بررسی برخی شاخص های فیزیولوژیکی داوران نخبه فوتبال ایران

فوتبال در سطح حرفه ای آن بدون تردید ورزش نخست دنیا محسوب می شود در حال حاضر مقبولیت فوتبال را به برابر بودن تعداد شرکت کنندگان فعالی نسبت می دهند که فوتبال را به صورت تفریحی بازی می کنند و یا به نظاره می نشینند این در حالی است که در بیشتر کشورها لیگ حرفه ای فوتبال وجود دارد و جمعیت زیادی درگیر آن هستند

فوتبال در سطح حرفه ای آن بدون تردید ورزش نخست دنیا محسوب می شود. در حال حاضر مقبولیت فوتبال را به برابر بودن تعداد شرکت کنندگان فعالی نسبت می دهند که فوتبال را به صورت تفریحی بازی می کنند و یا به نظاره می نشینند این در حالی است که در بیشتر کشورها لیگ حرفه ای فوتبال وجود دارد و جمعیت زیادی درگیر آن هستند.

طبق آمار فیفا ۳/۱ میلیون داور در جهان مسابقات فوتبال را برای ۶۰۰ هزار باشگاه با ۴ میلیون تیم عضو آن در هفته داوری می کنند. در این راستا داور فوتبال نقش مهمی را در برگزاری مسابقه برعهده دارد به طوری که بدون حضور داور رویداد ورزشی از رسمیت برخوردار نیست.

این مسئولیت برای داور نشان دهنده آن است که داور مجبور است با جریان بازی در زمین مسابقه هماهنگ باشد تا همواره در موقعیت مناسبی برای تشخیص، مشاهده خطا و هرگونه نقض مقررات قرار گیرد، بنابراین میزان آمادگی جسمانی داوران نقش بسیار مهمی در موفقیت آن ها ایفا می کند.

برخورداری از توان هوازی و بی هوازی مطلوب که ۲ شاخص مهم در تعیین آمادگی جسمانی داوران است، نقش مهمی در مسافت پیموده شده و برخی شاخص های فیزیولوژیکی دارد. تحقیقات انجام شده در ارتباط با میزان کار داوران در هنگام مسابقه، نشان می دهد داوران سطوح عالی در هر مسابقه بین ۹ تا ۱۳ کیلومتر می دوند.

کرایواستراپ و بانگسبو (۲۰۰۱) در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که بین تغییرات میزان کار نیمه اول و دوم داوران لیگ استرالیا تفاوت معناداری وجود ندارد اما دی اوتاویو و کاستاگنا (۲۰۰۱) در نتایج خود یک کاهش معنادار (۱/۴ درصد) در میزان کار نیمه دوم داوران ایتالیایی گزارش کردند.

مسافت پیموده شده توسط داوران فوتبال به نظر می رسد متناسب با مقادیر گزارش شده برای بازیکنان خط میانی یک تیم باشد، زیرا این بازیکنان به عنوان متصل کننده خطوط دفاع و حمله عمل می کنند و مناطق بیشتری را در زمین مسابقه پوشش می دهند و به نظر می رسد، نیاز داور برای خوب دیدن، قضاوت صحیح و جلوگیری از حوادث احتمالی دلیل این تشابه در میزان کار پیموده شده در طول یک رقابت است.

از سوی دیگر تنوع و تناوب فعالیت های داور مسابقه برای هماهنگ بودن با جریان بازی و حضور ثمربخش در صحنه های مختلف بازی، فشارهای فیزیولوژیک زیادی را بر وی تحمیل می کند که عامل اصلی آن دویدن های خیلی شدید در کوتاه مدت است و لازمه این امر داشتن آمادگی بیشتر برای انجام وظیفه به نحو مطلوب است.

از جمله متغیرهای موثر در تعیین میزان آمادگی افراد کنترل میزان تواتر قلبی است. از این رو با کنترل تواتر قلبی در هنگام مسابقه می توان فشار فیزیولوژیک وارده بر داوران را مورد ارزیابی قرار داد. مطالعات نشان می دهد که متوسط ضربان قلب داوران هنگام برگزاری رقابت بین ۱۶۰ تا ۱۶۵ ضربه در دقیقه است. وستون و برور (۲۰۰۲) متوسط ضربان قلب داوران در رقابت های لیگ حرفه ای انگلیس را ۸۷ درصد ضربان قلب بیشینه (۷ ۱۵۳ ضربه در دقیقه) یافتند و مشخص کردند بین میانگین میزان ضربان قلب در دو نیمه تفاوت روشنی وجود ندارد.

مطالعات پیشین حاکی از آن است که ۲۰ درصد از فعالیت های داور در جریان مسابقه اجرای فعالیت های خیلی شدید است، تحمل این فشار باعث افزایش مقادیر لاکتات در خون می شود، از این مقادیر می توان به عنوان شاخصی از آمادگی هوازی و بی هوازی استفاده کرد.

تحقیقات اوج مقادیر لاکتات خون داوران را تا میزان ۶/۱۶/۹ به ثبت رسانده اند، این مقادیر نشان دهنده آن است که بین دویدن سریع داوران و سطح لاکتات خون آنان ارتباط مثبتی وجود دارد.

مطالعات اندکی در مورد مقادیر لاکتات داوران در شرایط مسابقه انجام شده است، کرایو استراپ و بانگسبو (۲۰۰۱) مقادیر غلظت لاکتات خون داوران نخبه در لیگ دانمارک را به ترتیب ۸/۴ و ۱/۵ میلی مول بر لیتر در انتهای نیمه اول و دوم گزارش کردند که مشخص شد مقادیر لاکتات خون داوران به طور نامحسوس در نیمه دوم بالاتر است اما این افزایش معنادار نبود. با ملاحظه موارد مذکور از آن جا که میزان کار، ضربان قلب و سطح لاکتات خون با یکدیگر مرتبط است، لذا تجزیه و تحلیل سطح آمادگی داوران منتخب فوتبال کشور به دلیل نقش تعیین کننده آن در هنگام قضاوت، می تواند راهنمای مناسبی برای ارزیابی عینی تر کارآیی و موفقیت داوران باشد.

بنابراین باتوجه به این که محقق در داخل کشور به تحقیقی در زمینه بررسی تغییرات میزان کار و شاخص های فیزیولوژیکی داوران فوتبال در شرایط واقعی مسابقه دست نیافت و از سوی دیگر اطلاعات روشنی در مورد این شاخص ها در دو نیمه یک مسابقه در دسترس نیست، پژوهش حاضر با بررسی مکرر فعالیت داور در شرایط واقعی یک رقابت فوتبال می کوشد، میزان اثرگذاری هر یک از نیمه های مسابقه فوتبال را بر میزان کار، ضربان قلب و مقادیر لاکتات خون داوران، شناسایی و تغییرات حاصله را بررسی کند. بدیهی است با شناخت میزان کار و ویژگی های فیزیولوژیکی داوران، می توان ارزیابی دقیق تری از عملکرد آن ها داشت.

این مهم به ویژه نزد داوران فوتبال برای شناخت نیازهای فیزیولوژیکی و برنامه ریزی تمرینی از ارزش بیشتری برخوردار خواهد بود و جامعه ورزشی و دست اندرکاران فوتبال را نیز از نیم رخ فیزیولوژیکی داوران آگاه خواهد کرد.

لذا تحقیق حاضر در نظر دارد تا ضمن ترسیم نیم رخ فیزیولوژیکی داوران نخبه، این پرسش را مورد بررسی قرار دهد که آیا بین میزان کار، ضربان قلب و سطح لاکتات خون نیمه اول و دوم داوران نخبه فوتبال در فصل رقابت های لیگ حرفه ای کشور تفاوت معناداری وجود دارد یا خیر؟

محققان: یونس کلابی، جم تاج مهجور