همه‌گیری تک‌فرزندی

خانواده‌های تک‌فرزند، نخستین تصویری که به ذهن می‌آورد، خانواده‌های چینی است؛ خانواده‌هایی که بر اساس قانون و زیر فشار، ناچار به داشتن یک فرزند هستند تا از انفجار جمعیت در این کشور جلوگیری شود.

خانواده‌های تک‌فرزند، نخستین تصویری که به ذهن می‌آورد، خانواده‌های چینی است؛ خانواده‌هایی که بر اساس قانون و زیر فشار، ناچار به داشتن یک فرزند هستند تا از انفجار جمعیت در این کشور جلوگیری شود. با این حال و در جایی که سیاست‌های عمومی در جمهوری اسلامی ایران در سال‌های طولانی حول داشتن فرزند بیشتر شکل گرفته و در همین یکی، دو سال اخیر مشوق‌هایی برای فرزندآوری بیشتر خانوارها در نظر گرفته شده است، بررسی آمارها نشان می‌دهد که خانواده‌های ایرانی بیش از گذشته تمایل دارند تنها یک فرزند داشته باشند.

کاهش قدرت اقتصادی خانوارها، طولانی‌شدن زمان حضور در دانشگاه و به‌تبع آن ازدواج و بارداری دیرهنگام تعدادی از مجموعه دلایلی است که به‌طور کلی برای تمایل خانوارهای ایرانی به داشتن یک فرزند بیان می‌شود.

نگاهی اجمالی به جزییات نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ ایران نشان می‌دهد که در سال ۹۰، هر خانوار ایرانی حاضر بوده است تنها ۵/۱فرزند داشته باشد، این در حالی است که پنج‌سال پیش از این تاریخ و در سال ۸۵ هر خانوار دو فرزند داشت.

جدا از سرشماری مرکز آمار ایران، تحقیقات و بررسی‌های جامعه‌شناسان نیز حاکی از آن است که نزدیک به نیمی از زوج‌های ایرانی قصد دارند یک فرزند داشته باشند.

نتایج اعلام بررسی‌های جامعه‌شناسی در یک میزگرد که با حضور تعدادی از جامعه‌شناسان حول محور خانواده‌های تک‌فرزندی در «اجلاس جمعیت، تعالی و راهبردها» برگزار شد، نشان می‌دهد که ۴۵/۸‌درصد زوجین قصد تک‌فرزندی دارند به‌علاوه اینکه قصد تک‌فرزندی در بین زنان و مردان دارای یک فرزند، کمتر از زنان و مردان در شرف ازدواج است.

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد گرچه تنها ۳۹‌درصد از زنان و مردان در شرف ازدواج، یک فرزند را ترجیح می‌دهند، اما‌ درصد بیشتری، ۴۵/۸ درصد، قصد دارند تنها یک فرزند داشته باشند. این البته نشان‌دهنده شکافی میان ترجیح و قصد تک‌فرزندی است. به نظر می‌رسد اگر افراد بر تصمیم خود باقی بمانند، میزان باروری در نسل فوق، روند کاهشی خواهد داشت و این گروه به‌سختی می‌توانند نسل خود را جایگزین کنند.

بر اساس تحقیقات انجام‌شده، قصد تک‌فرزندی در بین زنان و مردان دارای یک فرزند، کمتر از زنان و مردان در شرف ازدواج است. این قصد در میان زوج‌های دارای یک فرزند، ۳۳/۵ درصد و در میان زوج‌های در آستانه ازدواج، ۴۶‌درصد است. در هر دو گروه افراد در شرف ازدواج و دارای یک فرزند، اگرچه ترجیح دوفرزندی بیشتر از ترجیح تک‌فرزندی است، اما قصد تک‌فرزندی بیش از قصد برای داشتن دو فرزند است.

گفته می‌شود فردگرایی، ترس از مشکلات تک‌فرزندی، باورهای جنسی تساوی‌طلبانه و نگرانی‌های اجتماعی از فرزندپروری از عوامل تعیین‌کننده قصد تک‌فرزندی در مردان در شرف ازدواج است. به‌علاوه، تعیین‌کننده‌های قصد تک‌فرزندی در بین زنان در شرف ازدواج نیز سن، نگرانی‌های اجتماعی فرزندپروری، فردگرایی، ترس از مشکلات تک‌فرزندی و آرمانگرایی هستند.