دیگر دو بچه کافی نیست

بازگشت به سیاست های افزایش جمعیت دهه ۱۳۶۰

تمام سفرهای استانی رئیس جمهور در دوره گذشته با خبرهای به ظاهر خوشی برای مردم هر استان همراه بوده است. از نشانه ها پیداست که ایشان این رویه را در دوره ریاست جمهوری جدید خود نیز در پیش گرفته اند با این تفاوت که خبرها و طرح های یاد شده، دیگر مانند دوره پیش تنها مختص به استان میزبان نمی شود و این سفرهای همراه با اعلام تصمیم گیریهایی کلان برای همه مردم کشور است. اختصاص یک میلیون تومان به هر نوزاد ایرانی متولد در سال ۱۳۸۹ در سومین سفری که او به ارومیه داشت از آخرین این طرح هاست. وی در این سفر گفت: " دولت پیش بینی کرده است از اول سال ۸۹ هر فرزندی که در ایران بدنیا می آید برای او حسابی افتتاح کند که یک میلیون موجودی دارد. هدفمان از افتتاح این حساب از ابتدای سال ۸۹ تامین آینده فرزندانمان است." این خبرمدت کوتاهی بعد ازانتشار، تیتر یک تمام خبرگزاریهای موافق و مخالف داخلی و خارجی شد. اما مجددا رئیس جمهوری به این جنجال خبرگزاری ها و سایتها توجهی نکرده و برای همه گیرتر شدن این طرح چند روز بعد در برنامه تلویزیونی "بدون حاشیه" نه تنها به تشریح تمام برنامه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی، بین المللی و... خودپرداخته و به تفصیل طرح اختصاص یک میلیون تومان به هر نوزاد را مجددا مطرح کردند بلکه شعار دوبچه کافی نیست را نیز به آن افزودند.

● افتتاح حساب آتیه

قرار شده است که برای تحقق این طرح بزرگ ملی یعنی اختصاص یک میلیون تومان به هر نوزاد ایرانی ، یک حساب پس انداز در صندوقی به نام "صندوق آتیه" افتتاح شود و دولت برای نوزادان این مرزو بوم یک میلیون تومان وجه رایج مملکت را به آن حساب واریز کرده و هر ساله نیز ۱۰۰ هزار تومان به آن اضافه کند. رئیس جمهوری در ادامه این طرح از والدین فرزندان خواسته است تا ماهانه حداقل مبلغ ۲۰ هزار تومان به این صندوق واریز کنند. او معتقد است بااجرای این طرح تا به عرصه رسیدن این نوزدان هر یک از آنها در دوره جوانی با سرمایه ای معادل ۱۲۰ میلیون تومان دیگر برای کار، تهیه مسکن، تحصیل و ازدواج با مشکلات جوانان عصر حاضر دست به گریبان نخواهد بود.

گفتنی است در همین راستا آبان ماه سال گذشته نادعلی الفت پور که پس از عبدالرضا مصری پور به عنوان سرپرست وزارت رفاه از سوی دولت منصوب شد از تصویب طرح "تامین آتیه مهر رضا" برای تامین آینده فرزندان ایرانیان خبر داده بود. در همان روزها الفت پور اعلام کرد که دولت هنگام افتتاح حساب حداقل ۱۰ میلیون ریال برای هر نوزاد اختصاص خواهد داد و علاوه بر آن ماهانه مبلغی از طرف ولی نوزاد و دولت به این حساب واریز خواهد شد. وی همچنین درباره جزئیات این طرح گفت: کارگروهی با مسوولیت وزارت رفاه و تامین اجتماعی و با عضویت وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران وظیفه تدوین دستورالعمل ها و سازوکارهای اجرایی این طرح را برعهده خواهند داشت. وی افزود: وجوه این حساب از جانب صندوق مهر امام رضا(ع) از طریق بانک ها، شرکت های بیمه و شرکت های سرمایه گذاری برای حفظ و ارتقای ارزش وجوه، سرمایه گذاری خواهد شد.

● مخالفت با کنترل جمعیت

در همین رابطه محموداحمدی نژاد اعلام کرده است که سیاستهای چند ده ساله دوره های مختلف مبنی بر کنترل جمعیت و تنظیم خانواده مکر غربی ها بوده است. البته این نخستین بارنیست که احمدی نژاد با کنترل جمعیت مخالفت کرده است. وی در سال ۱۳۸۵ زمان استیضاح وزیر جهاد کشاورزی در مجلس با شعار دوبچه کافی است مخالفت و ادعا کرد: "کشور ما ظرفیت دارد که فرزندان زیادی در آن رشد پیدا کنند، حتی ظرفیت حضور ۱۲۰میلیون نفر را نیز داراست." او در همان روز قول داد که برای مقابله با این غربی ها هم شده جمعیت کشور را افزایش دهد: " این غربی ها خود دچار مشکل هستند و چون رشد جمعیت شان منفی است، می ترسند که جمعیت ما زیاد شود و بر آنها غلبه کنیم، به همین خاطر مشکل خودشان را به دیگر کشورها صادر می کنند ." البته این مباحث در آن سالها با عکس العمل شدید مواجه شد و مسکوت ماند و ظاهرا امسال با وجود مشکل اشتغال، رشد جمعیت، افزایش جمعیت شهرهای بزرگ، مشکلا ت آموزشی و بالا بردن تراکم کلا سهای درس، عدم بهره مندی از سرانه و تولید ناخالص ملی متناسب با استانداردهای سازمان های مالی جهانی و بسیاری از مزایای دیگر این طرح مجددا مطرح شده است. تنها تفاوت این طرح نسبت به چهارسال گذشته این است که رئیس جمهوری ضریب نرخ زاد و ولد را نیز در نظر گرفته و ۱۲۰ میلیون نفر را به ۱۵۰ میلیون نفر افزایش داده اند.

رویکرد جدید رییس جمهور به معنای حذف سیاست کنترل جمعیتی است، سیاستی که از سال های ۱۳۲۵ به دنبال بهبود شاخص های بهداشتی و توسعه و با افزایش روز افزون نرخ جمعیت در ایران مورد توجه قرار گرفت. اما به دلیل ساختار سنتی خانواده و ریشه عمیق اعتقادات مذهبی و عدم اعتماد به حکومت پهلوی در میان مردم این سیاست در حد وسیع قابلیت اجرایی پیدا نکرد.

در سال ۱۳۳۷ "انجمن راهنمایی بهداشت خانواده" به طور رسمی کار خود را آغاز کرد اما باز هم در ابعاد بسیار محدود، این سیاست دولت پهلوی هم توفیق زیادی در پی نداشت. به گونه ای که جمعیت ایران در طول ۵۰ سال چهار برابر شد.

سیاست های کنترل جمعیت پس از انقلاب به دلا یلی همچون وقوع جنگ تحمیلی به صورت کامل فراموش شد تا این که روز به روز بر تعداد نفوس در ایران افزوده و این مساله نگرانی سیاستمداران را در پی داشت; نگرانی ای که سبب شد در نیمه دوم دهه شصت و نیمه اول دهه هفتاد سیاست تنظیم خانواده و کنترل جمعیت درپیش گرفته شود.

این امر در ابتدا با موفقیت چندانی همراه نبود اما در اوایل دهه هفتاد رشد جمعیت ایران به شدت کاهش پیدا کرد و از رقمی معادل ۳/۹۲ درصد در نیمه اول دهه ۶۰ به رقم ۱/۵ درصد در سال ۷۵ رسید.

آموزش های فراوان، پیشرفت های پزشکی و از بین رفتن حساسیت های مذهبی نسبت به این مساله و همراهی بسیاری از علمای دینی باعث شد جمعیت ایران در دوره اصلاحات کاملا مهار شود به گونه ای که در سال ۸۵ رشد جمعیت در کشور به رقم پایین تر از یک درصد رسید.

با آغاز کار دولت نهم سیاست های گذشته کنار گذاشته شد، همین امر سبب گشت رشد جمعیت از سال ۸۵ تا سال ۸۷ به ۱/۵ درصد برسد و به نظر می رسد با نگاه کنونی رییس جمهور قطعا افزایش مجدد جمعیت را به همراه خواهد داشت. کنترل جمعیت در ایران همیشه مایه مباهات در مجامع جهانی بوده است وسازمان ملل ایران را جزو موفق ترین کشورها در این امر معرفی کرده است. سازمان ملل در پیش بینی خود برای دوره ۳۵-۲۰۳۰ میلادی خبر از کاهش احتمالی نرخ رشد جمعیت ایران تا میزان ۰/۶۳ درصد می دهد. اما به نظر می رسد این پیش بینی سازمان ملل با رویکرد جدید احمدی نژاد غلط از آب درآید و احتمالا باید منتظر انفجار جمعیت در کشور بود.

● یکی به نعل و یکی به میخ

یاران همیشگی احمدی نژاد که بی چون و چرا وظیفه صحه گذاشتن برطرح های پیشنهادی او را دارند این بار نیز ساکت ننشسته و بیرق حمایت را برفراشته اند اما به قول معروف یکی به نعل و یکی به میخ زده اند. در سال ۸۵ مریم بهروزی دبیر کل جامعه زینب در سخنانی به انتقاد از برنامه های دولت اصلاحات در کنترل جمعیت پرداخت و این بار وظیفه حمایت برعهده وزیر بهداشت بود.

وی گفت: پرداخت یک میلیون تومان به ازای تولد هر فرزند از سوی دولت به منظور تشویق به افزایش جمعیت نیست بلکه هدف آن حمایت از خانواده های نیازمند است. زیرا یک میلیون تومان کفاف هزینه های نگهداری و بزرگ کردن یک فرزند را نمی دهد.

وحید دستجردی اضافه کرد: اگر یک میلیون تومان به شما بدهند، بچه دار می شوی؟ بچه دار شدن خرج زایمان، پوشک بچه شیر خشک، هزینه مدرسه دبیرستان، دانشگاه دارد این هزینه ها که با یک میلیون به جایی نمی رسد.

بنابراین نظر رئیس جمهوری افزایش جمعیت نبوده بلکه نظر حمایت از خانواده ها بوده است.

علی حسینی، نماینده نیشابور در مجلس شورای اسلامی از جمله نمایندگانی است که در جلسه آبان ماه هیات دولت در مشهد که برای اولین بار موضوع یک میلیون برای هر نوزاد در آن مطرح شد، حضور داشت.او معتقد است اگر طرح همانطور که پیش از این در جلسه هیات دولت عنوان شد، اجرا شود، مناسب است اما اگر والدین آنها بتوانند از حساب کودکانشان پولی دریافت کنند، مناسب نیست. از جمله ایرادهایی که از جانب برخی کارشناسان و متخصصان امور اقتصادی و اجتماعی به این طرح وارد است می توان به عدم تضمین تداوم طرح تا ۱۸ سال، نامشخص بودن محل تامین اعتبار طرح ، افزایش بی رویه جمعیت کشور و به تبع آن ناکافی بودن امکانات رفاهی و بهداشتی متناسب با این افزایش جمعیت و... اشاره کرد.

برخی سایت های نزدیک به دولت نوشته اند که دولت برای اجرای این طرح مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان بودجه در لایحه بودجه سال ۱۳۸۹ اختصاص داده است این در حالی است که طبق اصول ۵۲ ، ۵۳ و ۵۵ قانون اساسی کشور ، طرح های ملی و بزرگ در کشور نیازمند اخذ مجوز از مجلس هستند. این در حالی است که رییس جمهور محترم در حالی که بودجه این طرح اساسا در لایحه بودجه سال ۱۳۸۹ به تصویب نرسیده، در یک سفر استانی به صراحت و با قاطعیت اعلام می کند که برای متولدان سال ۱۳۸۹حسابی با یک میلیون تومان موجودی باز خواهد کرد.

سعدالله نصیری عضو کمیسیون آموزش مجلس نیز اظهار کرد: می توان به جای طرح چنین موضوعاتی، پولهای پیش بینی شده را جمع کرد و با آنها چهار پروژه یا کار بزرگ را راه اندازی کرد تا جوانان مشغول به کار شوند و در این صورت است که آنها جرات ازدواج و گسترش نسل را خواهند داشت. اما از ظواهر امر اینگونه به نظر می رسد که با وجود نگرش منفی رئیس جمهوری به دول غربی، طرح ایشان الگو برداری ناقصی از طرح های حمایتی اجرا شده در کشورها بوده است. کمک دولتها به خانواده ها برای رشد و تربیت فرزندان و همچنین تضمین نسبی آینده آنها امری است که کوچکترین خرده ای نمی توان به آن گرفت و در اکثر کشورهای جهان به ویژه کشورهای پیشرفته امری رایج است اما این کمک ها نیازمند زمینه سازی های چندین ساله است و یک شبه نمی توان به سمت تحقق طرحهای این چنینی حرکت کرد. دولت کانادا به تمام خانواده هایی که فرزندان زیر ۱۸ سال دارند بر اساس درآمد سالیانه آنها کمک های مالی نسبتا خوبی می کند. البته این کمک ها در اصل متعلق به کودک هستند که به حساب مادر واریز می شود. در کشور فرانسه هم اوضاع به همین منوال است.

این کشور که از کسری جمعیت رنج می برد، با دادن امتیازاتی به زنان و شوهرانشان، آنها را ترغیب به بچه دار شدن می کنند. بیشتر زنان شاغل فرانسوی پس از زایمان از مرخصی طولانی استفاده کرده و حقوق کامل خود را دریافت می کنند. مدت مرخصی برای فرزند اول۲۰هفته است، در حالیکه مدت آن برای فرزند سوم افزایش می یابد و به سالی۴۰ هفته یا حتی بیشتر می رسد. در این مدت قانون شغل مادر را تضمین می کند. در این کشور خانواده هایی که فرزندان بیشتری دارند، از دولت کمک هزینه دریافت می کنند و درآمدشان بالا می رود.

اما باید به یاد داشت که این کشورها از درآمدهای بالا، موقعیت مناسب و شرایط مطلوب اقتصادی برخوردار بوده ضمن آنکه از رشد منفی جمعیت رنج می برند و نمی توان برنامه های اجرایی آنها برای افزایش جمعیت جوان کشور را با کشور در حال توسعه خود با ۷۰ درصد جمعیت زیر ۳۰ سال تسری داد. شاید باز هم لازم است یاد آوری شود که سیاست های کلی توسعه کشور بخصوص در دو دهه اخیر بر اساس کنترل موالید بنا نهاده شده است. با این وجود با تمام برنامه هایی که تا کنون در کشور اجرا شده است سال گذشته بیش از یک میلیون و سیصد و پنجاه هزار نوزاد در کشور به دنیا آمده و تخمین زده می شود در صورتی که چنین طرح تشویقی در کشور به اجرا در آید ، آمار موالید از این رقم هم بالاتر رود. به عبارتی اگر امسال حدود ۱ میلیون و پانصد هزار نوزاد درکشور به دنیا بیایند، اجرای این طرح بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز خواهد داشت. بسیاری از کارشناسان معتقد اجرا و حتی پیشنهاد این طرح در جامعه، کشور را به سمت مشکلات دهه ۶۰ سوق خواهد داد و مسلما پاسخ به این پرسش که چرا آقای رئیس جمهور عزم خود را جزم کرده اند تا چنین طرحی را پیگیری کنند بی پاسخ خواهد ماند. شاید علت این امر آن باشد که ما در کشورظرفیت ها و زیر ساخت های لازم برای رفاه و آسودگی ۷۰ میلیون شهروند خود را ایجاد کرده ایم و حالا می خواهیم این جمعیت را خواسته یا ناخواسته افزایش دهیم.

نویسنده : روشنک محمدی