تاریخ انقلاب فرهنگی و فرضیه های پیش رو

در مورد تاریخ دقیق انقلاب فرهنگی اختلاف نظر و مشاجره آشكاری وجود دارد اما نقطه نظر غالب این است كه انقلاب فرهنگی ۱۰ سال به طول انجامید از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶, از ارتش سرخ تا مرگ مائو

● درآمد:

بدیو در نوشته خود، به بررسی تاریخ دقیق وقوع انقلاب فرهنگی می‌پردازد و نشان می‌دهد كه در مورد تاریخ حادثه‌ای كه چندان از آن دور نشده‌ایم تا چه اندازه اختلاف‌نظر هست. در نهایت با پیش نهادن فرضیه‌ای می‌خواهد به نظری جدید در باب این تاریخ برسد.

در مورد تاریخ دقیق انقلاب فرهنگی اختلاف‌نظر و مشاجره آشكاری وجود دارد. اما نقطه‌نظر غالب این است كه انقلاب فرهنگی ۱۰ سال به طول انجامید از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶، از ارتش سرخ تا مرگ مائو. ده سال پر از اغتشاش و ناآرامی، ده سال كه به امید یك رشد و توسعه عقلانی و منطقی به هدر رفت.

در حقیقت اگر از چشم‌انداز روشن تاریخ دولت چینی و با معیارهای زیر به مساله نگریسته شود، می‌توان از چنین تاریخی دفاع كرد:

ثبات داخلی، تولید، یك اتحاد قطعی در راس امور اداری، انسجام و وفاق نظامی و غیره... اما اینها معیار و اصول پذیرفته شده‌ای برای من نیستند. اگر كسی مساله مربوط به تاریخ‌ها را از منظر سیاست، از منظر ابداع سیاسی تحلیل و تجزیه كند، معیار اصلی چنین خواهد بود: چه زمانی می‌توان گفت كه شرایط آفرینش‌های فكر جمعی نوع سیاسی (Political Type) وجود دارد؟ چه زمانی عمل یا كنش (Practice) با دستورات آن بر یك مازاد قابل اثبات روی حزب – دولت چینی سنتی و كاربردی قرار بگیرد؟ چه زمانی سخنان ارزش همگانی (universal) پدیدار می‌شوند؟ پس به همین دلایل ما از یك مسیر كاملاً متفاوت پیش می‌رویم تا مرزهای این پروسه را كه نام آن را «انقلاب فرهنگی بزرگ پرولتاریا» (GPCR) می‌گذاریم، تعیین بكنیم.

تا آنجا كه من می‌دانم و به من مربوط می‌شود می‌توانم بگویم كه انقلاب فرهنگی، در همین مفهوم، یك زنجیره‌ای است كه از نوامبر ۱۹۶۵ تا ژولای ۱۹۶۸ را شامل می‌شود. حتی می‌توانم (این مساله یك بحث فنی سیاسی است) یك تقلیل بنیادی و شدید را بپذیرم. تقلیلی كه این لحظه انقلابی مورد بحث را از مه ۱۹۶۶ تا سپتامبر ۱۹۶۷ می‌شناسد. معیار این زمان‌بندی هم اینها هستند:

حضور فعالیت‌های سیاسی توده‌ها، شعارها، سازمان‌ها و نهادهای جدید، مراحل آن و... گذشته از همه اینها یك منبع (reference) تردیدآمیز اما انكارناشدنی برای تمام اندیشه سیاسی معاصر سزاوار نام برده است. از این نظر، این «انقلاب» رخ داده چرا كه آنجا ارتش سرخ، كارگران انقلابی شورشی، سازمان‌های بی‌شمار و «ستادهای عمومی» موقعیت‌های كاملاً پیش‌بینی ناشده، ‌اظهارات سیاسی نو، متونی بدون سابقه، وجود داشتند.

امروزه چگونه باید به این زلزله عظیم كه در اندیشه‌ها به وقوع پیوست، نظر بكنیم؟ چگونه می‌توان این حادثه عظیم را درك كرد؟ من خودم فرضیه‌ای را وضع می‌كنم و آن را در سطوح مختلف هم از نظر عملی و هم از نظر متنی، در طول یك رشته بحث به سنجش می‌گذارم و براساس این فرض پیش می‌روم؛ یعنی به چین میان نوامبر ۱۹۶۵ تا ژولای ۱۹۶۸ می‌پردازم.فرضیه من چنین است: ما در شرایط یك تقسیم یا انشعاب اساسی حزب- دولت هستیم (حزب كمونیست چینی كه از ۱۹۴۹ بر سر قدرت است). این انشعاب از آن‌رو اساسی است كه متضمن پرسش‌های حیاتی و مهمی درباره آینده كشور است: اقتصاد و روابط میان شهر و روستاها، تغییرات متعاقب ارتش، برآورد كردن و بررسیدن جنگ كره؛ روشنفكران، دانشگاه‌ها، هنر، ادبیات و سرانجام ارزش مدل شوروی یا مدل استالینی.

آلن بدیو

مترجم: محمد میرزاخانی