریزی داشته باشد نشان‌دهنده آن است که پانسمان به درستی انجام نشده است.

تجربه شخصی خودم و بسیاری از همکارانم که در برنامه‌های زنده صدا و سیما به عنوان کارشناس دعوت شده‌ایم نیز این است که این برنامه‌ها بسیار غیرمدون و بی‌برنامه طراحی شده و سوالات در لحظات آخر به صورت فی‌البداهه و یا با کمک خود کارشناس مطرح می‌شود، در حالی که این برنامه‌ها باید اهداف عینی داشته باشند. هر چند که در هیچ‌کجای دنیا، دعوت کارشناس به صدا و سیما و ذکر نام و مشخصات او در برنامه مرسوم نیست و این موضوع از لحاظ اخلاقی نیز با مشکل مواجه است. بنابراین یکی از ماموریت‌های صدا و سیما ارتقای سلامت و آگاهی جامعه است و این سازمان باید برای ساخت برنامه‌هایی با موضوع سلامت و پزشکی اهداف مشخصی داشته و از دقت، وقت، کار کارشناسی و صرف هزینه کافی استفاده کند.

عکس‌ها و سی‌تی‌های برعکس - علیرضا استقامتی - فوق‌تخصص غدد

به‌طور دقیق به یاد ندارم آخرین فیلمی که دیده‌ام چه بوده، اما فکر می‌کنم یک سال پیش بود. از برنامه‌های تلویزیون نیز گاهی استفاده می‌کنم، به خصوص برنامه ۹۰ را می‌بینم.

در خصوص ساخت فیلم با زمینه‌های پزشکی و سلامت باید بگویم که نفس عمل خوب است، اما به شرطی که بتواند آگاهی جامعه را ارتقا بخشد. برای این امر لازم است تا فیلم‌نامه‌ها از سوی متخصصان دیده شود و به‌طور قطع این کار باید از سوی چند متخصص صورت گیرد، چرا که اختلاف‌نظر در متخصصان نیز دیده می‌شود و لازم است آنچه مورد تایید است و نه آنچه مورد اختلاف است، مطرح شود.

به دنبال ساخت فیلم‌ها نباید پیام غلط به جامعه ارایه شود، چرا که باورهای غلط جامعه به راحتی اصلاح نمی‌شود. به عنوان مثال بدآموزی‌ها و نکاتی که از لحاظ پزشکی مناسب نیست باید از فیلم‌نامه‌ها حذف شوند. پرخوری‌ها، چیدن غذاهای حجیم، استفاده از فست‌‌فودها و نوشابه‌ها مواردی است که هیچ کدام در ساخت برنامه‌ها رعایت نمی‌شود. البته ما با وقت‌های محدودی که داریم، نمی‌توانیم تمام فیلم‌ها را ببینیم، اما آنچه تاکنون دیده‌ام، نکته برجسته‌ای نبوده و پیام قوی و مناسبی نیز در نداشته است. در فیلم‌هایی که در صحنه‌های بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها استفاده می‌شود، گاهی دیده شده که پزشکان حتی نمی‌توانند اصطلاحات و واژه‌های پزشکی را به درستی بیان کنند و یا عکس‌ها و CTها را برعکس می‌بینند.

همچنین اخلاق پزشکی باید در فیلم‌ها به درستی دیده شود. هر فیلمی که بخواهد شئونات پزشکی و قداست پزشکی را از بین ببرد و رابطه پزشک با بیمار یا پزشک با همکارانش را زیر سوال ببرد باید اصلاح شود و الگوهای منفی نباید به جامعه منتقل شود.

جراح مهم، جراح مغز و اعصاب مهم‌تر - دکتر مجید صادقی - روان‌پزشک

متاسفانه فیلم‌هایی که در ایران در زمینه پزشکی ساخته می‌شوند با واقعیت مطابقت ندارند و به نظر می‌رسد براساس تصورات ذهنی کارگردان و یا فیلم‌نامه‌نویس از پزشکان ساخته شده است. فیلم سازان باید واقعیات روزمره جامعه‌پزشکی را درک کرده و براساس نظرات کارشناسانه اقدام به تهیه فیلم نمایند. به قول یکی از همکاران «اگر بخواهند فردی را در فیلمی مهم جلوه دهند او را پزشک معرفی می‌کنند و اگر بخواهند او را بسیار مهم جلوه دهند، جراح و اگر بخواهند بسیار مهم‌تر جلوه دهند او را جراح مغز و اعصاب نشان می‌دهند.» در فیلم‌های ساخته شده به روان‌پزشکان و بیماران روان‌پزشکی بسیار با طنز و شوخی نگاه شده و بیماران را افرادی خشن، غیرعادی و بسیار پرخاشگر نشان می‌دهند که این امر موجب انگ خوردن به بیماران و ایجاد ذهنیت غلط در جامعه می‌شود. به نظر می‌رسد فیلم‌های ساخته شده در زمینه پزشکی جهت درستی ندارند و در آن حرمت پزشکان و بیماران و همچنین حقوق آنها رعایت نمی‌شود. در مقایسه با برخی فیلم‌های خارجی که در آنها روش‌های درمانی، کلام و معاینات پزشکی کاملا منطبق بر جنبه‌های واقعی پزشکی است، به گونه‌ای که حتی ممکن است اختلافات پزشکان، مشکلات مالی آنها و یا حتی فوت بیماران را نمایش دهند، اما این نمایش هرگز خارج از واقعیت نبوده است.

در میان فیلم‌های ایرانی برخی فیلم‌ها همچون اغما و یا پارک‌وی از اشتباهات فاحش‌تری نسبت به دیگر فیلم‌ها برخوردارند. به عنوان مثال در فیلم هم‌نفس ساخته مهدی فخیم‌زاده، تصویر ارایه شده از بیمار بسیار قابل قبول‌تر و واقعی‌تر است.سینما و تلویزیون تاثیر بسیاری در باور توده مردم داشته و باید تلاش شود که ذهنیت افراد جامعه خدشه‌دار نشود.

فیلم خوب نیازمند دقت، زمان، مطالعه و علاقه - دکتر حسن‌ خاجی - فوق‌تخصص گوارش و کبد

علاقه خاصی به سینما چهار دارم و آخرین فیلمی که دیده‌ام یک فیلم وسترن از سینما چهار بود. پرداختن به فیلم‌هایی در حوزه سلامت و با موضوعات پزشکی مستلزم کارشناسی‌های دقیق و موشکافانه‌ است و افرادی که می‌خواهند در این زمینه فیلم‌سازی کنند باید کارشناسان درستی در اختیار داشته باشند. امروزه دیده شده بسیاری از فیلم‌ها و پیام‌های آموزشی در زمینه‌های نظامی- انتظامی با حضور چند کارشناس ساخته می‌شود و بالطبع تاثیر مناسب خود بر جامعه را نیز به جای می‌گذارد.

ساخت فیلم‌های مناسبتی با موضوعات پزشکی به دلیل وقت کوتاهی که فیلم‌سازان در اختیار دارند و بعضی اوقات به دلیل صرف بودجه‌های اندک، نمی‌توانند پیام خود را به درستی به مخاطبان انتقال دهند. نمونه بارز آن نیز فیلم‌ اغما بود که موجب اعتراض بسیاری از پزشکان شد ظاهرا فیلم‌های خارجی با موضوعات پزشکی نسبت به فیلم‌های داخلی، به واقعیت‌های علمی نزدیک‌ترند و به لحاظ محیط، فضا و حتی بازیگران بسیار واقعی‌تر نشان داده می‌شوند. ذکر این نکته ضروری است که پرداختن به این موضوعات در ایران در ابتدای راه است و باید فرصت بیشتری به فیلم‌سازان برای پرداختن به این موضوعات داد، اما آنچه روشن است آنکه فیلم‌سازان باید دقت، زمان، مطالعه و علاقه خود را هم‌زمان برای ساخت مجموعه‌هایی با موضوعات پزشکی به کار گیرند. به عنوان مثال علی حاتمی که برای ساخت مجموعه‌هایش بسیار در تاریخ تحقیق می‌کند و شهرک سینمایی را بنا می‌کند که همواره بسیاری از فیلم‌سازان دیگر برای ساخت مجموعه‌های خود از آن بهره می‌برند.

پر اشتباه و غیرحرفه‌ای - دکتر شاهین مرآت - فوق‌تخصص گوارش و کبد

راستش را بخواهید به‌طور دقیق به یاد ندارم آخرین فیلمی که دیده‌ام چه بوده و به تازگی نیز علاقه‌مند به دیدن فیلم دعوت بودم، اما تاکنون فرصت نکرده‌ام. آنچه از فیلم‌ها در ایران در زمینه پزشکی به یاد دارم، ساخت فیلم‌هایی بسیار پراشتباه و غیرحرفه‌ای است که در مقایسه با فیلم‌هایی مانند پرستاران واقعا ضعیف ساخته شده‌اند.

صدا وسیما باید برای ساخت مجموعه‌های تلویزیونی خود از پزشک، پرستار و یا حداقل فردی که آشنا به مسایل پزشکی است مشورت بگیرد، چرا که به عنوان مثال مجموعه پرستاران به قدری دقیق و علمی ساخته شده که حتی ممکن است بتوانیم مواردی از آن یاد بگیریم؛ در حالی که مجموعه‌های ایرانی بسیار پرت و پراشتباه است و گاهی دیده شده بیماران در هنگام مراجعه به مراکز درمانی انتظار دارند همان‌گونه که در فیلم‌ها دیده‌اند رفتار شود، البته نمی‌توانم بگویم که هیچ کدام از فیلم‌ها منطقی نبوده، اما اشتباهات واضح و فاحش نیز در آنها بسیار دیده شده است.

نسیم قرائیان

آموزش‌های تئوری و نصیحت‌های کودکانه - دکتر زهرا احمدی‌نژاد- متخصص بیماری‌های عفونی