فاتحان جنگ در کارزار انتخابات

سریلانکا پس از عبور از طولانی ترین جنگ قومی برای برپایی انتخاباتی حساس مهیا می شود دو فاتح جنگ خونین و طولانی این کشور از نظر سیاسی بر لبه تیغ قرار دارند

سریلانکا پس از عبور از طولانی‌ترین جنگ قومی برای برپایی انتخاباتی حساس مهیا می‌شود. دو فاتح جنگ خونین و طولانی‌ این کشور از نظر سیاسی بر لبه تیغ قرار دارند. رئیس‌جمهور و فرمانده ارتش سریلانکا هر دو برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ژانویه نامزد شده‌اند. هر کدام از این کاندیداها که پیروز شوند باید مسیر سیاسی سریلانکا را از جنگ و مخاصمه به سمت صلح قومی سوق دهند. رهبر آینده سریلانکا دشوارترین مأموریت را برای برقراری آشتی و تقسیم قدرت دارد.

از سال ۱۹۴۸ که سریلانکا اعلام استقلال کرد، این کشور همواره درگیر رقابت‌های نفس‌گیر میان اکثریت سینهالی‌ها و اقلیت‌ تامیل‌ها بوده است. تراژدی پایان حیات شبه نظامیان تامیل هنوز زنده است. ارتش سریلانکا همه آنها را از دم تیغ گذراند.

تامیل‌ها ۱۲ درصد از جمعیت ۳/۲۱ میلیونی سریلانکا را تشکیل می‌دهند و بیش از ربع قرن برای استقلال شمال سریلانکا از این کشور مبارزه کردند که دست آخر با تلاش رئیس‌جمهور و فرمانده ارتش که هر دو از قوم سینهالی‌ هستند با شکست مواجه شدند.

حال دو فرمانده افسانه‌ای جنگ داخلی سریلانکا دچار اختلاف شده‌اند. نزاع بر سر عنوان قهرمانی است. هر یک از آنان می‌خواهد به عنوان تنها قهرمان جنگ علیه ببرهای تامیل شناخته شود.

اختلاف و شکاف میان ماهیندا راجا پاکسا رئیس‌‌جمهور و ساراتا فونسکا فرمانده تازه بازنشسته شده ارتش سریلانکا از ماه‌ها پیش آغاز شده و در آستانه انتخابات به اوج رسیده است. کمی پس از این‌که دولت و ارتش سریلانکا توانست گروه شورشی ببرهای تامیل را شکست دهد، راجا پاکسا، فونسکا را از سمت فرماندهی ارتش عزل و به وی یک پست کاملاً تشریفاتی اعطا کرد. در همان زمان با این اقدام روابط میان رئیس و ژنرال چهار ستاره به سردی گرایید.

سپس در پی بروز شایعاتی مبنی بر قصد ارتش برای ایجاد کودتا به رهبری فونسکا علیه دولت، راجاپاکسا بلافاصله هند را مطلع ساخت و درخواست کمک نظامی کرد. در نوامبر سال گذشته راجا پاکسا برای تثبیت موقعیت خود در میان سینهالی‌ها اعلام انتخابات زودهنگام کرد، اما در کمال ناباوری در برابر فونسکا به عنوان اصلی‌ترین نامزد معارض دولت قرار گرفت. فونسکا در استعفانامه خود، راجا پاکسا را به سبب اقدام بی‌مورد برای درخواست کمک نظامی از هند و شکست در برقراری کامل صلح سرزنش کرد. به باور ناظران شکاف سیاسی میان این دو شخصیت ملی سینهالی‌ها تبعات منفی فراوانی بر اقتصاد بیمار و صحنه سیاسی این کشور داشته است.

سال‌ها جنگ داخلی و جدال‌های خونین، مشکلات اقتصادی و رکود در سریلانکا را در پی داشته است. علی‌رغم بسته کمکی ۸/۲ میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد سریلانکا همچنان با روند صعودی و غیرقابل کنترل تورم و دستمزدهای اندک دست و پنجه نرم می‌کند. دولت که مجبور به جذب ارز بود، به ناچار اقداماتی را در جهت بهبود صنعت گردشگری و جذب توریست‌های خارجی انجام داد. اما تکیه اقتصاد آسیب‌پذیر سریلانکا بر اعتبارات خارجی تنها فشارهای بین‌المللی بر این کشور را برای محاکمه جنایتکاران جنگی و جلوگیری از اقدامات ضد بشری افزایش داد.

جنگ داخلی سریلانکا جنگی رازآلود بود و پایان آن با سرکوب و سانسور سپری شد. دولت به خبرنگاران مستقل و ناظران بین‌المللی اجازه ورود به مناطق جنگی را نداد. براساس محاسبات سازمان ملل، در آخرین ماه‌های جنگ دولت علیه ببرهای تامیل و با حمله تمام عیار ارتش به پایگاه‌های شورشیان بیش از هفت‌هزار غیرنظامی کشته شدند. با این اوصاف و با تلاش دولت برای گسترش بیشتر ارتش آخرین امیدهای صلح در سریلانکا بر باد می‌روند.

ارتش سریلانکا از نظر توان دفاعی و تعداد سربازان از بسیاری از ارتش‌های کلاسیک قدرتمندتر است و از اواخر دهه ۱۹۸۰ استعداد ارتش حدود پنج برابر افزایش یافت. با وجود تقویت ماشین نظامی ارتش که توسط شبه‌نظامیان محلی حمایت می‌شود، جامعه مدنی سریلانکا اصلی‌ترین بازنده این میدان نزاع است. نیروهای ارتش و امنیتی اختیار تام دارند تا به جست‌وجوی حریم خصوصی خانواده‌ها بپردازند، افراد را دستگیر و اموال آنان را ضبط کنند. همچنین آنها می‌توانند افراد دستگیرشده را به مدت ۱۸ ماه در مکان‌های ناشناخته و مخفی نگهداری کنند.

حال زمان آن فرا رسیده تا دولت این امتیازات ویژه را که در دوره جنگ به ارتش داده بود ملغی اعلام کند و بر کنترل اطلاعاتی به عنوان ابزاری برای ایجاد ثبات سیاسی خاتمه دهد. فونسکا متعهد شده است تا در صورت پیروزی در انتخابات قدرت لجام گسیخته ریاست جمهوری را محدود سازد و هزاران جوان تامیلی را که به اتهام ارتباط با گروه‌های شورشی در زندان به سر می‌برند آزاد سازد. این در حالی است که راجا پاکسا به نوبه خود قول داده تا از برخی محدودیت‌های مسافرتی در مناطق تامیل‌نشین شمالی کاسته و محاصره اردوگاه‌های تامیلی‌ها را لغو کند. در این اردوگاه‌ها بیش از ۲۷۰ هزار نفر برای ماه‌ها زندانی شده بودند که هنوز بیش از صد هزار نفر از تامیلی‌ها در این کمپ‌ها محصور شده‌اند. اما هیچ کدام از این دو کاندیدا تاکنون هیچ تعهدی در قبال برخورد با بزرگترین چالش این کشور نداده‌اند.

بزرگ‌ترین مشکل سیاسی سریلانکا این است که باید از یک کشور واحد تحت یک حکومت و قانون واحد به یک فدراسیون تغییر ماهیت دهد. این کار به مناطق مختلف و استان‌ها خودمختاری می‌دهد و مانع بروز جنگ قدرت جدید خواهد شد. روی هم رفته جنگ‌های داخلی در سریلانکا ریشه در اقدامات دولت پس از استقلال این کشور در راستای ایجاد هویت ملی تک قومی دارد که نمونه بارز آن در سال ۱۹۵۶ و در پی اعلام زبان سینهالی به عنوان زبان واحد رسمی اتفاق افتاد.

در سال ۱۹۷۲ نیز بند منع تبعیض علیه اقلیت‌های قومی از قانون اساسی حذف شد. در حال حاضر راجا پاکسا به عنوان کسی که قدرت را در دست بر رسانه‌ها کنترل دارد و پیش‌بینی برخی ناظران این است که راجا پاکسا، در انتخابات از شانس بیشتری برخوردار است اما با توجه به حمایت گسترده‌ مخالفین و حتی تامیلی‌ها از فونسکا گمان می‌رود انتخابات ریاست جمهوری سریلانکا نتایج شگفت‌انگیزی داشته باشد. به هر حال هر کدام از این مدعیان به عنوان قهرمان جنگ برنده شوند ساختن کشوری جنگ‌زده نیاز به آشتی ملی و درمان زخم عمیق نژادپرستی دارد.

زهرا سلیمی